دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی طی پیامی به مناسبت آغاز سال تحصیلی نوشت: سال تحصیلی ۱۳۹۹ را در حالی آغاز می‌کنیم که شرایط ارتباطی و اجتماعی، وضعیت اقتصادی جهان و حوزه علوم و فن‌آوری‌های جدید، دچار تغییرات بزرگ شده است.
دکتر سعید رضا عاملی به مناسبت شروع سال تحصیلی طی پیامی نوشت: ظهور کرونا و فراگیری آن نیز موجب تغییر در بسیاری از نظریه‌ها و فلسفه‌های مرتبط با زندگی شده است. بر این اساس، پررنگ شدن عدم قطعیت نسبت به آینده و بالا رفتن ریسک و توسعه آن به "ریسک مرگ و زندگی" ابعاد مسائل زندگی و مسائل جهانی را مخاطره انگیزتر کرده است.
ظهور کووید – ۱۹ موجب شد در مدت کوتاهی تولید ناخالص داخلی جهان از ۷۸ تریلیون دلار به ۶۸ تریلیون دلار کاهش پیدا کند. اگرچه خلأهای این کاهش به‌مرور جبران می‌شود؛ ولی واقعیت این است که با توجه به فراگیری ویروس کرونا، جهان به‌سادگی به شرایط عادی و شرایط رشد اقتصادی بازنخواهد گشت.
روزانه با نوساناتی بین پنج هزار تا بالای ۶ هزار نفر به کشتگان کرونا اضافه می‌شود و دامنه مبتلایان بین ۲۵۰ هزار نفر تا ۳۰۰ هزار نفر است. کرونا به‌عنوان یک ویروس بیشترین و بالاترین مخاطره‌ها را برای کشورهای پیشرفته صنعتی به وجود آورده است و آمریکا با ۱۹۲ هزار و ۱۱۱ کشته در رأس کشته‌شدگان کرونا و با یک فاصله ۶۶ هزار نفری برزیل در رتبه دوم قرار دارد.
پیش‌بینی‌ها برای ایام زمستان سال جاری، دامنه نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد و در عین راه‌حل‌های پیشگیری و درمان و دست یافتن به نسخه‌هایی از واکسن کووید ۱۹، امیدهای قابل اعتنایی را رقم می‌زند.
شرایط کرونا حکایت از آسیب‌پذیری همگان و بیشتر از همگان، برای کسانی که در غرور صنعتی شدن و ثروتمند شدن فرورفته‌اند، یک فرارهایت زندگی محسوب می‌شود که هنجارهای جهانی را تغییر می‌دهد و برداشت متفاوتی از زندگی و ارزش زندگی را روایت می‌کند.
به‌طور حتم دانش مهم‌ترین محمل و منبع روشنگری و انطباق‌پذیری برای حرکت به سمت سلامت و جریان طبیعی زندگی است. مرجع اصلی شگفتی‌آور زندگی دانش و عقلانیت است که خداوند در اشرف مخلوقات خود تعبیه کرده است. همیشه موازنه به نفع دانش است و جهل و نادانی بازنده عرصه زندگی است.
هل یستوی الذین یعلمون و الذین لایعلمون (زمر-آیه ۹). با این مبنا آغاز سال تحصیلی در شرایط خاص جهان امروز، نویدبخش یافتن راه‌حل‌های مناسب برای برون‌رفت از بحران‌ها و همچنین بهره‌مندی از ظرفیت‌های فن‌آوری‌های جدید برای خلق نظام هشدار و مواجهه با خطر و در عین چرخش هوشمند و عادلانه مسیر زندگی است.
باید به راهبردهای هفتگانه حکیم انقلاب در گام دوم برگردیم و مسیر را بر این مبنا هموار کنیم و راه را با قدرت دانایی به توانایی‌های بزرگ هموار کنیم. دانش قدرت خلق نوآوری‌های متناسب با مسئله و بحران‌های زندگی را دارد. دانش چند رشته‌ای ظرفیت کارگشایی برای مسائل چندوجهی است. امروز شرایط کرونا و شرایط تحریم ظالمانه و فراگیر و دامنه گسترده دشمنی‌ها نیازمند گستره‌های جدید خلق ارزش برای حل مسائل زندگی مردم شریف و بی‌نظیر ایران است.
بر این اساس، در آغاز سال تحصیلی جدید لازم می‌دانم تأکید کنم که موضوع تحولات علم و کمک به نوآوری برای بهبود وضعیت و تأمین آرامش و سلامت مردم در دست علم و دانش است. در کنار علوم مرتبط با بهداشت، سلامت و درمان و علوم مهندسی و تجربی، علوم انسانی و اجتماعی، مرجعیت مهمی برای فهم مسائل جهان و یافتن راه‌حل برای برون‌رفت از مشکلات با رویکرد همه‌جانبه نگری و چند رشته‌ای است.
تجربه‌های پیشین ما را وادار به کرنش در آستان علم و همکاری علمی با یکدیگر کرده است و این تواضع اخلاق علمی نیاز اصلی برای حل مسائل پیچیده است.
لازم است به هدف کلان علم و تلاش‌های علمی در قالب فلسفه و معرفت‌شناسی علم توجه شود. مرز علم و نیرنگ در تفاوت گذاشتن بین دانش برای خیر و تعالی جامعه انسانی و اطلاعات برای تخریب و نابودی جامعه بشری است.
در مسیر استقرار جامعه اسلامی و تمدن نوین اسلامی که درواقع مهم‌ترین وجه خیر و تعالی است، لازم است گام‌هایی مؤثر در این مسیر توسط همه اندیشمندان و محققان و مؤسسات علمی و پژوهشی برداشته شود.
کارهایی در این راستا انجام شده است؛ ولی کارهای اثرگذار بیشتری را نیاز دارد. در همین راستا معاضدت و کمک علوم اجتماعی به‌طور عام و علوم اسلامی به‌طور خاص به تقویت فرهنگ اسلامی ایرانی و انجام تحقیقات بنیادین در خصوص روش‌های مؤثر برای مقابله با تهاجمات گسترده دشمنان ملت شریف ایران برای به انفعال کشاندن جامعه از مسیر تغییر مدل فکری و فرهنگی جامعه، نیازمند مداقه و تلاش علمی چندوجهی است.
تقویت فرهنگ اسلامی قبل از هر اقدامی نیازمند هوشیاری، توانمندی و قدرت تحول‌آفرینی اندیشمندان و دانشمندان این حوزه است.
از سوی دیگر امروز در جهانی‌ترین دوره تاریخ قرار گرفته‌ایم. صنعت هم‌زمان ارتباطات، ظهور اینترنت، انتقال وجوه جدی زندگی به فضای مجازی، جهان را به هم متصل کرده است و به‌طور حتم راه‌حل‌ها نمی‌تواند در سطح خودخواهانه و ملی‌گرایانه به نتیجه برسد.
امروز نیاز داریم با همکاری سایر کشورها و ملت‌ها به حل مسائل مهم جهانی و حتی مسائل محلی اقدام شود. بر این اساس امروز نیازمند راه‌حل‌های جهانی برای حل مسائل مهم مرتبط با زندگی و سلامت و تعالی زندگی هستیم.
امروز جامعه قدرتمند ایران اسلامی از هر روز گذشته تاریخ، بیشتر نیازمند کار جمعی، چند رشته‌ای و همکاری‌های علمی ملی و بین‌المللی است که امیدوارم همه ظرفیت‌های علمی و پژوهشی کشور نقش‌آفرینی محوری و ماندگاری در این مقطع مهم تاریخی جمهوری اسلامی ایران ایفا کنند.
علوم اجتماعی و علوم انسانی دانش مرجع و مهمی برای اقتدار ملی و تأمین امنیت و آرامش اجتماعی و هوشیاری در مواجهه با نگاه طمع آمیز و آلوده برای شکستن حریم فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است. نیازمند تلاش اندیشمندان و محققان همه رشته‌های تخصصی و کار جدی و فراگیر در پیوند باهدف‌های راهبردی گام دوم در چهل‌ساله دوم انقلاب که توسط رهبر حکیم و دوراندیش انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پایه‌گذاری شده است، هستیم.
درواقع رنسانس فکری و اجتماعی جامعه ایران یک تحول بزرگ برای استقرار عدالت و جامعه اسلامی از طریق به‌کارگیری ظرفیت‌های هوشمند علم و دانش است. در این مسیر تغییر فرهنگی و رشد و تعالی فرهنگ پایه همه تحولات مثبت و کارآمد است.
از سوی دیگر، با پذیرفتن این اصل که همه تحولات بزرگ بر محوریت قدرت فرهنگی یک جامعه استقرار می‌یابد، حوزه‌های علوم اجتماعی و علوم انسانی مرکزیت جدی در رسیدن به الگوهای کارآمد و همه‌جانبه نگر برای استقرار عدالت، جامعه اخلاقی و تأمین احترام برای همه آحاد مردم، تقویت احساس عضویت ملی برای همه اقلیت‌های قومی، دینی و اجتماعی و همه گروه‌های سنی و برای همه زنان و مردان جامعه دارد. در یک نگاه دقیق‌تر می‌توان گفت استقرار جامعه اسلامی، بر مبنای توانمندی علوم اجتماعی و انسانی شکل می‌گیرد و مهم‌ترین نقش متعلق به این حوزه کانونی است.
علوم دانشگاهی و حوزوی باید بتواند با عموم مردم پیوند برقرار کند و با نگاه راهبردی به مسائل اساسی اجتماعی، تمام اختلالات، نقص‌ها و کاستی‌ها و موانع اساسی برای حل مشکل اشتغال، تأمین نیازهای اساسی جامعه مثل مسکن، غذا، سلامت، بهداشت و درمان و نیاز به شادی و تفریح و امور مرتبط با سبک زندگی با الهام از ارزش‌های الهی و اسلامی را حل کند. ما نیازمند حل مسئله هستیم و مهم‌ترین مرجع حل مسئله علم و دانش همراه با همدلی و همکاری است.
بدیهی است مقدمه همه این امور شناخت واقعیت‌های فردی و اجتماعی است که در جامعه دو فضایی شده جدید به وجود آمده است. در واقع فضای مجازی عملکرد گسترده اجتماعی پیدا کرده است و بخش مهمی از جامعه‌پذیری و فرهنگی شدن در ظرف و بستر جهان مجازی شکل می‌گیرد.
امروز رفتن به سمت آموزش الکترونیک که دامنه گسترده‌ای از واقعیت مجازی، آموزش ترکیبی، سناریو پردازی‌های علمی، نظام منسجم رفتار یادگیرانه که فرد را با خلاقیت‌های مرحله‌ای به سمت یادگیری می‌کشاند و با تنوع رو به رشد و کمال جدی در آموزش در بستر فضای مجازی در شکل شبکه داخلی (اینترانت) و شبکه خارجی (اینترنت) مواجه هستیم.
در این روند نقش معلم در سطح گسترده‌ای به مسیرهای سامانه‌ها و فضاهای یادگیری هوشمند سپرده می‌شود. البته در همه حال نیازمند به معلم، هم از باب تدریس و هم از جهت توانمندسازی دانش‌آموز و دانشجو برای طی مسیر هستیم.
به نظر می‌رسد جایگاه مسیر سازی، توانمندسازی و رفع موانع در حوزه تعلیم و تربیت جایگاه مهم‌تری پیداکرده است.
آموزش‌وپرورش و نظام آموزش عالی کشورها در معرض تحولات روشی، محتوایی و ظرفیت‌سازی برای آموزش و یادگیری هستند. این تحول سازوکارهای نهادی و نیروی انسانی متفاوتی را نیاز دارد. به همین منظور، لازم است به‌صورت هم‌زمان جامعه معلمین و اساتید و دانش‌آموزان و دانشجویان با خلاقیت‌های دانشی جدید بیشتر آشنا شوند و خود در مسیر این تحول نقش‌آفرینی کنند.
در پایان و در آستانه آغاز سال تحصیلی ۱۳۹۹ ضمن عرض تبریک آغاز شکوفایی‌های جدید، سالی سرشار از موفقیت، همکاری و همدلی را برای همه اصحاب علم و دانش آرزو می‌کنم و امیدوارم با یاری خدای متعال و همت و تلاش فراگیر شاهد برون‌رفت از وضعیت جاری باشیم.
سعید رضا عاملی
