حکمرانی حِکمی در عرصه مباحث فقهی، افزون بر به کارگیری استراتژی اجتهاد قسم اول و دوم و سوم، شدیداً به قواعد فقهیه نیازمند است و مهم‌ترین قاعده از قواعد فقهیه قاعده لا ضرر است که سراسر فقه را در بر می‌گیرد.
اثر حاضر با عنوان «فقه و حکمرانی قاعده لا ضرر و لاضرار» حاصل تدریس یک سال تحصیلی استاد خسروپناه است که بخش نخست، یعنی فقه قاعده لا ضرر، به تبیین و تحلیل فقهی قاعده لا ضرر و بیان انتقادی نظرات فقها و ارائه دیدگاه برگزیده اختصاص دارد.
بخش حکمرانی قاعده لاضرر نیز به کاربست این قاعده در ابواب مختلف فقه از طهارت تا دیات و فقه معاصر و مباحث حقوقی مربوط است.
نگارنده بر این باور است که بدون نگرش حکمرانی اسلامی، دولت اسلامی که مقدمه جامعه اسلامی و تمدن اسلامی است، شکل نمی‌گیرد.
ساختار اثر
این کتاب در دو بخش تألیف شده است؛ بخش اول با عنوان «فقه قاعده لا ضرر و لاضرار» مشتمل بر پنج فصل است؛ فصل اول با عنوان «کلیات قواعد فقهی» چیستی فقه، تنبیهات تعریف قواعد فقهیه و تقسیم قواعد فقهی را بیان کرده و منابع و مصادر قواعد فقهی، اهمیت و فواید قواعد فقهی و تعداد قواعد فقهی را به نگارش درآورده است.
فصل دوم با عنوان «مقدمات قاعده لا ضرر و لاضرار» تعبیرها و چیستی قاعده لا ضرر و لاضرار، اهمیت قاعده لا ضرر و لاضرار و ساختار مباحث قاعده لا ضرر و لاضرار را بررسی می‌کند.
نویسنده در فصل سوم با عنوان «مدارک قاعده لاضرر و لاضرار» دلیل عقلی و سیره عقلا بر قاعده لا ضرر و لاضرار، دلایل قرآنی قاعده لا ضرر و لاضرار و دلایل روایی قاعده لا ضرر و لاضرار نزد شیعه را تبیین می‌کند.
«فقه الحدیث قاعده لا ضرر و لاضرار» عنوان چهارمین فصل از بخش اول کتاب حاضر است که در آن تهافت در حدیث سمره، معنای ضرر و ضرار و تطبیق معنای هیئت لا ضرر بر قصه سمره بیان شده و شمول حدیث نسبت به احکام عدمی، ضرر شخصی یا نوعی و نفی ضرر، رخصت یا عزیمت به رشته تحریر درآمده است.
فصل پنجم با عنوان «تنبیهات قاعده لا ضرر و لاضرار» اشکال تخصیص اکثر در قاعده لاضرر و لاضرار، توجیه تقدیم قاعده لا ضرر و لاضرار بر ادله احکام اولی و ضرر واقعی یا ضرر علمی را تشریح کرده و حرمت یا عدم حرمت اضرار به نفس، حکم سازی قاعده لا ضرر و لاضرار و تعارض قاعده لا ضرر و لاضرار با قاعده سلطنت را مورد تأکید قرار داده است.
بخش دوم با عنوان «حکمرانی قاعده لا ضرر و لاضرار» مشتمل بر دو فصل است؛ نویسنده در فصل اول با عنوان «کاربست قاعده لا ضرر و لاضرار در فقه» کاربست قاعده لاضرر در فقه عبادات، کاربست قاعده لا ضرر در فقه خانواده و کاربست قاعده لا ضرر در فقه اقتصاد را تبیین کرده، کاربسته قاعده لاضرر در فقه قضاء و شهادات، کاربست قاعده لا ضرر در فقه سیاسی - اجتماعی و کاربست قاعده لاضرر در فقه اخلاق - تربیت را بررسی کرده و کاربست قاعده لا ضرر در فقه پزشکی، کاربست قاعده لا ضرر در فقه هنر و کاربست قاعده لا ضرر در فقه محیط زیست را به نگارش درآورده است.
دومین و آخرین فصل از این کتاب با عنوان «کاربست قاعده لا ضرر و لاضرار در حقوق» به تشریح کاربست قاعده لا ضرر در قانون اساسی، کاربست قاعده لا ضرر در منشور حقوق شهروندی و کاربست قاعده لا ضرر در حقوق مدنی پرداخته و کاربست قاعده لا ضرر در قانون تجارت، کاربست قاعده لا ضرر در قوانین بین المللی و کاربست قاعده لا ضرر در قانون حریم آب‌های زیرزمینی را مورد تأکید قرار داده است.