رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: صیرورت و تحول در دانشگاه پایان‌پذیر نیست و برای تحول و ارتقای علوم انسانی باید افراد مستعد و با انگیزه جذب دانشگاه شوند.
دکتر محمدمهدی طهرانچی در نخستین همایش توانمندسازی اساتید حوزه علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی که با حضور مسئولان هیئت‌های اندیشه‌ورز استانی در سالن دکتر حبیبی واحد علوم و تحقیقات برگزار شد، گفت: خدا را شاکریم که در دانشگاه آزاد اسلامی فرصتی ایجاد شد که منویات مقام معظم رهبری که بی‌شک در توجه به علم و هدایت جامعه علمی در تاریخ کشور بی‌نظیر است، با عزم جدی پیگیری شود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به سیاست‌های کلی علم و فناوری که از سوی مقام معظم رهبری در 6 بند و 32 زیربند ابلاغ شده، گفت: رهبر معظم انقلاب در بند اول این سیاست‌ها به جهاد مستمر علمی با هدف کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان تأکید و بر «تولید علم و توسعه نوآوری و نظریه‌پردازی»، «ارتقاء جایگاه جهانی کشور در علم و فناوری و تبدیل ایران به قطب علمی و فناوری جهان اسلام»، «توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادین»، «دستیابی به علوم و فناوری‌های پیشرفته با سیاستگذاری و برنامه‌ریزی ویژه» و «تحول و ارتقاء علوم انسانی به ویژه تعمیق شناخت معارف دینی و مبانی انقلاب اسلامی با تقویت جایگاه و منزلت این علوم»و «جذب افراد مستعد و با انگیزه» اشاره کرده‌اند.
عضو ستاد راهبری اجرای نقشه جمع علمی کشور با اشاره به برنامه‌های این دانشگاه برای تحول در حوزه علوم انسانی خاطرنشان کرد: برای تحول و ارتقاء علوم انسانی باید جایگاه و منزلت این علوم تقویت شده و افراد مستعد و با انگیزه جذب دانشگاه شوند. با توجه به این موضوع، دانشگاه آزاد اسلامی نگاه فرآیندی به مدیریت دانش را به نگاه موضوعی تغییر داد و معاونت علوم انسانی و هنر در ساختار جدید این دانشگاه تشکیل شد تا بتوانیم در این حوزه فکر، اجرا و اقدام را تحت عنوان طهرانچی با بیان اینکه دانشگاه، منشاء تحول است، گفت: مقام معظم رهبری می‌فرمایند که پیشرفت علمی در کشور دشمن دارد و اگر زمینه‌های پیشرفت علمی را مهیا کردیم، باید آمادگی مواجه با دشمنان را داشته باشیم و به همین دلیل است که مقام معظم رهبری از جهاد مستمر علمی یاد می‌کنند، نه جهاد مقطعی و به همین دلیل مستمر بودن جهاد علمی به لحاظ استمرار دشمنی‌هاست.
وی با بیان اینکه اگر فکر و اندیشه جوانان کشور را بر ریل صحیح قرار دادیم، اتفاقات بزرگی رخ خواهد داد، اظهار کرد: در مرحله اول، کانون‌های اندیشه‌ورز باید به این اتفاقات بزرگ باور داشته باشند که خوشبختانه با حضور دکتر خسروپناه که پرچمدار تعالی، بومی‌سازی و حکمی‌سازی علوم انسانی در کشور است، حرکت جدی در دانشگاه آزاد اسلامی آغاز شده است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به سه مقوله چیستی، چرایی و چگونگی نهاد علم و دانشگاه، گفت: چگونگی دانشگاه شامل سیاست‌ها، برنامه‌ها، قالب‌ها، ابزارها، فناوری‌ها، نظام‌ها، مدیریت‌ها و قوانین است. چرایی شامل پارادایم، مکاتب، رویکرد، نظریه‌ها، روش‌شناسی، اهداف و گزاره‌ها و در نهایت چیستی دانشگاه شامل ساحت، لایه‌ها، ابعاد، مؤلفه‌ها، رابطه‌ها و کنشگران نهاد علم می‌شود که باید به هر سه مقوله توجه جدی داشت.
طهرانچی ادامه داد: نهاد علم یک چگونگی دارد که باید بدانیم قوانین حاکم بر دانشگاه‌ها چیست؟ بخشنامه‌ها چه می‌گویند؟ و ... اما مقوله «چگونگی» تمام مسأله نهاد علم نیست، بلکه صورت مسأله است و ما عمدتاً در کشور درگیر صورت مسأله بودیم و با سیرت آن کار نداشتیم. دکتر داوری اردکانی در کتاب «سیر تجدد و علم جدید در ایران» اشاره می‌کند که بیش از 100 سال است که دانشگاه در کشور ما وارد شده، اما هنوز کپی‌برداری می‌کنیم و کاری به چرایی و سیرت آن نداریم و صورت‌گرایانه به علم و عالم نگاه می‌کنیم.
وی تصریح کرد: علم دینی، بومی‌سازی و تعالی علوم از جمله موضوعاتی است که باید در چرایی نهاد علم به آن توجه شود و اگر به چرایی دانشگاه بپردازیم، مسلماً چگونگی هم تغییر می‌کند، چرا که دانشگاه را وارد کردیم و آن را نمی‌شناسیم و هر کسی به شرق یا غرب رفت، تصوری از دانشگاه به دست آورد و از آن به عنوان تعریف دانشگاه استفاده کرد، بنابراین ما در چیستی هم دچار مشکلات بنیادین هستیم.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه چیستی، چرایی و چگونگی نهاد علم به هم متصل هستند، گفت: این سه مقوله به نحوی خود را مانند یک ماتریس و فضای سه بعدی مطرح می‌کنند که حتی روش تدریس، رابطه استاد و دانشجو، ابزارهای جدید آموزشی در این فضای متصل تعریف می‌شود.
طهرانچی ادامه داد: مقام معظم رهبری دانشگاه را به عنوان یکی از مراکز مهم تربیت قوه عاقله کشور می‌دانند که در این فرآیند استاد نقش ویژه‌ای در ساختن و پرورش قوه عاقله برای اداره کشور دارد و اگر دانشگاه بخواهد نقش خود را در ایجاد و پرورش قوه عاقله کشور به درستی ایفا کند، باید خود را از مسائل کشور جدا نداند و چالش‌های کشور برای دانشگاه مسائل واقعی، حقیقی و اصلی باشد.
وی با اشاره به توجه مقام معظم رهبری نسبت به تربیت فرهنگی، اخلاقی و هویتی دانشجویان، خاطرنشان کرد: رهبر معظم انقلاب تربیت با جهت‌گیری اخلاقی، معنوی، تلطیف روحی و دمیدن روح احساس هویت در مجموعه جوان دانشجو را فراتر از تعلیم می‌دانند و بر صیرورت دائمی و تحول مستمر و دائمی در محیط دانشگاه تأکید دارند.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: براین اساس، تربیت را می‌توان به صورت فرآیند تعاملی، زمینه‌ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت متربیان، به صورتی یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی، به منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه از دیدگاه مقام معظم رهبری، پیشرانی در علم و تمدن جهانی حیات طیبه را تأمین می‌کند، گفت: ملت باید بتواند در مجموعه دانش جهانی و مدنیت جهانی حالت پیشرانی داشته باشد و جلو برود. همراه شدن حرکت علمی با آرمان‌های والای معنوی و انقلابی، زمینه‌ساز به سامان رسیدن مسائل کشور و الگو شدن آن برای منطقه و دنیای اسلام و جهان خواهد بود.
عضو هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ترجمه ناقص برابر با مفهوم‌سازی اشتباه «Higher education» به معنای آموزش عالی تصریح کرد: در کشور ما برای سازمان مدارس از عنوان «آموزش و پرورش» استفاده می‌شود، اما این عنوان برای سازمان دانشگاه به آموزش عالی ترجمه شده است. توجه به معنای جامع «تربیت» و انتقاد از به کار بردن لفظ مرکب «تعلیم و تربیت» به جای آن، در آثار محققان معاصر پیشینه دارد و به نظر برخی محققان، با وضع این اصطلاح دوگانه در دوران اخیر در برابر واژه «education» خواسته‌اند این تصور را که مدرسه تنها جای تعلیم است، از اذهان عمومی بزدایند، البته در انتخاب واژه آموزش عالی این القاء صورت گرفته که دانشگاه فقط محل تعلیم تخصصی است.
طهرانچی با بیان اینکه علم جدید از زمین فلسفه و فرهنگی که در رنسانس قوام یافته بود، رویید، گفت: اروپا در آغاز تاریخ فلسفه جدید دریافته بود که می‌تواند و باید بنای علمی را بگذارد که با آن بتوان طبیعت را مهار کرد و به استخدام درآورد و معاش را بهتر و آسانتر ساخت. علم جدید با تحقیقات و کشف‌هایی همچون گالیله و ... آغاز شد و قوام یافت. پیشرفت این علم در ارتباط و تعمق دانشمندان و جامعه شناسان و با ملاحظه شرایط تاریخی آن بود.
وی با اشاره به آیات قرآن مجید درباره اهمیت تعلیم و تربیت، گفت: خداوند در سوره فصلت آیه 41 می‌فرماید «سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ» به زودى نشانههاى خود را در افق‌هاى گوناگون و در دلهایشان به ایشان خواهیم داد تا برایشان روشن گردد که او خود حق است. کسب علم جنبه تربیتی دارد و مشاهده و تعمق در طبیعت تقویت کننده ایمان به خداست. همچنین خداوند در سوره ملک درباره مشاهد و تعمیق در طبیعت می‌فرماید «الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَا تَرَى فِی خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُت فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ».
طهرانچی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به محیط‌های پنج‌گانه تربیتی، گفت: محیط‌های خانوادگی، آموزشی، شغلی، رفاقتی و فضای حاکم بر جامعه، پنج محیط تربیتی انسان است که محیط رفاقتی و فضای حاکم بر جامعه در عرض تمام این فضاهای تربیتی حاکم است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تاثیر محیط شغلی اساتید بر محیط آموزشی آنان در دانشگاه، اظهار کرد: اساتید در دو محیط تربیتی درگیر هستند، یک محیط کلاس‌های درس با دانشجویان و محیط دیگر محیط شغلی آنها به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه است. بنابراین محیط شغلی اساتید نیز باید محیط تربیتی و آموزشی آنها باشد تا مصداق «ذات نایافته از هستی بخش، کی تواند که شود هستی بخش» نشود. اساتید نباید در محیط شغلی خود درگیر آیین نامه ارتقا باشند و باید در این محیط رشد و تربیت یافته تا بتوانند دانشجویان را نیز در محیط آموزشی به درستی تربیت کنند.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی به دوره‌های تربیت انسان اشاره و تصریح کرد: دوره سیادت از دوران بارداری تا قبل از مدرسه، آموزش ابتدایی، دوران تأدیب و آموزش، آموزش متوسطه و آموزش کارشناسی، دوران وزارت (تربیت اجتماعی)، شکوفایی و ثمردهی علمی، چهار دوره هفت ساله تربیتی هستند که امیرالمؤمنین(ع) در نامه 31 نهج البلاغه خطاب به امام حسن مجتبی(ع) می‌فرماید «دل جوان همچون زمین کشت نشده است و هر چه در آن افکنند می‌پذیرد، من نیز پیش از آنکه دلت سخت و خردت مشغول شود به ادب آموزیت پرداختم تا با اندیشه استوار در کارها به امری روی آوری که مردمان کارآزموده تر از طلب و آزمودن آن بی‌نیاز ساخته‌اند.»
عضو ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور آموزش، پژوهش و نظریه‌پردازی را سه بعد تعلیم دانست و خاطرنشان کرد: تربیت قوه عاقله کشور، تعالی اخلاقی، حل مسئله و افزایش دانش مستند شده از وظایف سازمان دانشگاه محسوب می‌شود که باید با تحقیق و تألیف درباره نیازها و تبدیل دانش ضمنی به دانش مستند کارکرد خود را انجام دهد. دانشگاه دارای نظام‌های آموزشی، پژوهشی، حل مسأله و نظام تربیتی است که تربیت نیروی انسانی، افزایش دانش مستند شده، حل مسأله، تعالی فردی و اجتماعی و فضای عمومی از وظایف این چهار نظام است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: سازمان دانشگاه، سازمانی است که عده ای در این محیط شغلی قرار گرفته‌اند تا با جامعه ایجاد رابطه کرده و با تحقیق و تألیف راهکار ارائه داده، حل مسأله کرده و دانش ضمنی را به دانش مستند تبدیل کنند تا در مدارس و دانشگاه‌ها قابل ارائه و ادامه باشد.
وی با بیان اینکه محتوای آموزشی باید برگرفته از تحقیق و تألیف بوده و به جامعه وصل باشد، گفت: در حال حاضر رشته‌های دایر در دانشگاه‌های ما، رشته‌هایی است که در دانشگاه‌های غربی تعریف شده و محتوای برآمده از تحقیق و تألیف از نیاز جامعه نادیده گرفته می‌شود که دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد این مسیر را اصلاح کرده و رشته‌های وارداتی را تعطیل کند، چرا که معتقدیم عناوین آموزشی و رشته‌های دانشگاهی باید مبتنی بر نیازهای جامعه باشد.
طهرانچی دانش و فرهنگ را هسته اصلی دانشگاه و موضوعات اقتصادی، فناوری و اجتماعی را پوسته بیرونی دانشگاه عنوان کرد و افزود: هستی شناختی، انسان شناختی، معرفت شناختی، ارزش شناختی و دین شناختی در چیستی، چرایی و چگونگی دانشگاه تعریف می‌شود.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی درباره بنیانگذاری دانشگاه در کشور، تصریح کرد: مقام معظم رهبری در این باره می‌فرمایند «دانشگاه ما بی‌رودربایستی غلط بنیانگذاری شده، از اوّل غلط بنیانگذاری شده؛ این معنایش این نیست که محیط دانشگاه محیط غلطی است یا محیط بدی است؛ خیر، خوشبختانه دانشگاه ما فرآورده‌های بسیار خوب داشته لکن بنای دانشگاه به‌وسیله آدمهای نامطمئن و با سیاست های نامطمئن در زمان حکومت طاغوت گذاشته شده و این بنا همچنان وجود دارد. دانشگاه را مبنی بر دین‌زدایی بنیانگذاری کردند؛ دانشگاه را مبنی بر تقلید علمی و نه ابتکار علمی و تولید علم، بنیانگذاری کردند؛ دانشگاه این‌جوری بنیانگذاری شده و خب بعضی از آثارش هم تا امروز هنوز امتداد دارد، بنابراین یک اصلاح و یک تحوّل و یک صیرورت درونی برای دانشگاه به طور مستمر لازم است.»
وی در پایان گفت: صیرورت و تحول در دانشگاه لازمه کار است و تحول در دانشگاه پایان پذیر نیست.
ادامه این مراسم به بیان سؤالات و دغدغه‌های اساتید حوزه علوم انسانی و هنر با رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اختصاص داشت که آقای دکتر علوی راد عضو هیئت علمی واحد ابرکوه، خانم دکتر عزیزمحمدی عضو هیئت علمی واحد اراک، آقای دکتر حیدرپور عضو هیئت علمی واحد قم، آقای دکتر یونسی عضو هیئت علمی واحد رشت، خانم دکتر موسوی عضو هیئت علمی واحد کرمانشاه و آقای دکتر اکرامی عضو هیئت علمی واحد یاسوج سؤالات خود را مطرح کردند.
منبع: آنا
