به گزارش مرکز رسانه وروابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر محمدرضا مخبردزفولی در این نشست بیان کرد: یکی از مشکلات اصلی، پایین بودن ضریب نفوذ علم و فناوری در بخش کشاورزی و غذاست. در حالی که برخی نقاط خاص کشور به دلیل تمرکز مراکز دانشگاهی، ضریب نفوذ بالاتری دارند (گاهی تا ۳۰ درصد)، میانگین کشوری این شاخص همچنان پایین و کمتر از ۲۰ درصد است. این نشان‌دهنده آن است که هنوز بیش از ۸۰ درصد بخش کشاورزی کشور از دانش و فناوری‌های نوین بهره‌مند نشده است.
وی ادامه داد: این ضعف در حوزه‌های متعددی از جمله تولید، بهره‌وری منابع، صرفه‌جویی در مصرف آب، نگهداری و جلوگیری از فرسایش خاک و استفاده از تکنولوژی‌های مدرن نمایان است. برای مثال، در زمینه تولید شیر، از مجموع ۷ میلیون رأس گاو در کشور، تنها یک میلیون رأس گاو صنعتی و پرتولید وجود دارد که ۱۰ میلیون تن از مجموع ۱۲ میلیون تن شیر تولیدی را تأمین می‌کنند. این در حالی است که ۶ میلیون رأس گاو بومی کشور تنها ۲ میلیون تن شیر تولید می‌کنند.
رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: این تفاوت به وضوح نشان می‌دهد که بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته، از انتخاب اسپرم‌های اصلاح‌شده تا روش‌های مدرن پرورش دام، تأثیر چشمگیری بر بهره‌وری دارد. فناوری‌های پیشرفته جهانی در این حوزه، نظیر روش‌های بهینه باروری و تولید شیر پاک، در کشورهای توسعه‌یافته به کار گرفته شده‌اند، اما هنوز در ایران به‌صورت گسترده وارد نشده‌اند.
دکتر مخبر دزفولی ادامه داد: این وضعیت تأکید بر ضرورت تدوین نقشه راهی برای دستیابی به مرجعیت علمی و فناوری در بخش کشاورزی و غذا دارد. توسعه دانش‌بنیان این بخش، افزایش بهره‌وری و استفاده بهینه از منابع طبیعی را به دنبال خواهد داشت.
چالش‌های آبیاری هوشمند و مقاومت در برابر فناوری‌های نوین در کشاورزی ایران
وی عنون کرد: در حالی که ایران با واردات میلیاردها دلار محصولات کشاورزی مواجه است، برخی کارشناسان بر این باورند که اگر نصف این مبلغ به کشاورزان داخلی اختصاص یابد، می‌تواند تحولی بزرگ در بخش کشاورزی کشور ایجاد کند. طبق گفته‌های متخصصان، یکی از مهم‌ترین موانع پیش‌رو در بهبود وضعیت کشاورزی ایران، عدم پذیرش فناوری‌های نوین مانند آبیاری زیرسطحی هوشمند است که به رغم معرفی آن سه تا چهار سال پیش، هنوز مقاومت‌هایی در برابر پذیرش این فناوری وجود دارد.
رئیس فرهنگستان علوم گفت: آبیاری زیرسطحی به‌عنوان یک راهکار هوشمند و کارآمد در مصرف آب کشاورزی معرفی شده است. این سیستم با استفاده از پلیمرهایی که در نزدیکی ریشه گیاه زیر خاک نصب می‌شود، مصرف آب را به شدت کاهش می‌دهد و در عین حال، عملکرد بهتری در تولید محصولات کشاورزی ارائه می‌دهد. با این حال، یکی از مشکلات اصلی پذیرش این فناوری، هزینه بالای سرمایه‌گذاری اولیه است. در این زمینه، برخی از کشاورزان، مانند کشاورزانی در خراسان شمالی، معتقدند که نصب این سیستم هزینه‌بر است، اما بر این باورند که در درازمدت، این سرمایه‌گذاری می‌تواند به بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها منجر شود.
دکتر مخبردزفولی اضافه کرد: یکی از نکات جالب توجه، تولید این فناوری توسط نخبگان و متخصصان ایرانی است که با استفاده از خلاقیت خود توانسته‌اند سیستمی هوشمند طراحی کنند که به‌طور مؤثر در زیر خاک عمل می‌کند و به ریشه گیاهان آسیب نمی‌زند. این سیستم به‌طور خاص می‌تواند محصولات کشاورزی را سالم، پاک و بهداشتی نگه دارد.
رئیس فرهنگستان علوم ادامه داد: به گفته کارشناسان، پذیرش فناوری‌های نوین در کشاورزی نه تنها می‌تواند موجب افزایش تولید و بهره‌وری در این بخش شود، بلکه به کاهش وابستگی کشور به واردات و بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان داخلی نیز کمک خواهد کرد.
چالش‌ها و راهکارهای بهبود وضعیت تولید و مصرف غذا در ایران
وی گفت: در گذشته، اختلافات بین ترکیه و روسیه موجب شد که بازار ایران برای برخی محصولات کشاورزی به‌ویژه مرغ، به‌طور موقت از دست برود. این مسأله باعث شد که ایران به‌طور موقت نتواند در این بازار رقابت کند، اما در نهایت با معرفی و استفاده از روش‌های نوین تولید، توانست به افزایش مصرف و بهبود کیفیت محصولات خود دست یابد. به‌عنوان مثال، استفاده از روش‌های علمی و بهداشتی در تولید مرغ، نه تنها به افزایش مصرف آن کمک کرد، بلکه به کاهش خطرات بیماری‌ها و بهبود رشد آن نیز منجر شد.
دکتر مخبر دزفولی بیان کرد: در حال حاضر، تولید شیر در ایران به‌ویژه در مقایسه با کشورهایی مانند پاکستان، با استانداردهای جهانی همخوانی ندارد و بسیاری از آلودگی‌ها و مشکلات بهداشتی در سطح کشور وجود دارد. این مشکلات عمدتاً به نحوه مدیریت و حکمرانی در بخش تولید و فرآوری مواد غذایی برمی‌گردد. متأسفانه سیستم موجود در این بخش، به‌ویژه در زمینه مدیریت مزرعه‌ها ، دارای نقاط ضعف زیادی است که موجب می‌شود برخی از تولیدکنندگان داخلی ترجیح دهند محصولات خود را به خارجی‌ها بفروشند که خود از این محصولات استفاده کنند.
رئیس فرهنگستان علوم ادامه داد: در زمینه آموزش و پژوهش، کشور ما هنوز با کمبود رشته‌های جدید و تخصصی در حوزه کشاورزی و فناوری‌های غذایی روبه‌رو است. به‌رغم تلاش‌های فراوان اساتیدی در دانشگاه تهران برای به‌روز کردن رشته‌ها و توسعه فناوری‌های نوین، همچنان از معرفی رشته‌های جدید که در دنیا وجود دارد، غفلت شده است. این در حالی است که بسیاری از رشته‌ها و فناوری‌های جدید می‌توانند به بهبود وضعیت کشاورزی و تولید غذا در کشور کمک کنند، اما ما هنوز با ترس از تغییرات و پذیرش این تحولات مواجه هستیم.
وی اضافه کرد: به‌طور کلی، برای بهبود وضعیت تولید و مصرف غذا در کشور، باید بر افزایش کیفیت آموزش، پذیرش فناوری‌های نوین و اصلاح سیستم‌های حکمرانی در بخش کشاورزی و تولید غذا تمرکز کنیم تا بتوانیم به تولید پایدار و رقابت‌پذیر دست یابیم.
دکتر افتخاری: ارتباط امنیت غذایی با مرجعیت علمی و امنیت ملی
دکتر افتخاری، دبیر ستاد علم و فناوری در سخنانی درباره اهمیت امنیت غذایی و تاثیر آن بر مرجعیت علمی و امنیت ملی اظهار داشت: موضوع امنیت غذایی یکی از موضوعات اساسی است که در همه کشورها مورد توجه قرار می‌گیرد و در راستای تحقق اهداف بلندمدت ملی بسیار حیاتی است.
وی افزود: یکی از ارتباطات مهم امنیت غذایی با مرجعیت علمی است. اگر ما بخواهیم به مرجعیت علمی دست یابیم، نیازمند یک بستر امن غذایی هستیم. امنیت غذایی نه تنها به تقویت ساختارهای قانونی کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش اعتماد عمومی و بهبود وضعیت علمی در کشور می‌شود. اگر امنیت غذایی در یک کشور تأمین شود، نه تنها به جامعه علمی، بلکه به کل جامعه نیز اطمینان خاطر می‌دهد که در مسیر پیشرفت و توسعه، قوانین به درستی اجرا خواهند شد.
دکتر افتخاری در ادامه گفت: این امنیت غذایی به خودی خود به امنیت ملی کشور کمک می‌کند، زیرا زمانی که اعتماد عمومی به سیستم غذایی بالا رود، این امر موجب تقویت اقتدار ملی و افزایش قدرت کشور در سطح بین‌المللی خواهد شد. به عبارت دیگر، مرجعیت علمی می‌تواند به عنوان یک عامل پیش‌ران برای امنیت غذایی و ملی در نظر گرفته شود.
وی همچنین به تجربه کشورهای دیگر اشاره کرد و افزود: کشورهایی مانند ترکیه و قزاقستان، که در زمینه امنیت غذایی بهبودهایی داشته‌اند، توانسته‌اند تجربیات موفق خود را به کشورهای دیگر انتقال دهند. این نوع تجربیات نه تنها در سطح داخلی مفید است، بلکه کشورهای همسایه نیز از این تجربیات بهره‌برداری می‌کنند تا وضعیت امنیت غذایی خود را ارتقا دهند و در نتیجه بر مرجعیت علمی و امنیت ملی خود بیافزایند.
دکتر افتخاری در پایان تاکید کرد: اگر ما در کشور خود نیز بخواهیم در مسیر پیشرفت و توسعه حرکت کنیم، باید به امنیت غذایی توجه ویژه‌ای داشته باشیم. این امنیت باید به گونه‌ای باشد که همگان را به سمت همکاری با جامعه علمی ترغیب کند و در نهایت به دستاوردهای علمی و ملی منجر شود. بدون شک، ارتباط میان امنیت غذایی و مرجعیت علمی به عنوان یک پیش‌ران می‌تواند برای رسیدن به اهداف بزرگتر کشور بسیار مؤثر باشد.