به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی دکتر عاملی در ابتدای سخنان خود ضمن تشکر از دکتر غلامی رییس سومین کنگره بین المللی جندی شاپور و دکتر عصاری دبیر این کنگره، از سازمان ملی یونسکو و همچنین از زحمات دکتر ایوبی و دکتر جلالی در خصوص ثبت شهر دانشگاهی جندی شاپور بعنوان دانشگاه اول جهان که 1750 سال پیش تاسیس شده است تشکر کرد.

 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی دانشگاه جندی شاپور را یک شهر دانشگاهی دانست و گفت: قدمت تاریخی این دانشگاه به عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه جهان و همچنین به عنوان اولین شهر دانشگاهی جهان، افتخاری بزرگ برای ما به حساب می‌آید و می‌توان گفت این دانشگاه ۸۰۰ سال، نسبت به تمام دانشگاه‌های برتر جهان پیشینه قدیمی‌تری دارد.

دکتر عاملی با بیان اینکه ما گاهی اوقات در رقابت‌های بین‌المللی خود را به صورت استثناگرایانه‌ای جدا می‌کنیم، اظهار کرد: این جدایی قابل قبول نیست و نباید تعامل خصمانه ایجاد کرد، ما با جهان تعامل داریم و اولین بودن‌ها نباید غرور نابجایی در ما ایجاد کند. ما در جهانیم و جهان در ماست و همه ما با هم جهان را می‌سازیم.
وی ادامه داد: در حال حاضر ضعفی که وجود دارد این است که میراث تاریخی ما بر خاک رفته و برقرار نیست و این ضعف تاریخی ما است که دانشگاه‌های دوم و سوم جهان در حال فعالیت هستند و میراث خود را احیا کرده‌اند ولی فقط نام و یادی از جندی شاپور باقی مانده است و به دلیل افراط در تاریخ و جنگ‌های تاریخی و خراب کردن میراث گذشته از بین رفته است که بخشی از آن هم میراث جنگ‌های خارجی است.
دکتر عاملی دانشگاه جندی شاپور را حاوی نکات مثبت بسیار خواند و گفت: این دانشگاه حاصل همکاری ملل است، تجربه‌های دانشی یونان و هند به عنوان دو پایه مهم در جندی شاپور بروز پیدا کرده است، این دانشگاه برای اولین بار بیمارستان را در دل خود تاسیس کرد و همچنین برای اولین بار بین دانش داروسازی و پزشکی تفکیک ایجاد کرد و اولین‌های بسیار زیاد دیگری در جندی شاپور رخ دادند که باید آنها را برجسته سازی کرد.
 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تاریخچه ورود اسلام به ایران گفت: با ورود اسلام به ایران جندی شاپور برقرار ماند و اسلام منجر به تقویت جندی شاپور شد نه از بین رفتن آن، امان نامه‌ای به تصادف، به جندی شاپور توسط برده‌ای ارسال شد و بعدها  خلیفه وقت گفت که جندی شاپور در امان خواهد بود و لذا این میراث ادامه پیدا کرد و جندی شاپوری‌ها دانشگاه بغداد را بنا کردند و با شکوفایی بغداد، جندی شاپور افت کرد که این بحث تنزل تمدنی باید مورد توجه قرار گیرد.
دکتر عاملی با بیان اینکه سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چگونه پدیده‌های تمدنی متولد می‌شوند و چه ارتباطی بین امر تمدنی و دین و دانش وجود دارد؟ گفت: تمدن محصول یک امر ذهنی است، فکرهای بزرگ تمدن‌های بزرگ ایجاد کردند و آرمان‌های بزرگ عینیت‌های تمدنی را خلق می‌کنند، تاریخ مدیون انسان‌های بزرگ است لذا به امر ذهنی و اندیشه باید توجه کرد. عمل، تا زمانی که تفکر و اندیشه و اندیشمند وجود نداشته باشد نمی‌تواند منجر به امر تمدنی شود.
وی با بیان اینکه بنیان امر تمدنی مبتنی بر احترام به انسان بعنوان شریف‌ترین مخلوق خداست، گفت: اگر بخواهیم تمام مقوله‌های تمدنی را جمع کرده و از آن یک مقوله استخراج کنیم، باید بگوییم آن احترام به انسان است. انسانی که شاهکار خلقت است، کسانی خلق تمدنی کردند که انسان را محترم شمردند و افرادی باعث فروپاشی تمدن شدند که به انسان بی احترامی کردند.

وی افزود: باید دانست که نگرش الهی پایه تمدن سازی بوده است و احترام به انسان و پدیده‌های هستی مانند طبیعت، اشیا، کوه‌ها، آب‌ها، آسمان و احترام به همه مخلوق خدا و رعایت حقوق آنها یک عنصر تمدنی است.
دکتر عاملی با بیان اینکه نباید تمدن را در بناها و شهرهای بزرگ خلاصه کرد، افزود: مشارکت مردمی نقش اصلی در تمدن شدن را برای یک تمدن بر عهده دارد. تا زمانی که همه انرژی‌ها جمع نشود امر تمدنی اتفاق نمی‌افتد چرا که تجمیع تخصص‌های چند رشته‌ای در خلق یک امر تمدنی بسیار مهم است و از سوی دیگر تمدنی شدن تمدن ها یک امر عاطفی و قلبی است، لذا احساسات و عواطف باید حس خوبی از یک امر پیدا کند تا ظرفیت ماندگار و تمدنی شدن فراهم شود.
 

وی با اشاره به پارسه بیان کرد: امروز نماد تمدن پارسه تخت جمشید است ولی واقعیت این است که در کنار آثار محسوس معماری پارسه باید از نظام حقوقی و حکمرانی آن دوران و رعایت یا عدم رعایت حقوق مردم سخن گفت و تعاملات چند ملیتی و هم گرا شدن توان و انرژی ها را مورد بحث قرار داد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه تمدن‌ها مدیون حکمرانی‌های خوب هستند، اذعان کرد: تمدن محصول اسکندر نیست بلکه وی عامل ازبین رفتن تمدن و میراث گذشتگان بوده است، تمدن از دل حکمرانی قدرتمند ایجاد می‌شود و اگر جایگاه نظام حکمرانی تعین بخش باشد شاهد موفقیت‌های خوب خواهیم بود، یکی از دلایلی که نشان می‌دهد پهلوان علمی ایران بیدار شده است حکمرانی نظام انقلاب اسلامی است. ما باید همه برای هم و با هم باشیم، ایران عزیز سکوی حرکت و استوانه انقلاب اسلامی، پایگاه ما است.
وی افزود:  نظام شاهنشاهی نظام شاه محور، نظام احترام به یک گروه و نادیده گرفتن جمعیت بزرگ بود و نتوانست قدمی برای تمدن سازی جز بازگشت اسمی به کوروش و داریوش بردارد و چیزی خلق نکرد و نظامی دور از خدا و تبعیض آمیز میراث پهلوی شد.
دکتر عاملی با بیان اینکه بنیان امر تمدنی ارزش‌های دینی و الهی است و حکمرانی مردم گرا و  عدالت ‌گرا، و عمل کمال گرایانه و پیشرفت گرایانه هرم تمدن هستند، اظهار کرد: اگر به ماهیت تمدن‌ها توجه کنیم 6 خصلت را باید در آنها برجسته کنیم. در بُعد فیزیکی و عینی 1) پیچیدگی، ظرافت و پرکاری در دل همه تمدن‌ها وجود دارد. یعنی تمدن‌ها محصول کارگری، کارورزی، هنر پردازی و نگاه زیبایی نگرانه هستند. کارگران هنر و تمدن ساعت‌ها، روزها کار می کنند و در نتیجه تلاش آنها تمدنی شکل گرفته است. حضرت امام خمینی(ره) می‌فرمودند: «خدا کارگر است و کار جلوه خداست». لذا به تعبیری می‌توان گفت تمدن‌ها عطر خدا را دارند و جلوه‌گری می‌کنند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به نکته دوم در تمدن‌ها بیان کرد: 2) سادگی و قابل درک بودن عناصر تمدنی نکته مهمی است. تمدن‌ها ضمن اینکه کار پیچیده‌ای روی آنها صورت گرفته است، ولی به چشم می‌آیند، بیان می‌شوند و انسان را جذب می‌کنند و انجذاب تمدنی در آنها برجسته است.
وی افزود: همچنین نکته سوم در بُعد فیزیکی را 3) برجستگی و والایی و نمادین بودن دانست، نماد یک عرصه بزرگ تلاش‌ها، تمدن‌ها هستند و همه مسائل در حافظه تاریخ  باقی نمی‌ماند بلکه اموری خاص در تاریخ ماندگار می‌شوند.
وی با اشاره ویژگی های دیگر تمدن که جنبه معنوی دارند گفت: 4)مقبولیت جمعی عنصر تمدن ساز است و 5) تعلق آرمانی که انسان را پیوند بزند و نوستالژی‌ها را ایجاد کند، تمدن‌ساز است تعلقات آرمانی برای جامعه آه و حسرت ایجاد می کنند و خصیصه ششم  تمدن‌ها 6) عضویت و ایجاد احساس افتخار است.
 

دکتر عاملی با اشاره به بُعد محتوایی تمدن گفت: ابعاد مادی تمدن در معماری، شهرسازی، هنرهای تجسمی و تولیدات رسانه‌ای بروز دارند و ابزارهای فناوری و پیشرفتگی عناصر مادی تمدن‌ها هستند و موفقیت‌های بزرگ در قالب ثبت اختراعات بزرگ ایجاد می‌شوند که برخی از اینها نقطه عطفی در تاریخ ایجاد می‌کند مانند صنعت چاپ و اینترنت که نقطه عطفی در تاریخ هستند. بنابراین برخی فناوری‌ها تاریخ را تغییر می‌د‌هند و مسیر جدید ایجاد می‌کنند.
وی افزود: در ابعاد معنوی تمدن بنیادی‎‌ترین امر توجه به خدای متعال، عدالت اجتماعی و مولفه‌های مربوط به اخلاق فردی و اجتماعی است. خداوند بنیان تمدن ساز است و رحمت واسعه الهی و قاعده مندی که خداوند متعال برای نظام هستی خلق کرده است، در تمدن سازی بسیار حائز اهمیت است.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد: روشنفکری و نگرش‌های بلند نظرانه اجتماعی منجر به تمدن‌سازی می‌شود و تمدن محصول این است که هر فردی در جایگاه خودش باشد و به حساب بیاید، نباید برای احترام به روشنفکری، روحانیت را فراموش کنیم و برای احترام گذاشتن به روحانیت جامعه روشنفکری را نادیده بگیریم، گروه‌های برجسته و بزرگ اجتماعی باید مورد توجه باشند. در واقع هنجاری شدن پدیده و پذیرفته شدن آنها توسط همگان از دل گفتمان های عمیق فکر و روشنفکری شکل می گیرد.
دکتر عاملی اظهار داشت: ماندگاری و ریزش تمدن‌ها توجه داشته باشیم، برخی از تمدن ها بالنده و شکوفا و برخی دچار ریزش و فراموشی می‌شوند و حتی در برخی از مقاطع احساس تعلق به گذشته را تضعیف می‌کنند. امروزه قطع ارتباط با گذشته در حال تبدیل به یک پدیده بیمارگونه‌ای در جهان شده است و دنیای غرب هم درگیر این عدم پیوند با گذشته است.
وی ادامه داد: تمام دانشگاه‌های بزرگ دنیا با دین پیوند داشته‌اند برای مثال دانشگاه هاروارد برخاسته از نام کشیشی به نام جان هاروارد است که زمین و 400 جلد کتاب خود را برای ایجاد یک موسسه علمی اختصاص داد و یا دانشگاه آکسفورد که شواهد نشان می‌دهد محصول حمایت‌های جامعه دینی است و پایه دانشگاه کمبریج نیز بر نظام کلیسایی گذاشته شده است.

دکتر عاملی ضمن اشاره به کتاب خود تحت عنوان «میراث تمدنی ایران، از ایران باستان تا ایران انقلاب اسلامی» گفت: ما نیازمند تقویت خط تمدنی ایران از ایران باستان تا ایران انقلاب اسلامی هستیم، فلات ایران از هزاره سوم قبل میلاد کانون تحولات بزرگ شهری بوده است و هزاره چهارم قبل از میلاد دوره مس سنگی یا مفرع است، و دوره فراپارینه سنگی از حدود 13 هزار سال پیش آغاز می‌شود، و دوره پارینه سنگی جدید را به چهل هزار سال قبل بر می‌گردانند و دوره پارینه سنگی میانه به شصت هزار سال پیش بر می‌گردد و دوره پارینه سنگی قدیم ایران از صد هزار سال پیش آغاز می شود. پس به لحاظ تاریخی ما شواهد وجود ابزارهای زندگی که به نوعی ابزار های تمدنی محسوب را از صد هزار سال پیش داریم و دارای حداقل تاریخ 100 هزار ساله هستیم.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد‌: شهرهای بزرگ ما به ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد باز می‌گردد و فلات ایران از هزاره سوم قبل از میلاد کانون تحولات بزرگ بوده و تقسیم کار اجتماعی و حکومت در آن معنا داشته است و بنیان‌های مدیریت شهری و حکومت در آنجا به صورت بارز وجود داشته است. لذا ما باید خط تمدنی  خود را دنبال کنیم. چین به راه ابریشم به عنوان خط تمدنی نگاه می‌کند و در ایران راه‌های شاهی دوره هخامنشیان 2600 کیلومتر بود که یک میراث بزرگی برای ما بوده است، بنابراین باید خط تمدنی خود را ترسیم و از این مسیر حرکت کنیم.

وی ضمن اشاره به بیانات مقام معظم رهبری و فرمایشات ایشان درباره تمدن نوین اسلامی گفت: ایشان بنیان تمدن نوین را بر بستر 7 راهبرد اساسی که یا دانش بنیان یا فرهنگ بنیان هستند پایه گذاری کرده‌اند، یعنی کاملاً نگاه دانشی و فرهنگی برای تمدن نوین اسلام ترسیم شده است، لذا ما باید خط و مسیر تمدنی برای خود ترسیم کنیم و از امروز برای ایجاد تمدن  نوین اسلامی تلاش کنیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: باید تمام سرمایه‌های تمدنی ایران را تبدیل به سرمایه تمدنی جدید در ایران انقلاب اسلامی کنیم و انشاءالله خداوند به ما توفیق دهد تا در  کنار تمدن سازهای قدیم، سهمی در ایجاد تمدن جدید انقلاب اسلامی ایران داشته باشیم.
وی خاطر نشان کرد:  ما در شورای عالی انقلاب فرهنگی و در کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران و ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور و همچنین کمیته گام آمادگی همگاری با دانشگاه های کشور برای طراحی مسیرهای آینده جهت استقرار مولفه ها و شاخص های تمدن نوین اسلامی هستیم.