به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در نشست بررسی پیش نویس سند امنیت غذایی و کشاورزی دانش بنیان گفت: تدوین سند امنیت غذایی و کشاورزی دانش بنیان از جمله حوزه‌های مهم و راهبردی در کشور بود که با همت آقای دکتر خاوازی وزیر محترم جهاد کشاورزی و همکاران این وزارتخانه و نقش محوری و تعیین کننده آقای دکتر مخبر دزفولی و همکارانشان در کمیسیون امنیت غذایی و کشاورزی دانش بنیان انجام شد و لازم است تشکر ویژه از آقای دکتر زند داشته باشیم که میراث تجربه‌های جهاد کشاورزی هستند و تسلط و تخصص نسبت به موضوع دارند.

دکتر عاملی با اشاره به تحولات فناوری در حوزه کشاورزی 4 (کشاورزی فیزیکی-سایبری) و هوش مصنوعی در آن ادامه داد: تولید محصولات کشاورزی و امنیت غذایی مربوط به کیفیت زندگی است و لذا به امنیت اجتماعی و امنیت عمومی ارتباط پیدا می‌کند و این اهمیت این سند را بیشتر می کند؛ لذا باید با اهتمام بیشتری همه جوانب موضوع را بررسی کرد. موضوع غذا بعنوان رکن حیاط و زندگی اهمیت محوری دارد و کیفیت و فراوانی غذا برای همگان همراه با پاکی و حلال بودن غذا نشان مهم سلامت و پیشرفتگی یک کشور است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: فرایند اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی ساختار مشخصی دارد که باید براساس آن نسبت به تدوین و نهایی سازی اقدام کرد. به لحاظ روش بررسی نیز باید گفت اسناد ابتدا در کمیسیون مربوطه بررسی شده و سپس در ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور نهایی سازی می شود و پس از آن به صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی تقدیم می شود.

دکتر عاملی ادامه داد: تلاش کنیم این سند طی چند هفته آینده بررسی اولیه‌اش تمام شده و ساختار نهایی آن در ستاد نقشه جامع علمی کشور بررسی شود تا در همین دوره بتوان به عنوان شور اول کلیات و اهداف سند را به تصویب رساند؛ هرچند که این سرعت نباید به کیفیت سند ضربه‌ای وارد سازد. در آن جلسات حتما وزرا و روسای مرتبط با سند را هم دعوت می‌کنیم تا جامعیت کار در نظر گرفته شود.

دکتر منصور کبگانیان قائم مقام و دبیر ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در این جلسه گفت: جایگاه اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی فرادولتی و فراقوه ای است و لذا با تغییر دولت‌ها آسیبی به اسناد وارد نمی‌شود، همچنین برای تمامی قوا و دستگاه‌ها نیز لازم الاجرا است. حضور آقای دکتر مخبر در این کمیسیون به دلیل اشراف خوبی که به اسناد شورای عالی و فرآیند تدوین اسناد دارند، بسیار مغتنم است؛ ضمن اینکه ایشان تخصصی علمی در این حوزه نیز دارند.

دکتر کبگانیان ضمن تقدیر از دست اندرکاران سند گفت: سند نیازمند برخی اصلاحات ساختاری است و باید منطبق بر سایر اسناد شورای عالی تدوین شود. در برخی موضوعات محتوایی نیز باید دقت بیشتری صورت پذیرد. از جمله بحث روستا است که فقط آن را در کشاورزی نباید خلاصه کرد و یا بحث محصولات تراریخته که باید تکلیف آن در این سند معلوم باشد.

 

دکتر محمدرضا مخبر دزفولی رئیس کمیسیون امنیت غذایی و کشاورزی دانش بنیان گفت: این موضوع از مسایل راهبردی کشور بوده که سال‌ها مورد غفلت واقع شده است و در دستور کار جدی دولت‌ها قرار نداشت؛ البته توانمندی و ظرفیت‌های خوبی در حوزه‌های مختلف کشاورزی و غذای  سالم در کشور داریم و سرمایه گذاری عظیمی در این زمینه صورت گرفته است. در صورتی که در بسیاری از فناوری‌ها پیشرفت شتابانی در کشور داشته‌ایم لکن در کشاورزی روند تحولات کند بوده است.
دکتر مخبر دزفولی افزود: از مهرماه سال 99 که موضوع در دستور کار شورای عالی قرار گرفت، با درایت و حمایت آقای دکتر عاملی کمیسیون امنیت غذایی و کشاورزی دانش بنیان در ذیل ستاد علم و فناوری دبیرخانه ایجاد شد. ورود شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به دلیل مانایی و ثبات اسناد شورای عالی است که برای دولتها لازم الاجرا است. سعی کردیم هر صاحبنظری در این حوزه را که حرفی برای گفتن داشت در این کمیسیون بیاوریم و حرف‌های او را بشنویم.

 

دکتر اسکندر زند دبیر کمیسیون امنیت غذایی و کشاورزی دانش بنیان در این جلسه گفت: امنیت غذایی برخورداری افراد در هر زمان هم از لحاظ دسترسی فیزیکی و هم دسترسی اقتصادی وایمنی برای رفع نیازهای غذایی است. در این سند چند رکن را مدنظر داشته‌ایم. رکن اول به عنوان رکن ملی، فراهمی یا کشاورزی امنیت غذایی است. این رکن از راه‌های مختلف از جمله تولید، واردات، کشت فراسرزمینی و یا استفاده از ذخایر است که تاکنون بیشتر به آن توجه شده است. رکن دیگر دسترسی خانوار یا اقتصادی است؛ برخی مواقع غذا تولید شده ولی مثلا به دلیل گرانی در دسترس همه نیست و این امنیت غذایی را به هم می‌ریزد؛ عمده موضوعاتی که بر این رکن اثرگذارند شامل موضوعات اقتصادی مانند درآمد است. رکن دیگر سلامت و مصرف است؛ غذا موجود هست در دسترس هم هست ولی چگونه مصرف کردن را نمی‌دانیم و این امنیت غذایی را به هم می‌زند. برخی مردم بیش از حد انرژی از غذا دریافت می‌کنند و امنیت‎شان مورد خدشه واقع می‌شود. در این سند به همه این ارکان توجه شده است.
دکتر زند ادامه داد: سلامت غذا و امنیت غذایی در یک زنجیره مورد بحث است؛ لذا رکن دیگری هم مورد توجه قرار گرفت که عبارت است از ثبات و پایداری؛ ثبات یعنی برنامه ریزی کوتاه مدت برای تأمین غذای مردم و پایداری هم که در تمام ارکان دیگر باید   لحاظ شود یعنی نگاه بلندمدت، که ما را در بلند مدت دچار مشکل نکند.

دبیر کمیسیون امنیت غذایی و کشاورزی دانش بنیان با تبیین سطوح کلان و خرد امنیت غذایی گفت: امنیت غذایی در جهان به نحوی است که براساس آمار حدود 2 میلیارد نفر از مردم جهان فقط یک انتخاب برای غذا دارند و در سطح متوسط امنیت غذایی جا می‌گیرند و سطح قرمز جهان که ناامنی غذا دارند و حدود 900 میلیون نفر می‌باشند، حداقل‌های غذا را هم در اختیار ندارند که عمدتا در قاره آفریقا هستند.
وی افزود: 2 میلیارد نفر از جمعیت جوان بالای 18 سال جهان دچار اضافه وزن است. در ایران این میزان شامل 40 درصد افراد بالای 18 سال است که از لحاظ امنیت غذایی خطر محسوب می‌شود. معمولا کسانی که درآمد بیشتری دارند بیشتر غذاهای گوشتی مصرف می‌کنند و اضافه وزن و بیماری‌های مرتبط با آن را هم دچار می‌شوند. براساس آمار جهانی تقریبا یک میلیارد نفر از مردم جهان از غذا، آب آشامیدنی و شرایط خوب زندگی برخوردارند.
وی گفت: مهم‌ترین چالش‌های این حوزه عبارتند از جایگاه نامشخص امنیت غذایی در امنیت ملی کشور، پیچیده و چند بعدی بودن موضوع و نبود فرماندهی و مدیریت واحد؛ البته در حوزه آینده نگاری و ارائه راهبردها هم کاستی‌هایی موجود است.
دبیر کمیسیون امنیت غذایی و کشاورزی دانش بنیان سپس با اشاره به اجزا و ساختار سند ادامه داد: 24 نفر از صاحبنظران از دستگاههای مربوطه در کمیسیون حضور داشتند و 6 کارگروه ویژه نیز راه اندازی شد. 28 جلسه کمیسیون داشته‌ایم و 28 جلسه هم در دبیرخانه روی سند کار کرده‌ایم و در کل 12700 نفر ساعت کار شده است.

دکتر سعید صوفی‌زاده عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در این جلسه گفت: از نیمه دوم قرن بیستم که روند تغییرات جمعیتی افزایشی شد، تغییرات در سطح زیرکشت نیز روند صعودی داشت اما آنچه توانست امنیت غذایی را تضمین کند روند تغییرات در تولید کشاورزی بود که شتاب چشمگیری نسبت به قبل گرفته بود.
دکتر سعید صوفی‌زاده با اشاره به نقش فناوری در زنجیره ارزش این سند که از تأمین کننده شروع شده و به مصرف کننده ختم می‌شود، گفت: براساس این سند 120 میلیون تن تولید کشاورزی حال حاضر را به 156 میلیون تن در سال افزایش می‌دهیم که البته با کاهش40 درصدی در آب مصرفی است و این با استفاده از فناوری‌های نو در تولیدات کشاورزی شدنی است. در سند افزایش سطح زیرکشت، بهره برداری از فناوری‌های جدید در حوزه آب و استفاده بهینه از نهاده‌ها و کود مناسب دیده شده اما اصل کار را با ارتقای بهره‌وری از طریق دانش بنیان شدن کشاورزی دیده‌ایم.
این استاد دانشگاه با اشاره به محرک‌های سیاستی محوری در ارتقای بهره‌وری در این سند گفت: تحقیق و توسعه، نوآوری، فناوری و اصلاح بازار و افزایش اشتغال در این سند مورد توجه قرار گرفته است. براین اساس از 11 فناوری برتر در دنیا در حوزه کشاورزی، 8 فناوری مورد توجه سند قرار گرفته است که زمینه‌های آن در داخل کشور موجود است.
دکتر حسینعلی ابراهیم زاده موسوی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در این جلسه گفت: ابتدای انقلاب سالانه 25 میلیون تن مواد غذایی در سال تولید می‌شد که این رقم در حال حاضر به 125 میلیون تن رسیده است. از نظر فائو ارزش تولید متوسط مواد غذایی در هر تن 500 دلار است؛ در ایران این رقم در اول انقلاب 2 میلیارد دلار بوده که الان به حدود 60 میلیارد دلار تخمین زده می‌‍شود.
موسوی افزود: در گام اول انقلاب فشار تولید مواد غذایی بر تولید متمرکز بوده است که یعنی استفاده بیشتر از منابع ولی الان نیازمندیم که مبتنی بر فناوری‌های نو در گام دوم انقلاب حرکت کنیم. لازمه آن این است که باور کنیم کشاورزی می‌تواند محور توسعه باشد و باید به آن نگاه زنجیره‌ای داشت.
وی با اشاره به اینکه زنجیره ارزش چند بخش دارد ادامه داد: اولین بخش زنجیره ارزش نهاده‌ها است که شامل کود، بذر، دارو، سم، مکمل و افزودنی‌ها است. این بخش ارزش آفرینی بالایی در دنیا دارد که سهم ما از آن صفر و در دنیا 400 میلیارد دلار است.  دومین بخش تولید ماده خام است که کشاورزی ما بر آن استوار شده و در دنیا 3500 میلیارد دلار ارزش دارد که سهم ما حدود 60 میلیارد دلار است. سومین بحث فرآوری است که از 2 میلیارد دلار به 30 میلیارد دلار رسیده و قابلیت افزایش تا 100 میلیارد دلار را نیز دارد. آخرین بخش هم تجارت و برندسازی است که دستاورد قابل توجهی در این حوزه نداریم.

 

دکتر عباس حاجی آخوندی عضو کمیسیون امنیت غذایی و کشاورزی دانش بنیان در این جلسه گفت: دانش بنیان شدن اهمیت بسزایی در کشاورزی دارد و نتیجه آن را در امنیت غذایی هم می‌توان دید، اما لازم است در سند همه جوانب کار دیده شود. از جمله اینکه در ساختار رسمی کشور شورای عالی سلامت و امنیت غذایی داریم که به ریاست رئیس جمهور هم تشکیل می‌شود، آیا در سند سهم و جایگاه و وظایف این شورا معلوم است؟
حاجی آخوندی با توجه به موضوع عدالت در امنیت غذایی افزود: بخش مردمی و تولید کننده‌ها باید نقش بیشتری در این سند داشته باشند؛ همچنین نباید این سند را فقط به معنای امنیت در حوزه کشاورزی دید بلکه دامپروری هم مهم است و باید همه جوانب دیده شود.

دکتر خداکرم جلالی مشاور وزیر جهاد کشاورزی در این جلسه گفت: چون در این سند هم بحث فرهنگی داریم در حوزه مصرف و الگوی سبک زندگی و هم بحث تولید داریم که مبتنی بر دانش بنیان‌ها استوار شده است، لذا تدوین این سند در شورای عالی انقلاب فرهنگی اقدام شایسته و درستی است. لازم است پس از آسیب شناسی درست و مسأله شناسی با وقت موسعی نسبت به تدوین اجزای سند اقدام شود.