آیت الله اعرافی امروز در بیست و دومین همایش کتاب سال حوزه و چهارمین جشنواره مقالات علمی حوزه که در مدرسه علمیه معصومیه قم به صورت مجازی و حضوری محدود و با رعایت شیوه نامه های بهداشتی برگزار شد، با تقدیر از برگزارکنندگان و همچنین شرکتکنندگان و ارائه دهندگان آثار در این همایش، گفت: بیست و دومین همایش کتاب سال حوزه و چهارمین جشنواره مقالات علمی حوزه در آستانه یکصدومین سالگرد احیاء و بازتأسیس حوزه قم برگزار می شود و درماه‌های اخیر و شرایط کرونایی دبیرخانه‌ای برای این گرامیداشت در حوزه تشکیل شد.
امام جمعه قم اظهار داشت: قم گرچه همواره جایگاه علم و حکمت و معرفت و معارف الهی بوده است، اما یکصدسال پیش با حضور عالم بزرگ و در سخت ترین شرایط کشور و منطقه بنیانی جدید و نوین افکنده شد و با استفاده از میراث پیشین قم و با بهره گیری از تجارب و دستاوردهای حوزه نجف، وارد فضا و عرصه و تجربه نو شد و ما در آستانه یکصد سالگی بازتأسیس حوزه قم باید به تحلیل و کاوش این یکصدومین سال بنشینیم و دستاوردها و نقاط قوت را بشناسیم و کاستی ها را مورد توجه قرار دهیم.
آیت الله اعرافی با بیان این که حوزه قم برآمده از تاریخ دیرین و حوزه های تاریخی با بیش از هزار سال است و تلاش کرده است آن تجربه را در آئینه خود منعکس کند  افزود: همچنین تلاش کرده است با نگاه به عصر جدید تحولات نوین به بازسازی و توسعه فعالیت و تجربه خود بپردازد و البته این تاریخ یکصد ساله به دو فصل قبل و بعد انقلاب تقسیم می شود. بی تردید چهل سال پس از انقلاب ریشه در آن سال ها دارد که بزرگان ما سختی های فراوان و رنج های زیاد حوزه را به نهضت اسلامی و انقلاب اسلامی رسانیده اند.
وی با بیان این که اگر نبود مجاهدت های بسیار شایان عصر مؤسس حوزه در عصر رضاخانی در عصری که نغمه های شوم، علیه دین و ارزش های اخلاقی منتشر بود و سیاست های بیرونی با نگاه های مزدوران درونی در منطقه جهان اسلام به هم پیوست و جریان بزرگ ضد دین و استقلال ملت های اسلامی را رقم زد خاطرنشان کرد: مجاهدت های مؤسس در آن عصر نو با این امواج الحاد و عقب ماندگی به وجود آمد. مجاهدت های مؤسسان حوزه در عصر تأسیس و فداکاری های اصل تثبت در دوره آیت الله بروجردی نقش مهمی در تثبیت این جریان دینی و الهی و فضای نو در برابر آن ابرهای تاریک سیاه و الحاد و عقب ماندگی، داشت.
عضو شورای عالی حوزه های علمیه بیان داشت: عصر تأسیس قم عصر بسیار دشوار و پرفشار و لبریز از سختیها و مشکلات بود و دوره جدید تثبیت، نیز با فکرهای جدید انحرافی و ایسم های وارداتی و امواج گمراهی بود که در جهان پراکنده شده بود و کشورهای اسلامی عراق و ایران را در نوردیده بود و قم در کنار نجف پایگاه مهم و رکن رکین در برابر همه موج ها و ضلالت  ها بود و پایه ریز تجربه نو در برابر همه این سختیها  به شمار می رفت .
 آیت الله اعرافی گفت: پس از آیت الله بروجردی قم وارد عصر جدید اجتماعی و سیاسی شد و مراجع آن وقت همچون امام راحل از درون حوزه درخشیدند و نور معارف را بر جهان اسلام توسعه دادند و در خشش حوزه قم در همان آغاز چهل سالگی به نهضت بزرگ انجامید و از درون این مجاهدت علمی و کارهای سنگین فرهنگی نهضتی با رهبری امام راحل درخشید و آن نهضت منتج به انقلاب بزرگ اسلامی در ایران شد و در این ۴۰ سال با همه فراز و فرودها قم تلاش کره در خدمت دین و نظام و  اندیشه دینی و تعالی معرفت دینی تلاش کند و امروز که این سالها و یکصد سال  و ۴۰ را به تحلیل بنشینیم به نکاتی می رسیم.
مدیر حوزه های علمیه افزود: قم و حوزه علمیه آن در این ادوار اخیر تحولاتی را رقم زده و توسعه هایی در ابعاد کمّی در توسعه مرزهای دانش و تعمیق علوم حوزوی، کار بزرگی انجام داد و این توسعه با حضور اندیشمندان و ذوق و سلایق باید ادامه پیدا کند و گام های جدیدی برداشته شود.
وی افزود: اما در این محور توسعه مرزهای علوم اسلامی و حوزوی شاهد تطورات گسترده ای بودیم که البته همچنان در آغاز راه هستیم. اگر در حوزه فقه اصول به این تجربه یکصدساله نگاه کنیم به رغم این که جای نقد وجود دارد، نیازهای جدید همچنان پاسخ نگرفته است ولی مسیر سخت طی شده است.
حوزه بالنده
استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: در این مسیر از عصر موسس و بعد مرحوم آیت الله بروجردی و امام راحل  و در عصر جدید که مراجع و زعمای حوزه قرار دارند، برگ های درخشانی بر این پرونده ذی قیمت افزودند و می توانیم به نحوی بگوییم که مکتب فقه و اصول قم پایه ریزی شده و  گام هایی به پیش برداشته شده مرزهای فقه و اصول به قلمرو نو و عرصه های جدید و مسائل مستحدثه گسترش پیدا کرده و در حوزه علوم عقلی و فلسفه و کلام بی تردید قم، حوزه بالنده ای شد و باز به رغم نیازهای پاسخ داده نشد قدم هایی به پیش برداشته شده است. درخشش شخصیت هایی مانند اما راحل و علامه طباطبایی، جوادی آملی و مصباح یزدی و قبل از آن شهید مطهری مبشران نو در قلمرو علوم عقلی بوده و در پرونده علوم عقلی،برگ های زرینی افزوده است.
امام جمعه قم اظهار داشت: قلمرو سوم قلمرو قرآن، تفسیر و علوم قرآن است. در این قلمرو هم  شاهد تطوراتی از علامه طباطبایی و شاگردان بزرگ ایشان و مراجعی چون مکارم و سبحانی و سایرین در این مسیر حرکت کردند و کارهای بزرگی به نمایش در آوردند.
آیت الله اعرافی افزود: قلمرو چهارم، علوم انسانی و اجتماعی است. آنچه که دنیا با آن تدبیر و اداره می شود و حوزه نمی تواند از ورود در آن غفلت کند. حوزه علوم انسانی و اجتماعی با عرض عریض و دامنه وسیعی که پیدا کرده است، قطعا با وجود نظرات مختلف در رابطه با آنها  حوزه باید ورود کند و در این رابطه قم پیشتاز است و در این رابطه مرحوم صدر  از بنیانگذاران مسیر بوده اند و آنچه در قم رقم  خورده به همت بزرگان و از جمله آیت الله مصباح یزدی  بسیار گسترده است.
مسیر توسعه علوم اسلامی و تعمیق و پیشرفت را فراهم کنیم
عضو شورای‌عالی حوزه بیان داشت: در ارتباط با آن فلسفه مضاف و فقه های معاصر و نظامات اجتماعی که با همین قلمرو ها در ارتباط است. این غیر از آن تطورهایی که در رشته ها و تخصص ها و مناهج و شیوه ها در قم انجام شد. آنچه اینجا گفته شد برای این بود که باید با این همایش با کتاب و مقاله و ایده و استاد و رشته، مسیر توسعه علوم اسلامی و تعمیق و پیشرفت را فراهم کنیم و این جشنواره حلقه ای از این مجموع به حساب می آید.
آیت الله اعرافی گفت: مدیریت حوزه وظیفه خود می داند در توسعه این مرزها و گسترش علوم انسانی به سمت نیازهای جدید و نظام اسلامی و جامعه معاصر قدم بردارد. در  این رابطه ده ها طرح انجام شد. باید آن نقشه جامع علمی و درختواره رشته ها را ببینیم که بعدها خودش را نشان دهد.
کتاب سال باید الهام بخش باشد
مدیر حوزه های علمیه افزود:  مهم این است کتاب سال حوزه هر سال برای ما مدیران و... برای الهام بخش باشد. کتاب سال حوزه آیینه ای است که می تواند تا حد زیادی حوزه را در خود نشان دهد و ضعف ها و منحنی ها و چالش ها را نشان و مشخص و جامعه علمی را به حرکت در بیاورد؛ درسهای فقه و خارج و جریان های علمی باید از تحلیل کتاب سال عبرت بگیرند. کتاب سال باید بیش از آنکه است، فعال در حوزه پیش رود و  اطلاع رسانی خود را تقویت کند و تحقیقات عمق بیشتری پیدا کند.
وی در توصیه به محققان و طلاب جوان افزود: تا پایه های فقهی و اصولی و تفسیری ما محکم نباشد در هر جایی که ورود کنیم نمی توانیم به حجت الهی و عمق لازم برسیم. پایه فکری و منهج درحوزه باید قوی باشد. نباید فریب بعضی از شکلها و ظواهر را خورد؛ کار علمی نیاز به سالها زحمت دارد و انسان های قوی و استعداهای خوب با اخلاص و صبور اما با دستمایه قوی و ریشه دار در علوم اسلامی وارد میادین جدید شوند.