به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه در مراسم اختتامیه نخستین اجلاس منطقه‌ای رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای همسایه با تأکید بر «حکمت و حکمرانی فرهنگ» گفت: اگر نگاه حِکمی و حکمرانی به فرهنگ داشته باشیمُ می‌توانیم موفق شویم، منظور از حکمت، علم نافع کارآمد مبتنی بر لُب یا خرد ناب است، مانند آنچه قرآن می فرماید: ((ما یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ)) سوره بقره، آیه 269، در واقع اگر عقل نظری، عقل عملی، عقل معاش و عقل معاد، با هم جمع شوند، لُب که جمع آن الباب است، تحقق پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه کاربست لُب یا خرد ناب، طبق تعبیر قرآن عبارت است از حکمت گفت: منظور از حکمرانی از حکومت‌داری متفاوت است، ما معتتقدیم هر چه فرهنگ را حکومتی کنیم و آن را از حکمرانی دور کنیم، در ترویج فرهنگ ایرانی، اسلامی و انقلابی موفق نخواهیم بود، برای ترویج و تحقق فرهنگ ایرانی اسلامی باید از مشارکت حداکثری مردم به‌ویژه حلقه‌های میانی بهره ببریم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری در مشارکت مردم در مسائل اقتصادی گفت: در حوزه فرهنگی نیز این تعبیر، با ادبیات مختلف توسط ایشان بیان شده است و متأسفانه برعکس این تأکیدات عمل و دستگاه‌های حاکمیتی و حکومتی را گسترده کرده‌ایم، در این زمینه نهادهایی را راه‌اندازی و نیروهایی جذب شده‌اند که کارایی لازم را ندارد، بعد می‌گوییم که همه بودجه صرف دستمزد نیروها می‌شود و بودجه ای برای فعالیت ها نمی ماند. این نمونه‌ای از کار حکومتی در حوزه فرهنگ است، اما
در حکمرانی فرهنگی، باید تعدادی از افراد در دولت حتی یک نفر، فعالیت فرهنگی را برای فعالان این حوزه تسهیل کنند.
استاد خسروپناه با بیان اینکه اگر حوزه فرهنگ حکمت با حکمرانی پیوند داشته باشد موفق خواهیم شد تاکید کرد: هر مقدار مجموعه‌ها، کوچک‌تر و چابک‌تر باشد می‌تواند موفق‌تر باشد، ما الان در حوزه بین‌الملل فعالان فرهنگی ایرانی و غیر ایرانی داریم که در حوزه مسائل معرفی و دینی فعالیت می‌کنند که نیاز به حمایت‌هایی دارند، مثلا در کشورهای مختلف، افرادی هستند که مکانی را اجاره کرده‌اند و در حال کار فرهنگی هستند، حمایت از این افراد و تسهیل‌گری از فعالیت این افراد و گروه‌ها باید مورد توجه باشد.
هر چه مجموعه‌ها، گسترده‌تر، اداری‌تر و حکومتی‌تر کنیم ناموفق هستیم. این تجربه 40سال محققینی است که در حوزه حکمرانی کار کرده اند. پژوهش‌های زیادی درباره موضوع حکمرانی در جهان و موضوعات مرتبط مانند سیاستگذاری، تنظیم‌گری و دیگر موارد صورت گرفته است، الان حدود 200 تعریف حکمرانی از منابع استخراج شده است، به هر حال عقلای دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که هر چه مشارکت حداکثری مردم را داشته باشیم، موفق‌تر هستیم، در مبانی تفکر غربی اختلاف نظرهایی داریم اما می‌توانیم از تکنیک‌ها و فناوری‌های محققان جهان می‌تواند مشترک باشد و از آنها باید استفاده کنیم.
استاد خسروپناه در تعریف فرهنگ آن را مجموعه‌ای شبکه‌ای از دانش، بینش، نگرش، گرایش، منش و کنش یک جامعه دانست و افزود: هویت فرهنگی، شبکه‌ای در هم تنیده از این ۶ ساحت در جامعه است، واقعیت این است که الان جامعه ما، هویت ایرانی اسلامی غربی دارد، در صورتی که مقام معظم رهبری فرمودند هویت مطلوب ما ایرانی اسلامی انقلابی است، در این مسیر طبیعتاً دستاوردهای مثبت غرب را می‌پذیریم، ما نسبت به استکبار غرب، غرب‌ستیز نیستیم و این با حکمت صدرایی ما سازگار نیست. تفکر ما، غرب‌گزینی انتقادی است. اما نسبت به استکبار غرب، غرب‌ستیز هستیم، اما دستاورهای مثبت غرب را هم می‌پذیریم. ما از موضوعاتی مانند نانو، ژنتیک، بیوتکنولوژی، هوش مصنوعی، کوانتوم که اینها دستاورد غرب هستیم اما اصولا در علم، با حفظ مبانی خود، نباید عقب بیافتیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با تاکید بر مفاهیم بنیادین غربی نظیر مدرن (Modern) ادامه داد: واژه مدرن معادل فارسی ندارد و ترجمه‌هایی مانند جدید، تجدد، نو یا نوین همه ترجمه‌های غلط برای مدرن است و این ترجمه‌ها، ترجمه کلمه new است و کلمه مقابل آن old است و سنت (Tradition) قرون وسطایی در مقابل مدرن است. برخی از واژه‌های انگلیسی معادل فارسی ندارد همان‌گونه که برخی از واژه‌های فارسی یا عربی مانند کلمه حکمت معادل انگلیسی ندارد. کلمه مدرن (Modern) معادل اصالت انسان(Humanism)، اصالت فاعل شناسای انسانی یا عقلانیت خودبنیاد(Subjectivism) و اصالت دنیا(Secularism) است، این سه اصطلاح در اواخر قرون وسطی و اوایل رنسانس شکل گرفت و مبنای کلمه مدرن شد. در این موضوع اصالت انسان در مقابل ایمان‌گرایی، اصالت عقلانیت در مقابل اصالت اُبژه و در مقابل اصالت آخرت، موضوع اصالت دنیا مطرح شد و این سه مورد هیچ ارتباطی با اصول حکمت فرهنگ اسلامی ندارد.
وی با بیان اینکه بر اساس اصول بنیادین تمدن اسلامی، خداگرایی یا انسان برای خدا مطرح است گفت: بر این مبنا عقل‌گرا و وحی‌گرا هستیم و عقل و وحی را دو منبع معرفتی می‌دانیم. همچنین دنیای برای آخرت هم از اصول بنیادین تمدن اسلامی است. بنابراین اگر این موارد را به‌عنوان بنیادهای معرفتی خود بپذیریم، با این بنیان‌ها باید به سمت حکمرانی فرهنگ اسلامی برویم.
استاد خسروپناه اقدام نخست در حرکت به سمت حکمرانی فرهنگی اسلامی را تبیین تفاوت‌های بنیادین فرهنگ مدرن و فرهنگ اسلامی دانست و گفت: باید وجوه اشتراک و افتراق ما مشخص شود، این نیست که بگوییم با فرهنگ مدرن در تعارض هستیم چون ما عقل مستقل را قبول داریم، یا مانند قرون وسطی فقط آخرت محور هستیم، ما تفکر و حکمتی مستقل از این دو داریم، البته این حکمت قیاس‌پذیر نیز هست و می‌توان آن را با فلسفه‌های غرب شامل فلسفه یونان باستان، دوران قرون وسطی و دوران رنسانس مقایسه کرد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام مباحثه با متفکران غربی برای تبیین بنیادین فرهنگ مدرن و فرهنگ اسلامی را یکی از کارهای مهم دانست و گفت: باید تفاوت‌ها و اشتراکات بنیادهای این دو فرهنگ را استخراج کنیم، اندیشمندان غربی نیز علاقه‌مند به این مباحثات هستند. این تفاوت‌های بنیادین باید نگارش شده و ترجمه شود تا ما را متهم به قرون وسطایی بودن نکنند.
وی اقدام بعدی برای حکمرانی فرهنگ اسلامی را سیاستگذاری کلان و عملیاتی فرهنگ اسلامی اعلام کرد و ادامه داد: در این زمینه مثلا در حوزه بین‌الملل باید سند فرهنگ و ارتباطات بین‌الملل تدوین شود تا حکمرانی در این باره مشخص شود. همچنین باید سیاست‌های کلان و عملیاتی را تدوین کرد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر پرهیز از تصدی‌گری این شورا در تدوین اسناد، بیان کرد: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سازمانی قدرتمند در حکمرانی فرهنگ و ارتباطات بین‌المللی است که تجربه وزین و نیروی فکور زیادی دارد. سند مرتبط باید توسط این سازمان نوشته شود و اگر هم اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی نکته‌ای داشتند، آن را تکمیل کنند.
در کشور ما برخی حکمرانی را با مدیریت یا سیاستگذاری یکی می‌دانند در صورتی که اینگونه نیست و سیاستگذاری بخشی از حکمرانی است، تنظیم‌گری بخشی بعدی حکمرانی است، تنظیم‌گری شامل مقررات‌گذاری، آیین‌نامه‌نگاری، ساختارسازی، گفتمان‌سازی، راهبری و هدایت گری، نظارت و ارزیابی و اصلاح مقررات است.
استاد خسروپناه بر استفاده از حلقه‌های میانی داخلی و جهان در موضوعات مختلف فرهنگی تأکید کرد و گفت: در اکثر موضوعات حلقه‌های میانی متعددی داریم که می‌توان از آنها استفاده کرد،
در هر موضوعی شاید صدها حرکت خودجوش معتقد به تمدن نوین اسلامی در حال فعالیت در آن موضوع هستند، در حالی که ما مداوم دنبال تکثیر وزارت‌خانه و سازمان‌های فرهنگی هستیم به نظر می‌رسد که به فرق میان حکومت‌داری و حکمرانی توجه نشده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین با اشاره به رویکردهای جدید ایجاد شده در این شورا عنوان کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی چهار حوزه مأموریتی علم، فناوری، فرهنگی و اجتماعی دارد و چهار ستاد در حوزه‌های علم و فناوری، تعلیم و تربیت، فرهنگی اجتماعی و زنان و خانواده ایجاد کرده تا کار قرارگاهی و راهبری را از این طریق دنبال کند.
وی ماموریت های اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی را راه بینی، راهبری، راهبردی و راه سنجی دانست و گفت: رویکرد جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی ارتباط با جبهه‌های مردمی، حلقه‌های میانی و دستگاه‌های حاکمیتی است.
استاد خسروپناه اعلام کرد: معتقدیم که فعالان حوزه‌های مختلف خودشان سندهای موردنیاز را بنویسند و ما در شورا بررسی نهایی را انجام می‌دهیم.
گزارش تصویری این اجلاس را اینجا ببینید
