به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، آیین اختتامیه "هفتمین جشنواره سراسری وقف چشمه همیشه جاری" با حضور دکتر سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی  و حجت‌الاسلام دکتر سید مهدی خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه برگزار شد.
 

دکتر سعیدرضا عاملی؛ دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن تشکر از حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمهدی خاموشی؛ رییس سازمان اوقاف و حجت الاسلام و المسلمین عادل درخصوص "هفتمین جشنواره سراسری وقف چشمه همیشه جاری" بیان کرد: این جشنواره در 27 رشته هنری، هنر دیجیتال و رسانه با تنوع جغرافیایی، تقریبا حوزه ملی را پوشش داده است. این جشنواره فاخر بیش از 4000 قطعه هنری دریافت کرده که شایسته  تقدیر است. درحقیقت وقف حوزه ماندگاری خیرات و حسنات است. خیرات و نیکوکاری با وقف کردن تعلق به مقطع خاصی  ندارند، بلکه تبدیل به نیکویی و خیر جاودانه برای امروز و فردای زندگی انسان می‌شود.

وقف باقیات و صالحات در زندگی دینی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی وقف را اساسا میراث دینی و الهی عنوان کرد و افزود: در فرهنگ دینی ما همواره به وقف چه در کتب و صحف انبیا سلف و چه در کتاب قرآن توجه بسیاری شده است.  در این کتب تشویق به وقف به عنوان باقیات و صالحات در زندگی دینی اشاره شده است.  نبی مکرم اسلام(ص) می‌فرمایند "وقتی انسان از دنیا قطع رابطه می‌کند و جسمش به پایان می‌رسد و روحش جاودانه می‌شود؛ سه چیز از وی باقی می‌ماند: اول؛ صدقات جاریه که مصداق اتم و اکمل آن وقف است. دوم؛ علمی است که از آن دیگران بهره‌‏مند می‌شوند. سوم؛ اولاد صالح و نیكوكارى كه برایش دعا كند.

وقف؛ زبان مشترک جهانی
وی وقف را زبان خیر مشترک جهانی دانست و گفت: "وقف کردن" نیازمند توصیه ادیان نیست بلکه وقف یک کشش فطری و قاعده نهادینه شده در درون انسان است. صرف نظر از اینکه افراد با دین یا بی‌دین باشند، تمایل به جبران وجود دارد. انسان‌ها دوست دارند، اثر خود را با وقف جاودانه کنند. اگرچه دایره دین در حوزه وقف وسیع است و با نگاهی به مجموعه موقوفات جهانی، در می‌یابید که بسیاری از آنها منشاء دینی دارند.

دامنه وقف؛ کشش فطری و انسانی است
دکتر عاملی وقف را وجه اشتراک انسانی عنوان کرد و گفت: بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ دنیا چون هاروارد که بزرگترین موقوفه علمی جهان را به خود اختصاص داده است، ریشه‌اش در وقف دینی است. بنابراین در عین اینکه وقف دینی چشمگیرتر است ولی دامنه وقف به کشش فطری و انسانی برمی‌گردد. وقف میراث مشترک جوامع انسانی است. به هر جای دنیا بنگرید موقوفات قدرت دارند، به خصوص در کشورهایی که از ثروت بیشتری برخوردارند، وقف در آنجا بیشتر جریان دارد.
 

آستان قدس رضوی؛ بزرگترین موقوفه در سطح جهانی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: آستان قدس رضوی با توجه به اختصاص بیشترین سطح موقوفات؛ باید به عنوان بزرگترین موقوفه جهان نام گذاری شود. آستان قدس رضوی با پیشینه وقف هزار ساله یک نماد جهانی وقف محسوب می‌شود. شایان ذکر است هشتاد و پنج درصد موقوفات آستان قدس ثبت حقوقی شده‌اند. بیش از 13 هزار هکتار از مساحت 30 هزار هکتاری شهر مشهد جزو موقوفات آستان مقدس حضرت رضا(ع) است. موقوفات امام رضا(ع) در استان‌های مختلف کشور چون خراسان رضوی، تهران، قزوین، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اصفهان، یزد، کرمان، مازندران، فارس، گلستان، سمنان، گیلان، خوزستان پراکنده است و حتی در سطح بین‌الملل هم کشورهایی مثل افغانستان، هند، پاکستان و حتی کشورهای اروپایی و آمریکا جزو دایره موقوفات جهانی حضرت امام رضا (ع) محسوب می شوند.

وقف؛ مصداق خیر عمومی
استاد دانشگاه تهران گفت:  هرچند وقف یک تاریخ طولانی دارد ولی در کشور های درگیر جنگ جهانی اول و دوم، سنت وقف توسعه انفجاری پیدا کرد که یکی از دلایل توسعه وقف در آن دوران، جنگ بود. جنگ میراث تلخی باقی می‌گذارد اگرچه در اندیشه اسلامی شهادت یک میراث عظیم و والا است اما اثرات جنگ چون خرابی و بی‌خانمانی افراد غیرنظامی و... یک وضعیت ناپایداری را ایجاد می‌کند و در نتیجه افراد تمایلاتشان به سمت کار خیر افزایش می‌یابد.  در سال‌های جاری کشور انگلستان با سالانه 10 میلیارد پوند وقف موضوعات مختلف را پوشش می‌دهد. کشوری مثل آمریکا سالانه حدود 300 میلیارد دلار وقف در کارنامه خود دارد؛ تقریبا اکثر شهروندان درگیر کارهای مدنی و خیرانه هستند و سالانه 8 درصد به ظرفیت وقف اضافه می‌شود، البته قانون سیستم‌های تشویق کننده هم در این زمینه دخالت دارند؛ به طوری که شخصی به خیریه‌ای پولی می‌دهد، 20 درصد به خود شخص بر می‌گردانند؛ درحقیقت به نوعی دایره چرخش درآمدی افزایش می‌یابد. آنها وقف را مصداق خیر عمومی می‌دانند. شما زمانی که وقفی برای محیط زیست، علم و فناوری، زیارتگاه‌ها و... در نظر می‌گیرید، این موضوع به خیر عمومی مردم بر می‌گردد. وقف باعث نجات انسان‌ها، برقراری عدالت و توسعه صلح و آرامش می‌شود، از این رو به عنوان خیر عمومی تلقی می‌شود.

اعتماد واقف با گزارش دهی برخط از وقف
دکتر عاملی بیان کرد: تضمین استمرار و توسعه وقف به نوعی شفافیت محسوب می‌شود. حجت الاسلام و المسلمین خاموشی عنوان کردند که امکان گزارش دهی هفتگی درآمدها و هزینه‌های سازمان اوقاف و امور خیریه فراهم شده است؛ این مهم افتخار بزرگی است. اعتماد واقف و به نوعی سرمایه اجتماعی اش برخاسته از این است که بداند چیزی را که وقف کرده در مسیر خود در جریان است و اینکه اعتماد داشته باشد که بی وفایی‌هایی نسبت به موقوفه صورت نگرفته است. برای جذب اعتماد عمومی نسبت به نهادهای متولی وقف باید امکان گزارش دهی برخط داشته باشیم که اگر درآمدی از موقوفه کسب می‌شود و یا هزینه‌ای یا توزیع مالی صورت می‌گیرد، بتوان با گزارش شفاف سازی کرد.

گسترش دامنه وقف به عدد نوآوری‌های خلاقانه/وقف جسد
وی عنوان کرد: با توجه به تنوع و گستردگی وقف، باید روز به روز دامنه آن را توسعه دهیم. علت اینکه من درباره نوآوری چند لحظه‌ای سخن می‌گویم، برای این است که نوآوری امری خلاقانه است که به عدد نوآوری‌ها؛ گونه‌های جدید وقف به وجود می‌آید. برخی از موارد موجود صورت‌های وقف در جهان عبارتند از؛ وقف وجه نقد، املاک و مستغلات، تجهیزات، آثار هنری، علمی و... ، ارثیه و دارایی‌ها،  وقف جسم و نیروی انسانی به صورت کار داوطلبانه است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه گفت: استفاده از مجموعه توانایی‌های کشور برای امور خاص یک نوع وقف انسانی است که گستره آن بسیار خصوصا در حوزه نوآوری اجتماعی زیاد است. نوآوری اجتماعی در کشورهای مختلف چون ژاپن بسیار است و حدود 200 هزار سازمان مردم نهاد در حوزه نوآوری اجتماعی در آنجا وجود دارد. نوآوری‌های اجتماعی جنبه سرمایه انسانی دارند و افراد از وجود انسانی خود مایه می‌گذارند تا مشکل مردم را بر طرف کنند.

ضرورت تشکیل بانک وقف جسد
وی از "آگاهی" به عنوان مشوق وقف جسم سخن گفت و افزود: در وقف "جسم" افراد جان باخته جسدشان را وقف می‌کنند و این فرهنگ متاسفانه در اثر خرافات در جامعه ایران کمرنگ است؛ جسم امری فناپذیر است و در آخرت انسان تاثیرگذار نیست؛ در قرآن در آیه  32 سوره مائده آمده است "وَ مَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعًا" هـر كـس نفسی را زنـده كـنـد گويا همه مردم را زنده كرده است؛ اگرچه آیه شریفه ناظر بر هدایت و ضلالت هم است بنابراین این وقفی است که باعث احیای انسان ها می شود. پیشنهاد می‌کنم سازمان اوقاف و امور خیریه اقدام به تشکیل بانک وقف جسد کند و زمینه افزایش آگاهی و ثبت نام برای دادن مجوز برای استفاده از جسد را فراهم کند.

نوآوری های اجتماعی همراه و همسوی ارزش های اخلاقی، فرهنگی و اقتصاد اجتماعی
دکتر عاملی نوآوری را یک راه حل در برون رفت از مشکلات اجتماعی دانست و گفت: نوآوری راه حلی برای سلامت انسان و پیشرفت کشور در توسعه راه ها و جاده ها و انواع اقسام زیر ساخت های شهری و روستایی است. نوآوری لزوما به معنای این نیست که ما یک الگویی را ثبت کنیم که دیگران این کار را نکرده باشند، بلکه نوآوری یک آورده جدیدی است که منشأ خیرات دائمی است. در مقایسه نوآوری اجتماعی با نوآوری اقتصادی می‌بینیم؛  نوآوری اقتصادی برای بازار و توسعه درآمد و کسب و کار محسوب می‌شود. نوآوری برای بازار برای ارزش‌های تجاری، اقتصاد بازار، شرکت‌ها و درآمدهای ناشی از فعالیت‌های اجتماعی است اما نوآوری اجتماعی برخواسته از جامعه و وقف اجتماعی است که از طریق ارزش‌ها و فرهنگ به وجود آمده است. بنابراین نوآوری‌های اجتماعی ارزش‌های اخلاقی، فرهنگی و اقتصاد اجتماعی را به همراه دارد.

نوآوری در وقف
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: نوآوری در وقف یک راه حل برای رفع مشکلات، تامین سلامت و پیشرفت و تسهیل امور زندگی است و در وجه مقدماتی یک ابتکار علمی جدید محسوب می‌شود. دامنه گسترده‌ای از انواع سازمان‌ها اعم از انجمن های داوطلبانه، گروه‌های اجتماعی غیررسمی و غیره را درگیر اقدامات گره گشا از مشکلات جامعه می‌کند. ورود داوطلبانه، فعالیت تجاری محدود، تبادلات متقابل، کمک مالی نمونه های از نوآوری اجتماعی و وقف آنها برای مردم است.
وی افزود: نوآوری در وقف، همان وقف برای نوآوری در حل مسائل و مشکلات است یعنی به عدد نوآوری‌هایی که ایجاد می‌کنیم، آن را وقف دائمی می‌کنیم. نوآوری‌ها برای استقرار تمدن نوین اسلامی باید هدفمند باشند که شاخصه‌های آن استخراج شده است. درحقیقت هدف گذاری حکیم فرزانه انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب بیانگر این موضوع است. ایشان در بیانیه گام دوم ترسیمی از شاخصه‌های تمدن نوین اسلامی ارائه داده اند که بنیادی‌ترین شاخص آن عدالت اجتماعی است. مهم‌ترین شاخص تمدن نوین اسلامی تامین نیازهای اساسی زندگی مثل سلامت، بهداشت و درمان، هوای سالم، غذای فراوان و طبیعت سالم است.
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: در واقع حوزه نوآوری‌های وقف، سرمایه گذاری بزرگ اجتماعی مستمری ایجاد می‌کند. وقف، میراث مشترک بشری است که از خلال قرون متمادی تمدن انسانی به ما رسیده است و از طریق نوآوری دامنه آن را توسعه می‌دهیم و یک نوع تنوع بخشی در وقف متناسب با نیازهای زندگی شکل می‌گیرد.

نقش فضای مجازی در گسترش امور خیر
وی گفت: فضای مجازی از بالاترین ظرفیت برای خدمات خیر برخوردار است. چرا می‌گوییم فضای مجازی از بالاترین ظرفیت برخوردار است چون فضای مجازی، خود یک فضای شبکه‌ای همه‌گیر جهانی است و تولید در فضای مجازی به مثابه بی‌نهایت تولید است، یعنی منوط به مصرف کاربران مجازی است. هر چقدر از این میوه بهشتی مصرف کنی، کم نمی‌شود.
دکتر سعیدرضا عاملی تاکید کرد: از چالش‌ها و ناهنجاری‌های فضای مجازی سخن نمی‌گویم بلکه از جنبه اثباتی و دامنه پویای بالایی آن سخن می‌گویم که می‌تواند دامنه خیر و وقف را افزایش دهد. لذا باید ابر واقفان ما پلت فرم‌های بزرگ برای حوزه نوآوری خدمات اجتماعی فراهم کنند تا از این مسیر شاهد ارزش‌های فاخر وقف باشیم.

راهبردهای "سرمایه‌گذاری تأثیرگذار" در وقف
 وی ضمن تاکید بر راهبردهای سرمایه‌گذاری تأثیرگذار در وقف گفت: تمرکز بر ظرفیت جهانی موقوفات به منظور جذب منابعی فراتر از محدوده سرزمینی را باید مد نظر داشته باشیم. باید پیاله وقف را به سمت جهان و نه به سمت ایران به تنهایی گرفت . باید در زمینه وقف به سمت کشورهای اسلامی و ایرانیان خارج از کشور برویم. بر اساس برآوردها ثروت ایرانیان خارج از کشور بین 3000 تا 4000 میلیارد دلار است و بطور قطع هر ایرانی ناستالژیا کمک به سرزمین خود را دارد.
دکتر عاملی توجه به وجه "سرمایه‌گذارانه" در وقف به منظورِ تقویتِ حسِ موثر بودن وقف از طریق تعیین و تعریف تأثیرات مهم عینیِ قابل حصول در آینده را یکی از گزینه‌های دیگر در زمینه سرمایه گذاری تاثیر گذار در وقف مطرح کرد و در ادامه گفت: تضمین خیر مفروض در وقف از طریق "شفافیت" و تعیین مصادیق عینی " خیر عمومی" است.  خیر عمومی را نباید به حوزه‌های خاصی محدود کرد بلکه آن را به حوزه‌های نوآوری گسترش دهیم منتها معطوف به نیازهای اساسی جامعه چون سلامت، درمان، غذا، هوای سالم و محیط زیست سالم، خدمات مربوط به افزایش آموزش‌های دینی و... شود.
 

ارزش گذاری و ارزیابی سالانه موقوفات در ایران و جهان
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد "سازمان اوقاف و امور خیریه" باید بر روی سه کار تمرکز کند و افزود: اول  تأسیس مرکز ثبت وقف نوآوری و اعلام سالیانه ظرفیت‌های جدید نوآوری برای وقف است.
کار دوم توسعه دامنه وقف و تنوع بخشی به انواع وقف متناسب با نیازهای اساسی مردم و اعلام ظرفیت‌های جدید وقف به عموم مردم و البته فرهنگ سازی در این مسیر است. نیازهای اساسی برای وقف باید اعلام شود؛ باید نیازهای اساسی را از طریق رسانه ملی و اجتماعی بیان کنیم؛ امروز جامعه ایران دایره نیازهایش کجاست؟ اعلام نیازهای اساسی وقف در حوزه‌های مهم جامعه مثل علم و فناوری، توسعه زیرساخت‌های روستایی و شهری، غذا، سلامت و درمان، مسکن، محیط زیست، امنیت و حوزه ارتقاء دانش دینی جامعه باید مد نظر قرار گیرد.
کار سوم ارزش گذاری سالانه موقوفات در  ایران و جهان است. که لازم است ارزیابی کنیم چون ارزش سرمایه تغییر پذیر است و باید به روز رسانی شوند و نیز اعلام رسمی درآمدها و هزینه‌های سالیانه که دکتر خاموشی فرمودند این کار صورت گرفته است.
وی گفت: ان شاءالله در پرتوی تلاش‌های گسترده سازمان اوقاف و امور خیریه، امسال افزایش صد درصدی موقوفات اتفاق می‌افتد که اتفاقی مبارک است. امیدوارم شاهد سلامت و ارتقای شاخص‌های دینی و اسلامی در جامعه باشیم. استقرار جامعه اسلامی که یکی از اهداف رهبر معظم انقلاب اسلامی است که در ذیل تمدن نوین اسلامی محقق می‌شود هدف همه تلاش و تدابیر است.