به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه در این نشست ضمن تبریک سالروز ولادت بانوی دو عالم، فاطمه زهرا سلام‌الله علیها، به بررسی موضوعات حکمرانی و ارزیابی رشد سرمایه انسانی پرداخت.
وی در این سخنرانی با اشاره به اهمیت حکمرانی به ویژه در شرایط کنونی، تصریح کرد که «حکمرانی» به عنوان یک مفهوم کلیدی در تأمین منافع عمومی و تحقق اهداف ملی مطرح است. ایشان در ادامه با بیان مبانی حکمرانی، به چهار رکن اصلی این مفهوم اشاره کرد.
استاد خسروپناه توضیح داد که سیاست‌های کلان در کشور ما معمولاً از سوی رهبری معظم انقلاب صادر می‌شود و سیاست‌های اجرایی نیز از طریق شوراهای عالی به تصویب می‌رسد. در ادامه تنظیم گری باید مورد توجه باشد. این رکن شامل قانون‌گذاری، ساختارسازی و تقسیم مسئولیت‌هاست که باید به‌گونه‌ای طراحی شود که زمینه‌ساز اجرای موفق سیاست‌ها باشد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به راهبری و هدایتگری بر لزوم تصویب قوانین متناسب با سیاست‌ها و تعیین ساختارهای مشخص برای تقسیم مسئولیت‌ها تأکید کرد.
وی به اهمیت نقش نهادهای مردمی و تشکل‌های اقتصادی برای اجرای مؤثر سیاست‌ها اشاره و خاطرنشان کرد که باید بستر لازم برای فعالیت این نهادها فراهم شود.
استاد خسروپناه همچنین بر لزوم نظارت، ارزیابی و داوری بر عملکرد دستگاه‌ها تأکید کرد و گفت: نظارت و اثرسنجی، ابزارهایی برای سنجش میزان تحقق سیاست‌ها و پاسخگویی به مصوبات است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه با تأکید بر ضرورت تحقق حکمرانی به معنای واقعی، از همگان خواست تا در راستای رشد و ارتقای سرمایه انسانی و بهبود وضعیت حکمرانی، تلاش کنند.
اهمیت ارزیابی در حکمرانی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه سخنرانی خود به موضوع ارزیابی در فرایند حکمرانی پرداخت و تأکید کرد که یکی از ارکان مهم حکمرانی، ارزیابی است. وی بیان کرد: اگر به ارزیابی توجه نشود، حکمرانی ناقص خواهد بود و بر همین اساس نیاز است که مفاهیم مختلفی همچون حکمرانی سالم یا فرا حکمرانی مورد بررسی قرار گیرد.
وی با تقسیم ارزیابی به دو حوزه، تصریح کرد که یک نوع ارزیابی به سیاست‌ها، قوانین و ساختارها مربوط می‌شود و نوع دیگر به حکمرانان و اجرای این سیاست‌ها ارتباط دارد.
استاد خسروپناه در این خصوص گفت: داشتن بهترین سیاست، قانون یا ساختار، در صورتی کارآمد خواهد بود که افرادی که قرار است آن‌ها را اجرا کنند، به‌درستی این وظایف را انجام دهند. به همین دلیل، نقش افراد در فرایند حکمرانی بسیار حائز اهمیت است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به نظریه‌پردازانی از قرن نوزدهم اشاره کرد و گفت: جامعه‌شناسانی چون دورکیم بر این باور بودند که ساختار بر کارگزاران اصالت دارد و به نوعی افراد باید خود را با ساختارها وفق دهند. امروزه برخی از جامعه‌شناسان غربی وضعیت متفاوت‌تری را مطرح می‌کنند و بر تعامل بین ساختار و کارگزار تأکید دارند و بر این باورند که نباید فقط شاخص ارزیابی را بر اساس یکی از این دو حوزه تعیین کرد.
وی با استناد به نامه 53 نهج‌البلاغه و تأکید امیرالمؤمنین (ع) بر ساختار و کارگزار، به برخی از ارکان حکمرانی در این نامه اشاره کرد و گفت: امیرالمؤمنین (ع) در این نامه به خودسازی به عنوان اولین شاخه برای حکمرانان تأکید می‌کند. خودسازی شخصی و حرفه‌ای شرط لازم برای حکمرانی مؤثر است. اگر فرد در مسئولیت خود به خودسازی نپردازد، به ساختارها آسیب خواهد زد.
استاد خسروپناه ادامه داد: این خودسازی تنها به تقوا و پاکدامنی محدود نمی‌شود، بلکه باید به مسئولیت خاص فرد نسبت به شغل و جایگاهش نیز توجه کرد. به عنوان مثال، پزشک باید در حرفه پزشکی خود مسئولیت‌پذیر باشد، معلم در تدریس خود و هر مسئول دیگر نیز باید نسبت به وظایف خود تعهد داشته باشد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با ارجاع به سخنان شهید رجایی و شهید بهشتی بر ضرورت تعهد در کنار تخصص تأکید کرد و گفت: هر فردی که در عرصه حکمرانی مسئولیتی بر عهده می‌گیرد، باید از تخصص لازم برخوردار باشد و این تخصص باید به همراه تعهد و مسئولیت‌پذیری باشد.
تبیین موارد کلیدی حکمرانی از نهج‌البلاغه
استاد خسروپناه در ادامه سخنرانی خود به تأکیدات امیرالمؤمنین (ع) در نامه 53 نهج‌البلاغه درباره تقوای الهی و مسئولیت‌پذیری مدیران پرداخت و گفت: امام علی (ع) در این نامه بارها بر اهمیت تقوای الهی تأکید می‌کند و این نشان‌دهنده تفاوت تقوای مدیران و افراد عادی است. تقوای یک مدیر نیازمند آگاهی و شناخت از موقعیت‌های خاص مسئولیت اوست.
وی با اشاره به چالش‌های روحی و نفسانی مطرح در مدیریت، خاطرنشان کرد: مبارزه با هوای نفس در هر شرایطی الزامات خاص خود را دارد. آگاهی از موقعیت محل مأموریت و ذخیره‌سازی اطلاعات در این خصوص یک نکته کلیدی در حکمرانی مؤثر است.
استاد خسروپناه افزود: مدیران باید از بخل دوری کنند و در تلاش برای جلب رضایت مردم باشند. این مهم به‌ویژه در شرایطی که فرد به مقام مسئولیت می‌رسد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، چرا که در این مرحله تلاش برای برآورده کردن نیازهای عمومی و رعایت حال مردم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: از جمله کلیدواژه‌های مهم در نامه 53، تقوای الهی و مردم‌داری است. در واقع، مدیران باید مرز میان ارتباط با نزدیکان و رعایت حال عموم مردم را به‌خوبی درک کنند. برخی افراد وقتی به مسئولیت می‌رسند، به جای توجه به جامعه، به دوستان و آشنایان خود توجه می‌کنند. این اتفاق می‌تواند موجب فراموشی نیازهای مردم شود.
وی همچنین به خطرات مقام‌گرایی اشاره کرد و گفت: ورود به مقام و مسئولیت ممکن است موجب بروز کبر و غرور در افراد شود. متأسفانه، برخی از مسئولان برای حفظ احترام و جایگاه اجتماعی خود از خودشان غافل می‌شوند و گاه به خود اجازه می‌دهند که تفاوت زیادی با مردم عادی پیدا کنند.
استاد خسروپناه تأکید کرد که مدیران باید با در نظر گرفتن آموزه‌های نهج‌البلاغه به‌ویژه در زمینه تقوای الهی و مردم‌داری، به‌دنبال ایجاد ارتباطی نزدیک و مؤثر با مخاطبان و جامعه باشند و از خودسازی و تلاش برای بهبود شرایط زندگی مردم غافل نشوند.
خودسازی و تواضع در حکمرانی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه سخنرانی خود به نمونه‌های بارز خودسازی و تواضع در شخصیت‌ها اشاره کرد و گفت: بسیاری از افراد خودساخته، با وجود مسؤولیت‌های بالا، هرگز دچار غرور نمی‌شوند. به عنوان مثال، شهید صیاد شیرازی و شهید بابایی، همواره تواضع و فروتنی را سرلوحه کار خود قرار داده بودند.
استاد خسروپناه تأکید کرد: ما در تاریخ خود امیرانی داشتیم که با ارتقاء مسؤولیت‌ها، تواضع و خودسازی بیشتری از خود نشان می‌دادند. این ویژگی‌ها شاخصه اصلی سرمایه انسانی قوی است. ممکن است برخی از این شخصیت‌ها گمنام باشند، اما همین خودسازی و تواضع باعث رشد و ارتقای سطح حکمرانی می‌شود.
وی همچنین بر لزوم توجه به ویژگی‌های مدیریتی تأکید کرد و گفت: مدیران باید از وسوسه‌های عیب‌جویی و سخن‌چینی دور باشند و همواره تلاش کنند تا به مردم خدمت کنند. مشورت در کارها یکی از اصول اساسی است، ولی باید از مشاوره با افراد دنیاپرست و بخیل دوری کرد.
استاد خسروپناه در ادامه به دیگر شاخص‌های ارزیابی رشد سرمایه انسانی اشاره کرده و گفت: برقراری ارتباط نزدیک با افرادی که ورع، صداقت و ایمان دارند، تأکید بر نیکوکاری و سرزنش بدکاران و در نهایت جلب حسن ظن مردم از طریق احسان و نیکی از دیگر ویژگی‌هایی است که مدیران باید به آن توجه داشته باشند. احترام به آداب و رسوم نیک پیشین و برگزاری نشست‌ها و مشورت‌های مستمر با دانشمندان و خردمندان نیز از دیگر شاخصه‌های حکمرانی موفق است.
وی خاطرنشان کرد: اگر مدیری بتواند این اصول را در کار خود پیاده کند، می‌تواند به رشد و پیشرفت جامعه کمک کند و تواضع و خودسازی را در کار خود به منصه ظهور برساند.
اهمیت مشورت و توجه به قشر محروم در حکمرانی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه سخنرانی خود به اهمیت مشورت با خردمندان در حکمرانی اشاره کرد و گفت: مدیران موفق نه تنها باید به عقل خود بسنده کنند، بلکه باید از عقل و تجربیات دیگران نیز بهره ببرند. این مشارکت می‌تواند به رشد و پیشرفت بیشتر دستگاه‌های آنها کمک کند.
وی تاکید کرد: یکی از اصول مهم در مسؤولیت‌پذیری، رعایت حال قشر محروم است. مدیران وظیفه دارند که به وضعیت زندگی محرومین سازمان خود توجه کنند و نیازهای آنها را در حد امکان تأمین کنند.