حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در گفتگویی تفصیلی با رادیو حجره معرفت، به تبیین مفهوم «حوزه انقلابی» پرداخت و آن را حوزه‌ای دغدغه‌مند، عالم و پاسخگو معرفی کرد.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در گفتگویی تفصیلی به تشریح مفهوم «حوزه انقلابی» و ویژگی‌های آن پرداخت.
وی در ابتدا با اشاره به اینکه اصطلاح حوزه انقلابی در سال‌های اخیر و در تقابل با حوزه‌هایی که صرفاً به مسائل علمی و تبلیغ سنتی می‌پردازند، مطرح شده است، تاکید کرد: حوزه انقلابی حوزه‌ای است که دغدغه مسائل جهان اسلام را دارد، به امور اجتماعی، سیاسی و حکمرانی توجه می‌کند و در برابر توطئه‌های استکبار جهانی علیه اسلام، بی‌تفاوت نیست.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تصریح بر این نکته که حوزه انقلابی به هیچ وجه به معنای نفی علم و عقلانیت نیست، اظهار داشت: شرط لازم برای حوزه انقلابی، برخورداری از بنیه علمی قوی و توانایی اجتهاد است. حوزه انقلابی باید به ادبیات، فقه، اصول و سایر علوم حوزوی و همچنین به علوم روز توجه داشته باشد.
وی در ادامه به ویژگی‌های بارز حوزه انقلابی اشاره کرد و گفت: روحیه جهادی، حضور در صحنه، دفاع از ارزش‌های اسلام و انقلاب، تبعیت از ولایت فقیه، منطقی و اخلاقی بودن در برخورد با مسائل، دشمن‌شناسی و استکبارستیزی از جمله این ویژگی‌هاست. حوزه انقلابی باید به دنبال جذب حداکثری باشد، وحدت و اخوت را ترویج کند و با تقوا و اخلاص عمل نماید.
استاد خسروپناه با تاکید بر اینکه انقلابی بودن به معنای برخورد هیجانی و غیرعقلانی با مسائل نیست، افزود: به عنوان مثال، در مواجهه با مسئله کشف حجاب، رویکرد انقلابی این است که به جای برخورد قهری، با تدبیر و استفاده از منطق و استدلال، افراد را به پذیرش حجاب ترغیب کنیم. البته، با توطئه‌گران و کسانی که با صرف هزینه‌های هنگفت به دنبال ترویج بی‌حجابی هستند، باید برخورد امنیتی و انتظامی صورت گیرد.
رشد چشمگیر تفکر انقلابی در حوزه‌های علمیه
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش دیگری از این گفتگو به وضعیت حوزه‌های علمیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخت و گفت: حوزه‌های علمیه در حال حاضر با حوزه‌های قبل از انقلاب و حتی اوایل انقلاب بسیار متفاوت هستند و از جهات مختلف، رشد و بالندگی چشمگیری داشته‌اند.
وی با اشاره به مواجهه حوزه‌های علمیه با شبهات کلامی و الهیات مدرن در دهه‌های ۷۰ و ۸۰، تصریح کرد: در آن زمان، شبهاتی که ریشه در چند قرن گذشته داشت، به یکباره وارد ایران شد و بسیاری از افراد، حتی برخی از طلاب را دچار شبهه کرد. برخی از این افراد به دلیل عدم توانایی در پاسخگویی به این شبهات، حتی به الحاد روی آوردند.
استاد خسروپناه افزود: حوزه‌های علمیه با بهره‌گیری از مباحث اصول فقه و فلسفه به این شبهات پاسخ دادند و حتی برای درک بهتر منابع اصلی شبهات، فضلای حوزه به یادگیری زبان‌های خارجی روی آوردند. امروز به جرأت می‌توان گفت که هیچ شبهه‌ای در حوزه کلام جدید و الهیات مدرن وجود ندارد که در حوزه‌های علمیه به آن پاسخ داده نشده باشد.
وی همچنین با تاکید بر اینکه پاسخ‌های حوزه‌های علمیه در این زمینه نه تنها در ایران، بلکه در سطح جهان اسلام نیز منتشر و به زبان‌های مختلف ترجمه شده است، گفت: تعداد متفکرانی که در ایران به این شبهات پاسخ داده‌اند، در کشورهای عربی و ترک‌زبان بسیار کمتر است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه به تلاش‌های حوزه‌های علمیه در پاسخ به سوالات فقه پزشکی اشاره کرد و اظهار داشت: در گذشته، پاسخ روشنی برای این سوالات وجود نداشت، اما امروز فضلای حوزه به این مسائل ورود پیدا کرده‌اند و پاسخ‌های متعددی ارائه شده است.
استاد خسروپناه با اشاره به نقش راهبردی مقام معظم رهبری در رشد و بالندگی حوزه‌های علمیه، تاکید کرد: به برکت انقلاب اسلامی و با راهبری‌های مقام معظم رهبری، حوزه‌های علمیه به جایگاه رفیعی دست یافته‌اند و در پاسخگویی به مسائل روز و شبهات فکری، نقش موثری ایفا می‌کنند.
وی در ادامه سخنان خود در رادیو حجره معرفت، به اقدامات انجام شده در حوزه‌های علمیه برای پاسخگویی به شبهات فقه پزشکی و توسعه علوم انسانی اسلامی اشاره کرد. وی با بیان اینکه پس از جمع‌آوری سوالات و شبهات مطرح شده از سوی پزشکان، جلسات پنج ساعته‌ای با حضور علما برگزار شد، افزود: علاوه بر این، اساتید دانشگاه علوم پزشکی را خدمت بزرگانی چون آیت‌الله جنتی، مرحوم آیت‌الله مؤمن و مرحوم آیت‌الله شاهرودی بردیم. آیت‌الله شاهرودی با بسیج طلاب و اختصاص بخشی از مجله فقه اهل بیت (علیهم السلام) خود به فقه پزشکی، نقش بسزایی در این زمینه ایفا کرد. وی همچنین به چاپ کتاب «کلمات الصدیده» از آیت‌الله شاهرودی و برگزاری یک دوره درس خارج فقه پزشکی اشاره کرد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر اینکه امروز هیچ سوال بی‌پاسخی در حوزه فقه پزشکی وجود ندارد، اظهار داشت: حتی طلاب نسل‌های بعدی نیز پژوهش‌های بسیار خوبی در این زمینه انجام داده‌اند که منجر به تالیف و انتشار کتاب‌های ارزشمندی شده است.
وی در ادامه به توسعه علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و گفت: حوزه‌های علمیه با قدرت به مسائلی چون فقه نظامات اجتماعی، فقه نظام اقتصادی، فقه نظام سیاسی و فقه حکمرانی پرداخته‌اند و موسسات متعددی در این زمینه شکل گرفته است.
وی به موسسات امام خمینی، در راه حق، باقرالعلوم و بنیاد امام خمینی اشاره کرد و افزود: زمانی که بحث علوم انسانی اسلامی مطرح شد، ما حتی نمی‌دانستیم تعریف این علوم چیست، اما اکنون موسسه امام خمینی (ره) با جمع قابل توجهی از اساتید تمام در این زمینه فعالیت می‌کند.
مقایسه وضعیت فکری حوزه‌های قبل و بعد از انقلاب:
استاد خسروپناه در ادامه سخنان خود، به مقایسه وضعیت فکری حوزه‌های قبل و بعد از انقلاب پرداخت و گفت: این ادعا که متفکرانی چون شهید مطهری و شهید بهشتی در اوایل انقلاب وجود داشتند و اکنون چنین متفکرانی نداریم، کاملاً غلط است. در آن زمان، به دلیل حضور چهره‌هایی چون شهید مطهری، سایر فضلای حوزه بیشتر در مباحث متعارف مشغول بودند و به مباحث جدید نمی‌پرداختند. اما امروز، نسل‌های بعد از شهید مطهری، با تربیت شاگردان فراوان، توانسته‌اند در عرصه‌های علمی به صورت گسترده اثرگذار باشند.
وی با تاکید بر اینکه حوزه علمیه با نگاه انقلابی و رویکردی که از مکتب امام خمینی (ره) کسب کرده است، توفیقات بسیاری داشته است، به خاطره‌ای از آیت‌الله مصباح یزدی (ره) اشاره کرد: آیت‌الله مصباح تعریف می‌کرد که برای پاسخگویی به سوالات، مجبور شدم زبان، علوم جدید، روانشناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد، ریاضیات، فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی را بیاموزم.
وی همچنین به تلاش‌های شهید مطهری در فراگیری زبان‌های انگلیسی، فرانسه و آلمانی در اواخر عمر شریف خود اشاره کرد و افزود: حوزه علمیه به برکت انقلاب اسلامی رشد چشمگیری داشته است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه سخنان خود، با اشاره به لزوم توجه به نقاط ضعف حوزه علمیه، گفت: با وجود پیشرفت‌های بسیار، فاصله ما تا وضع مطلوب هنوز زیاد است. ما باید به مسائل اجتماعی، فقه نظامات اجتماعی، حکمرانی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی توجه بیشتری داشته باشیم.
وی همچنین با انتقاد از مشغول شدن بیش از حد برخی از طلاب مستعد در کارهای اداری و اجرایی، اظهار داشت: متاسفانه، بسیاری از طلاب که از استعداد بالایی برخوردارند، به دلیل مشغول شدن بیش از حد در کارهای اداری و اجرایی، از فعالیت‌های علمی بازمانده‌اند. این در حالی است که در گذشته، طلاب با تحمل مشکلات اقتصادی، تمام وقت خود را صرف تحصیل و پژوهش می‌کردند.
استاد خسروپناه در ادامه تاکید کرد: تعداد بالای طلاب، به تنهایی نشانگر تحول نیست. باید دید چه درصدی از طلاب به صورت واقعی در زمینه علمی فعال هستند.
وی با اشاره به ایجاد حوزه‌های علمیه و مدارس متعدد در شهرستان‌ها پس از انقلاب اسلامی، بر لزوم استفاده بهینه از این فرصت‌ها تاکید کرد و افزود: امکانات طلاب نسبت به گذشته بسیار بهتر شده است، اما باید به نقایص خود نیز توجه کنیم و برای رفع آنها تلاش نماییم.
توصیه‌هایی به طلاب برای ثابت قدمی در راه انقلاب
در پایان این گفتگو، استاد خسروپناه با توجه به سوال خبرنگار مبنی بر توصیه‌هایی به طلاب برای ثابت قدمی در راه انقلاب، با استناد به آیات قرآن کریم به طلاب عنوان کرد: خداوند متعال در سوره مزمل به پیامبر اکرم (ص) توصیه می‌کند که به خودسازی بپردازد و شب‌زنده‌داری کند. در سوره مدثر نیز به پیامبر (ص) دستور می‌دهد که به جامعه‌پردازی بپردازد و از دشمنان نترسد. طلاب نیز باید با پیروی از این آموزه‌ها، ابتدا به خودسازی و سپس به جامعه‌پردازی بپردازند.
وی با تاکید بر اینکه طلاب باید راه ائمه اطهار (علیهم السلام) و راهی که امام خمینی (ره) ترسیم کرده است را ادامه دهند، گفت: طلاب باید با تکیه بر ایمان، تقوا و بصیرت، در راه انقلاب ثابت قدم بمانند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه سخنان خود در رادیو حجره معرفت، با اشاره به داستان ولید بن مغیره و توطئه‌های او علیه پیامبر اسلام (ص)، بر لزوم انس با قرآن کریم تاکید کرد. وی با بیان اینکه ولید بن مغیره، فردی دانشمند و آشنا به کتب آسمانی بود، گفت: او با جمع‌آوری دشمنان پیامبر (ص) تلاش کرد تا با اتهاماتی چون جنون و ساحری، مانع از گسترش اسلام شود. با این حال، قرآن کریم این توطئه‌ها را محکوم کرد و سرانجام، این افراد با ذلت و خواری به هلاکت رسیدند.
وی با بیان اینکه قرآن کریم، کتاب هدایت و حکمت است، اظهار داشت: طلاب ما باید با قرآن انس بگیرند و از آموزه‌های آن در زندگی خود بهره‌مند شوند. این کتاب الهی، راهنمایی برای تمام ابعاد زندگی انسان است.
خودسازی در ماه رجب؛ تمرین برای تمام سال
استاد خسروپناه با اشاره به اهمیت خودسازی بر اساس سوره مزمل، به طلاب توصیه کرد که به ویژه در ماه رجب، به این امر اهتمام بیشتری داشته باشند. وی با بیان اینکه ماه رجب، ماه استغفار و خودسازی است، افزود: اگر انسان در شب‌های دیگر توفیق شب‌زنده‌داری ندارد، باید در این ماه بیشتر به این امر بپردازد. ما طلبه‌ها باید بیش از دیگران مقید به خودسازی و استغفار باشیم تا سخنان ما نیز اثربخش باشد.
وی با تاکید بر اینکه خودسازی باید در تمام ماه‌ها و ایام سال مورد توجه قرار گیرد، گفت: ماه رجب، تمرینی است برای خودسازی در تمام طول سال.
جامعه‌پردازی؛ رسالت طلاب بر اساس سوره مدثر
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با استناد به سوره مدثر، جامعه‌پردازی را نتیجه خودسازی دانست و اظهار داشت: پس از خودسازی، نوبت به جامعه‌پردازی می‌رسد. طلاب باید به مسائل جامعه توجه کنند و برای حل مشکلات آن تلاش نمایند. جامعه‌پردازی، یعنی تلاش برای ساختن تمدن اسلامی بر اساس بیانیه گام دوم انقلاب.
وی در ادامه به تفاوت رویکرد پیامبر اسلام (ص) در جنگ و تمدن سازی اشاره کرد و گفت: پیامبر (ص) در تمام جنگ‌های خود، تنها حدود هزار شهید داده است، اما تمدنی را بنا نهاده که هنوز هم پابرجاست. این امر نشان دهنده این است که جهاد پیامبر (ص) بیشتر جهاد فرهنگی بوده است.
درس‌هایی از تاریخ برای امروز
حجت‌الاسلام خسروپناه با بیان اینکه تاریخ، منبعی برای آموختن درس‌های مهم است، گفت: ما باید از تاریخ بیاموزیم که چگونه پیامبر (ص) با ایمان و عمل صالح و اخلاص، توانست بر دشمنان خود پیروز شود. اگر ما نیز تقوا داشته باشیم و مسیر حق را طی کنیم، خداوند نیز ما را یاری خواهد کرد.
وی با اشاره به قدرت‌های بزرگ تاریخ چون فرعون و نمرود، گفت: آنها با وجود قدرت بسیار، نتوانستند در برابر ایمان و حق مقاومت کنند. ما باید با اخلاص و عمل صالح، در راه حق ثابت قدم بمانیم و شرمنده شهدا نشویم.
در ادامه این گفتگو، حجت‌الاسلام خسروپناه با تاکید بر لزوم انس با قرآن، خودسازی، جامعه‌پردازی و تبعیت از آموزه‌های پیامبر اسلام (ص)، به طلاب توصیه کرد که از ظرفیت‌های موجود در حوزه‌های علمیه برای پیشرفت در این مسیر استفاده نمایند.
وی با بیان اینکه طلاب انقلابی باید راه ائمه اطهار (علیهم السلام) و راهی را که امام خمینی (ره) ترسیم کرده است ادامه دهند، گفت: طلاب باید با ایمان، تقوا و بصیرت، در راه انقلاب ثابت قدم بمانند.
