پژوهش «ارزیابی دیدگاه شهروندان تهرانی درباره عزاداریهای ماه محرم» به کوشش دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، مراسم عزاداریهای حسينی در طول زمان چه از لحاظ شيوه و نحوه برگزاری و چه از لحاظ محتوا، تغيير و تحولات زيادی داشته است.
از جمله ویژگی‌های مهم وقايع و حوادث مذهبی در مقايسه با ديگر وقايع تاریخی اين است که رخدادهايی که در متن يک دين و آيين خاصی رخ می‌دهند به‌دليل اينکه ريشه در اعتقادات افراد دارند و الهام بخش بسياری از آموزه‌ها وآرمان‌ها می‌باشند، طول عمر بيشتری دارند وتا زمانی‌که آن آيين و مذهب برقرار بوده و پیروانی داشته باشد، در صحنه زندگی اجتماعی آن پيروان حضور خود را حفظ می‌کنند.
اين حضور هم می‌تواند به صورت مناسک و اعمالی که به يادبود آن واقعه برگزار می‌شوند تجلی يابد و هم می‌تواند در مقاطع تاريخی مختلف با الهام بخشی به حرکت‌ها و جنبش‌های اجتماعی خود را آشکار کند.
لذا، هدف اصلی این پژوهش بررسی ديدگاه عامه‌مردم وآگاهی از نگرش‌ها وگرايش‌های آنها در مورد موضوعات مختلف مربوط به مراسم عزاداری واقعه عاشورا است.
مهمترین سؤالات این پژوهش به شرح زیر بیان شده است:
- نگرش مردم درباره ابعاد مختلف عزاداریهای حسینی چگونه است؟
- ميزان مشارکت افراد در مراسم عزاداری حسینی و نحوه آن چگونه است؟
- سبک و الگوی مورد پسند مردم برای برگزاری اين مراسم چيست؟
- ديدگاه مردم در باره ميزان شيوع انحرافات و بدعت‌ها در مراسم عزاداری حسينی چيست؟
- مردم آسيب‌های مراسم عزاداری امام حسين(ع) را در چه می‌دانند؟
- پيشنهاد مردم براي برگزاری هر چه باشکوه‌تر و مفيدتر مراسم عزاداری حسينی چيست؟
- در هر يک از موارد فوق نگرش گروه‌هاي سنی و مقاطع تحصيلي مختلف چگونه است؟
در بخش مربوط به پژوهش
«ارزیابی دیدگاه شهروندان تهرانی درباره عزاداریهای ماه محرم» در مورد نوع و شیوه این پژوهش هم آمده است: روش تحقيق در اين پژوهش، «پيمايش» می‌باشد که جامعه آماری آن همه شهروندان 15 سال به بالا از تمام اقشار و گروه‌های اجتماعی شهر تهران و با حجم نمونه‌ای حدود 7/200/000 نفر، که با ملاک قرار دادن برآورد جمعيت شهر تهران انجام شده است.
برخی از یافته‌های پژوهش به زبان آماری به قرار زیر بیان شده است:
- در بين گروه‌هاي سنی مختلف، تفاوت معنا‌داری در مورد ميزان حضورشان در مجالس عزاداری دهه اول محرم مشاهده نمی‌شود، اما در مورد سطوح مختلف تحصيلی وضعيت به‌گونه‌ای ديگر است.
- از ميان بخش‌ها و مراسم گوناگون عزاداري‌های حسينی، بيشترين حضور مربوط به مجالس عزاداری (روضه و سخنرانی) بوده است و شرکت در مراسم زيارت عاشورا و شرکت در دسته‌جات عزاداری به‌‌ترتيب در رتبه‌هاي بعدی قرار‌گرفته است.
- رايج‌ترين نذر در ميان پاسخگويان، سفره دادن با نام اهل بيت از جمله سفره حضرت ابوالفضل و سفره حضرت رقيه است و پس از آن، پخش شیرینی‌جات و ميوه (شله‌زرد، حلوا، کيک و شيريني يزدی، خرما، سيب و....) قرار مي‌گيرد که قرباني کردن پس از دو مورد فوق در رديف سوم قرار گرفته است.
- شهروندان، بيشتر مراکز غيردولتي همچون مراکز خيريه و هيأت‌ها و تکايا را براي اهداي نذورات خود ترجيح می‌دهند.
در بخش مربوط به نتایج پژوهش «ارزیابی دیدگاه شهروندان تهرانی درباره عزاداریهای ماه محرم»این چنین بیان شده است که، بيشتر افراد الگوی سنتی مراسم را مي‌پسندند که دارای ويژگي‌های زير است:
- عزاداری‌ها در دهه اول محرم برگزار شود،
- مناسب‌ترين مکان براي برگزاری اين عزاداری‌ها مساجد و حسينيه‌ها هستند،
- مجالسی بيشتر مورد پسند است که در آنها سخنرانی و روضه‌خوانی توأم با مداحی و سينه‌زنی باشد،
- ذکر مصيبت و مداحی در اين مجالس به شکل سنتی باشد،
- بيشتر افراد با استفاده از تکيه‌ها و دسته‌جات عزاداری، علامت‌ها و پرچم‌های مخصوص به‌خود موافقند،
همچنین در ادامه این نتایج آمده است که، نگرش افراد درباره بکارگيری آلات موسيقی نيز بايد از دو زاويه نگريسته شود.
اول، اينکه افراد با بکارگيری آلات موسيقی سنتي مانند طبل و سنج موافقند اما، استفاده از آلات موسيقی جديدی مانند ارگ و... که بکارگيری آنها در مراسم، پيش از اين معمول نبوده است؛ مخالفند.
دوم، اينکه هرچند بيشتر افراد با بکارگيري آلات موسيقی سنتی در حسينيه‌ها و تکايا موافق هستند، با بکارگيری اين آلات موسيقی در مساجد مخالف بوده و يا موافقت کمتری داشته‌اند.
- اکثريت قريب به اتفاق پاسخگويان با اعمال غيرمتعارف و نامعقولی همچون قمه‌زنی و استفاده از زنجيرهای تيغ‌دارمخالفند، بيشترين مخالفت با قمه‌زنی چه در فضای باز و چه در مکان‌های سرپوشيده و استفاده از زنجيرهای تيغ‌دار بوده است،
- شهروندان وجود مطالب تحريف شده و غلوآميز در برخی سخنرانی‌ها و مداحی‌ها را تأیید کرده‌اند واکثريت قريب به‌اتفاق پاسخگويان استفاده از اشعار و مطالب مبالغه‌آميز و غيرواقعی برای گرياندن مردم و پرشورکردن مراسم عزاداری مخالف هستند.
فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از اینجا دانلود کنید:
