به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی،
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: بنده از گذشته با این مجموعه ارتباطات داشته‌ام و تا حدودی با آثار و دستاوردهای پژوهشی این پژوهشگاه که کارآمد و با برکت هم بوده است آشنایی دارم.
وی به گزارشی که در این نشست درباره دستاوردهای پژوهشی کشور در دهه‌های اخیر و نگاه به آینده مبتنی بر توسعه فناوری‌های پیچیده، درآمدزایی اثربخش، فاصله‌گرفتن از خام‌فروشی و حرکت به سمت فروش تکنولوژی‌های پیشرفته و پیچیده اشاره کرد و به تشریح راهبردهای چهارگانه برای دستیابی به این مهم پرداخت.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی راهبردی اول را داشتن نگاه مبتنی بر «حکمت» به علم و فناوری بیان کرد و گفت: دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما باید حکمت‌بنیان باشند. حکمت را خداوند به «اولوالالباب» می‌د‌هد. حکمت از صنف دانش است، دانشی که مبتنی بر عقلانیت و خرد ناب است؛ نه فقط مبتنی بر عقل. قرآن از خرد ناب با عنوان «لُبّ» نام می‌برد، اولوالالباب یعنی صاحبان خرد ناب. فرق عقلانیت در حکمت اسلامی با عقلانیت در فلسفه مدرن هم در همین است. در فلسفه مدرن، عقلانیت مبتنی بر عقل نظری، عملی یا ابزاری است اما در عقلانیت مبتنی بر حکمت اسلامی، عقل معاد هم اضافه می‌شود. بنابراین وقتی چهار عقل نظری، عملی، معاش و معاد جمع شوند تازه «خرد ناب» شکل می‌گیرد. وقتی این چهار عقل جمع شد و به مقام اولوالالباب رسیدیم، «حکمت» ظاهر می‌شود. حکمت زاده لُبّ است.
وی در این باره افزود: بنابراین تا اینجا فقط «حکمت نظری» شکل گرفته است. شرط دوم حکمت این است که این چهار عقل وقتی جمع شدند به ثمر عملی برسد، یعنی کاربردی هم شود، یعنی «حکمت عملی» شکل گیرد. بنابراین علم حکمت‌بنیان، دانشگاه حکمت‌بنیان، پژوهشگاه حکمت‌بنیان باید براساس حکمت در قرآن پیش بروند؛ یعنی علم نافع کارآمد مبتنی بر عقلانیت چهارگانه.
حجت‌الاسلام و المسلمین خسروپناه راهبرد دوم را «نگرش حکمرانی‌محوری» به علم و فناوری دانست و در این باره گفت: اگر ما علم و فناوری را فقط با یک‌سری دستورهای آئین‌نامه‌ای دنبال کنیم و کار را دولتی پیش ببریم، قطعا برای ما ممکن نیست و موفق نمی‌شویم؛ چون دولت نه بودجه کافی، نه امکانات و نه ظرفیت لازم را دارد. این ربطی هم به دولت جمهوری اسلامی ایران ندارد. در هر جای دنیا اگر علم و فناوری را حکومتی محض کنند موفق نخواهد شد. حکمرانی یعنی باید سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری و تصدی‌گری به‌صورت یک «فرآیند» مد نظر قرار گیرد.
وی بر تدوین به‌روز سیاست‌های علم و فناوری تأکید کرد و گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی نقشه جامع علمی کشور را 13 سال پیش مصوب و ابلاغ کرد، تا حالا هم تغییر نکرده است. علم و فناوری آن‌قدر به سرعت پیش می‌رود که سیاست‌های علم و فناوری باید حدودا هر سه سال یکبار تغییر و تحول پیدا کند. اکنون چند سال است در کشور ما هوش مصنوعی مطرح است؟ الان چند سال است که فناوری‌های کوانتوم در ایران و جهان مطرح است؟ در نقشه جامع علمی کشور ما که 13 سال پیش نوشته شده است، اسمی از فناوری کوانتوم هست؟. بنابراین باید این سند تغییر پیدا کند.
استاد خسروپناه خبر داد که بازنگری نقشه جامع علمی کشور چند ماهیست که به فرهنگستان علوم سپرده شده و این مجموعه به جدّ مشغول است تا هرچه سریع‌تر این سند به‌روزرسانی شود.
دبیر شوری عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه سیاست‌های ما باید روزآمد باشد، گفت: سیاست‌های کلان علم و فناوری را مقام معظم رهبری ابلاغ کرده‌اند اما سیاست‌های کاربردی علم و فناوری باید روزآمد شوند و اتفاقا باید براساس «سیاست‌ها» برنامه عملیاتی و قانون و نظارت و ... انجام شود. قوانینی که مجلس شورای اسلامی مصوب می‌کند آیا براساس نقشه جامع علمی کشور مصوب می‌کند؟ اکنون ما در شورای عالی انقلاب فرهنگی یک قانونی را ابلاغ می‌کنیم. مجلس هم یک سری قوانین را تصویب می‌کند. وزارت علوم و بهداشت هم هر کدام آئین‌نامه‌های خودشان را می‌نویسند و این حکمرانی نیست. حکمرانی در دویست تعریفی که غربی‌ها برای آن ذکر کرده‌اند یک «فرآیند متصل» است. پس ما باید این حلقه‌های زنجیره را کاملا بشناسیم و درست پیش برویم. باید در تمام علوم و فنون «حکمرانی‌محوری» را در پیش بگیریم.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه راهبرد سوم را «حکمرانی ولایی» اعلام کرد و افزود: در راهبرد سوم از خود می‌پرسیم حکمرانی‌محوری باید چه الگویی داشته باشد. کدام حکمرانی؟ هرمی یا بازاری یا شبکه‌ای؟ کدام مدل حکمرانی می‌تواند در تولید فناوری به ما قدرت بدهد؛ «قدرت شبکه‌ای» اما این اصطلاح غربی‌هاست. ما اسم آن را «حکمرانی ولایی» می‌گذاریم. ولیّ، محور است و همه عناصر و اجزا دور آن محور می‌چرخند. این حکمرانی ولایی است که شبکه‌ای از مردم و نخبگان در آن نقش دارند. و پیشنهاد ما در حوزه‌های حکمرانی؛ مدل «حکمرانی ولایی شبکه‌ای» است.
وی چهارمین راهبرد را هم توجه به «مسئله‌ها» در تدوین اسناد برشمرد و اضافه کرد: یکی از ارکان حکمرانی، تدوین سند است. در تدوین سند هم در بخش راهبری و هم در بخش راهبردی باید به مسئله‌ها نگریست و از مساله به سیاست برسیم. ما باید مسئله‌ها را ببینیم. مسئله ابعاد مختلف دارد. با ذکر یک مثال توضیح می‌دهم. همه ما می‌گوییم باید دانش‌بنیان‌ها را تقویت کنیم. من یک مطالعه میدانی شخصی درباره دانش‌بنیان‌ها داشتم و از نزدیک حدود 200 مورد را دیده‌ام که ببینیم مسئله آن‌ها چیست. همه آن‌ها می‌گویند ما از دولت پول نمی‌خواهیم ولی وقتی دانش ما به بازار رسید اجاره ندهند مافیا آن تولیدات را وارد کشور کنند. اگر این اتفاق بیافتد یعنی نگاه حکمرانی نداریم. جالب است که دلار نصف قیمت به همین افراد می‌دهند و می‌روند وارداتی انجام می‌دهند که این دانش‌بنیان‌ها را زمین بزنند.
استاد خسروپناه با تأکید بر اینکه ما «دیده‌بانی در حکمرانی علم و فناوری» نداریم و این یک خلأ است، تصریح کرد: چند سال پیش قانونی تصویب شد که واردات اسباب بازی کم شود. ما تقریبا 55 شرکت تولید اسباب‌بازی در کشور داریم. بخش زیادی از این‌ها که از چین وارد می‌کردند خودشان شروع کردند به تولید و اکنون ما جزو کشورهای برتر در تولید اسباب‌بازی هستیم. از همین طریق دانش و دانش‌بنیان هم تقویت شد. اگر این دیده‌بانی اتفاق بیافتد دیگر ما در حوزه علم، دانشگاه‌محور نخواهیم بود بلکه صنعت‌محور خواهیم شد.
وی ادامه داد: در حال حاضر مدام می‌گویند که دانشگاه باید با جامعه و صنعت مرتبط شود. من می‌گویم این مدل باید برعکس باشد. باید تدبیر حکمرانی در صنعت ایجاد کنیم تا دانشگاه به حرکت دربیاید. اگر «الگوی مالکیت معنوی» را در صنعت ایجاد کنیم شک نکنید که دانشگاه ما به‌صورت میان‌بر، با سرعت به حرکت درخواهد آمد.
