به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، با تاکید بر اینکه افق‌های ترسیم شده در این پیام برای حوزه‌های علمیه بسیار بلند و متعالی است، تصریح کرد که این نهاد دینی در طول چهل سال گذشته همواره همگام با تحولات جامعه پیش رفته و توانسته است پاسخگوی نیازهای زمان خود باشد.

وی با اشاره به پرسشی در مورد فاصله موجود بین وضعیت فعلی حوزه‌های علمیه و افق‌های ترسیم شده در پیام رهبری، اظهار داشت: گذشته تاریخ ما با آنچه که در پیش رو داریم، بسیار فاصله دارد. وی در ادامه به این نکته اشاره کرد که پیام مقام معظم رهبری ضمن تاکید بر ضرورت تحول و پویایی در حوزه‌ها، قدردانی از تلاش‌های صورت گرفته در چهل سال گذشته نیز هست و تاکید دارد که تحولات مثبت کنونی، محصول عملکرد حوزه‌های علمیه است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه تحولات همواره با خود انتظارات و توقعات جدیدی به همراه می‌آورند، افزود: حوزه باید بیش از پیش دائماً پا به پای این افق‌هایی که پیش روی او قرار گرفته و محصول کنش و عملکرد اوست حرکت کند و اگر حرکت نکند، یک وقفه جدی ایجاد خواهد شد. پارسانیا حوزه‌های علمیه را نهادی پویا و در حال حرکت دانست که توقف در مسیر تحول برای آن مضر است.

پارسانیا در پاسخ به سوالی درباره مصادیق همگامی حوزه‌های علمیه با تحولات جامعه، به دو بعد نظری فقهی و فلسفی - کلامی اشاره کرد. 

وی در بعد فلسفی و کلامی با بیان اینکه حوزه‌ها در طول تاریخ با جریان‌های مختلف درون جهان اسلام و در سطح جهانی از جمله میراث یونان مواجه بوده‌اند، خاطرنشان کرد که در شرایط کنونی حوزه‌های علمیه در سطحی بالاتر و در مواجهه با تاریخ معاصر جهان و فلسفه‌های مدرن قرار دارند و باید هم به شبهات پاسخ دهند و هم افق‌های جدیدی بگشایند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در بعد فقهی نیز با اشاره به تحولات فقه شیعه در طول تاریخ و دور بودن این فقه از قدرت سیاسی، تصریح کرد: فقه شیعه به دلیل دوری از قدرت، بیشتر در حوزه زندگی خصوصی شکل گرفته است. اما پس از انقلاب و در طول این چهل سال، نیاز به ورود جدی فقه به عرصه نظامات اجتماعی احساس می‌شود. ما تا پیش از این، ابواب فقهی را به صورت مستقل در باب نظامات اجتماعی مطرح نمی‌کردیم و این نیازمند تحول جدی است.

پارسانیا با ذکر این نکته که در گذشته به دلیل عدم حضور شیعیان در قدرت، بیشتر مباحث فقهی مربوط به زندگی خصوصی بود، باب قضا را به عنوان استثنایی در این زمینه معرفی کرد. 

وی در ادامه تاکید کرد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و لزوم ایجاد نظام سیاسی و اجتماعی مبتنی بر فقه، حوزه‌های علمیه با چالش‌های جدیدی مواجه شده‌اند و باید در زمینه تدوین نظام‌های اجتماعی بر اساس فقه اسلامی تلاش بیشتری کنند.

سرعت تحولات از تلاش‌های حوزه بیشتر است؛ نهادهای علمی باید از قالب‌های تاریخی بیرون بیایند

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با تاکید بر پویایی حوزه‌های علمیه و حرکت همگام با تحولات، تصریح کرد: حوزه علمیه هم در مشروطه و هم در انقلاب اسلامی نقش‌آفرینی کرده و نیاز‌های جدیدی را پاسخ داده است، اما سرعت تحولات و حجم نیاز‌ها آن‌قدر زیاد است که دائماً نیاز به هشدار، افق‌گشایی و ترسیم مسیر وجود دارد.

پارسانیا در پاسخ به سوالی درباره میزان بهره‌مندی جامعه از دستاوردهای علمی و پژوهشی حوزه، با اشاره به عوامل مختلف تاثیرگذار بر شرایط جامعه، گفت: حوزه‌های علمیه در شرایطی بسط پیدا می‌کنند که شیرازه امور فرهنگی و تاریخی جهان اسلام و ایران دگرگون شده است. یک قدرت جهانی با جاذبه‌های خاص خود وارد صحنه شده، رسانه‌ها جهان را کوچک کرده‌اند و نظام دانایی جدیدی پدید آمده است.

وی با بیان اینکه در گذشته حوزه به عنوان یک نهاد علمی، سبک زندگی و لایه‌های عمیق فکری و فلسفی جامعه را تامین می‌کرد، افزود: امروز با یک درهم‌ریختگی همه جانبه مواجه هستیم، لذا برای ارزیابی میزان تاثیرگذاری حوزه، باید ضریب عوامل مختلف را در نظر گرفت.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اذعان به نقش‌آفرینی حوزه‌ها در انقلاب اسلامی و تحولات پس از آن، تصریح کرد: حوزه به قدر حضور و تحولاتی که داشته، کار نظری خود را انجام داده و توقعاتی را هم ایجاد کرده است، اما در این میدان به تنهایی حرف اول و آخر را نمی‌زند.

پارسانیا با تاکید بر اهمیت علم بومی و متناظر با فرهنگ اسلامی، گفت: حوزه علمیه پیشگام این مسئله بوده و مباحث بسیار عمیق‌تری از آنچه که در خارج از ایران مطرح می‌شده، در درون حوزه‌ها مطرح می‌شود.

وی در ادامه به موانع پیش روی حوزه‌ها اشاره کرد و گفت: یکی از موانع جدی که حوزه با آن مواجه است، عادت تاریخی آن است. حوزه قبل از ورود به عرصه قدرت سیاسی، سطح خاصی از توقعات را پاسخ می‌داده و اقتضای زیست و زندگی‌اش همان بوده است. حال حوزه اگر می‌خواهد وارد عرصه‌های جدید شود، باید از قالب پیشین خود بیرون بیاید.

حوزه درونگرا نیست، اما برای ارتباط با جوانان با موانعی روبرو است

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه بحث درباره ارتباط حوزه علمیه با جامعه، به چالش‌های موجود در این زمینه پرداخت و تاکید کرد که اگرچه حوزه یک نهاد درونگرا نیست، اما برای ارتباط با جوانان با موانعی روبرو است که هم ناشی از ساختار درونی حوزه و هم ناشی از عوامل بیرونی است.

پارسانیا در پاسخ به این پرسش که آیا حوزه‌های علمیه به دلیل ساختار تاریخی خود نهادی درونگرا هستند، گفت: حوزه، به اقتضای نظام معرفتی و دانایی خود، خروج از این قالب را می‌طلبد. امام خمینی (ره) می‌فرمودند فقه پویا، همان فقه جواهری است. ظرفیت‌های برون‌رفت در حوزه وجود دارد و خود این ظرفیت، خروج را فرامی‌خواند؛ اما مانع اصلی به شاکله خود افراد بازمی‌گردد. خروج از مسیر هموار، نیازمند تلاش بیشتر است و همین امر می‌تواند مانعی برای شکستن عادت‌ها و ورود به عرصه‌های جدید شود.

وی با اشاره به اینکه حوزه‌های جدید فقهی در سال‌های اخیر، ده‌ها جلد خروجی داشته‌اند، تأکید کرد: تلاش‌های علمی و پژوهشی در حوزه جریان دارد، اما مسئله اصلی، ارتباط این تولیدات علمی با جامعه و نسل جوان است.

پارسانیا در پاسخ به این پرسش که با وجود آثار علمی و تفسیری فاخر در حوزه، میزان اثرگذاری و استناد به این محتواها در جامعه چقدر است، گفت: برای بررسی این موضوع، باید عوامل مؤثر در این درک را جستجو کرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به دو مانع در این زمینه، اظهار داشت: یک مانع از درون حوزه است که باید حرکت و پویایی داشته باشد و مانع دیگر، توانایی حوزه در برقراری گفت‌وگو با مخاطب خود است. در شرایطی که حوزه به گونه‌ای بود که درس‌ها باید شبانه برگزار می‌شد و طلاب و فضلا روزها به بیرون شهر پناه می‌بردند (اشاره به شرایط خفقان قبل از انقلاب)، جوانه رویش می‌گیرد و این، تقدیر الهی است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، پارسانیا، با اشاره به تحولات جهانی و ظهور قدرت‌های بزرگ، توضیح داد: در موازات فروپاشی اقتدار تمدنی اسلامی، جهان مدرن نظام معرفتی خود را وارد صحنه کرده است؛ یعنی نظام علمی جدیدی در حال شکل‌گیری است که معرفت‌ها و آموزش‌های نوینی را ارائه می‌دهد که با گذشته تاریخی خود گسست دارند. نظام آکادمیک ما نیز در حاشیه این نظام علمی مدرن شکل گرفته است.

وی افزود: مفاهیم جدیدی به سرعت در حال ورود هستند و گویی تمام جهان امروز در ایران جمع شده است. حوزه عملاً باید با نسلی مواجه شود که حوزه را به لحاظ تاریخی به عنوان منبع علم و الهام می‌شناسد، اما در حاشیه قدرت جهان غرب، مفاهیم جدیدی مطرح می‌شوند که در آن، عالمان دین یا روحانیون به معنای سنتی، دیگر جایگاهی ندارند.

پارسانیا با تأکید بر اینکه مفهوم علم در ذهن دانش‌آموزان و دانشجویان امروزی تحت تأثیر فلسفه‌های جدید شکل گرفته و در فرهنگ عمومی جامعه رسوخ کرده است، گفت: حوزه باید بتواند پا به پای این تحولات حرکت کند و با زبانی فهماندنی و مؤثر، با این نسل گفت‌وگو کند. این حضور و تعامل با تحولات فکری، قبل از انقلاب نیز وجود داشت؛ مثلاً زمانی که مارکسیست‌ها در حاشیه قدرت سیاسی خود، جوانان را جذب می‌کردند، حوزه نیز با حرکتی هوشمندانه وارد صحنه می‌شد و با آن‌ها گفت‌وگو را آغاز می‌کرد.

در پاسخ به پرسشی درباره میزان اثرگذاری آثار علمی و تفسیری تولیدشده در حوزه بر جامعه، وی گفت: برای بررسی این موضوع، باید به دو مانع اساسی توجه کرد: یکی از درون خود حوزه ناشی می‌شود که نیازمند پویایی و حرکت است و دیگری به توانایی حوزه در برقراری ارتباط واقعی و مؤثر با مخاطبان خود بازمی‌گردد.

پارسانیا با یادآوری شرایط خفقان قبل از انقلاب، گفت: در آن دوران که درس‌ها باید شبانه برگزار می‌شد و طلاب و فضلا مجبور به پناه بردن به خارج از شهرها بودند، همین شرایط فشاری، زمینه رویش و شکوفایی حوزه را فراهم کرد. این یکی از نمونه‌های تقدیر الهی بود که در سختی‌ها، زمینه تحول فکری و اجتماعی فراهم شد.