پژوهش " بررسی سبک زندگی دیجیتال با مؤلفههای شبکه اجتماعی و برنامهریزی برای بهبود الگوی تعاملات اجتماعی" به کوشش میرسامان پیشوائی، توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، پژوهش حاضر با هدف بررسی سبک زندگی در فضای مجازی با تأکيد بر نقش شبکههای اجتماعي و استخراج آسيبها و فرصتهای مرتبط و همچنين ارائه راهکارها و برنامههای مطلوب انجام شده است. با توجه به ارائه یک نظر جامع پیرامون سبک زندگی اسلامی و رسانههای اجتماعی مبتنی بر فضای مجازی با رویکرد اسلامی سؤالات این پژوهش پس از مصاحبه با خبرگان و پیمایش از 384 شهروند در سال 1396 صورت پذیرفت.
در بخش مربوط به موضوع و زمینه تاریخی سبک زندگی این پژوهش، به بررسی مفاهیم، کلیات و مرور ادبیات حوزه مورد نظر پرداخته شده است. بدین منظور ابتدا به بررسی موضوع سبک زندگی پرداخته شده و زمینه تاریخی سبک زندگی و سبک زندگی در جامعهشناسی مورد بررسی قرار گرفته است.
همچنین در ادامه این پژوهش، تعاریف سبک زندگی از منظر افراد مختلف در سه گروه دستهبندی و بیان شده است که با توجه به موضوع پژوهش حاضر، سبک زندگی اسلامی به تفصیل مورد مطالعه قرار گرفته است.
بهگزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، مولفههای مستخرج شده از ادبیات سبکزندگی به قرار زیراند:
اوقات فراغت، صلهرحم، روابط با سایر، خلقیات، الگوی دوستی، الگوی مکالمه، الگوی خواب، خودابرازی ،الگوی شغلی، روابط درون خانوادگی، عبادیات، الگوی تربیتی، الگوی مصرف، الگوی پوشش، خودآرایی و الگوی تغذیه است.
در بخش مربوط به "
بررسی نقش رسانههای اجتماعی بر سبک زندگی" رسانههای اجتماعی پس از طرح تاریخچه و نظریه هنجاری رسانهها و موجهای فناوری با مدلهای هنجاری رسانهها تطبیق داده و ارائه شده است. سپس انواع رسانهها مورد بررسی قرار گرفته و پس از بررسی رسانههای جمعی و رسانههای اجتماعی، تفاوت این دو رسانه از مناظر گوناگون مورد مقایسه قرار گرفته است. در ادامه دستهبندی دیگری از رسانهها به صورت رسانههای سنتی و جدید ارائه شده و جایگاه رسانههای اجتماعی در رسانههای جدید مورد مداقه قرار گرفته است. سپس، مفاهیم مربوط به تاریخچه و انواع رسانهها و در ادامه رسانههای اجتماعی به صورت تخصصی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.
در ادامه پس از بیان عصر شبکهای و پیشرانها و تفاوتهای رفتاری در نسلهای مختلف، انواع رسانههای اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته و ویژگیهای رسانههای اجتماعی ارائه شده است که کارکردهای رسانههای اجتماعی از سه منظر فردی، حاکمیتی و کسبوکاری مورد تحلیل قرار گرفته است و ابزارهای نمونه برای هر کدام از کارکردها ارائه شده است همچنین کارکرد و انگیزه کاربران فضای مجازی برای استفاده از رسانههای اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفت که در نهایت نمونههایی از انواع رسانههای اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت و پس از تبیین اجزای رسانههای اجتماعی، هر کدام از نمونههای رسانههای اجتماعی مطرحشده از نظر اجزای رسانههای اجتماعی مورد مقایسه قرار گرفته شده است.
با دستهبندی نتایج حاصل شده و به زبان آماری وضعیت موجود استفاده اقشار مختلف جامعه از رسانههای اجتماعی و میزان تأثیرپذیری آنها در کاربری رسانههای اجتماعی میتوان نتیجه گرفت:
- تقریباً 27 درصد افرادی که روزانه بیشتر از 4 ساعت از شبکههای اجتماعی استفاده میکنند، دانشجوی کارشناسی هستند. بعد از دانشجویان کارشناسی افراد دارای شغل آزاد بیشترین درصد را به خود اختصاص دادهاند.
- همچنین نتایج بهدستآمده نشاندهنده این است که 92.8% از جامعه آماری از اینترنت استفاده میکنند و این امر ضرورت برنامهریزی صحیح و اثربخش مسئولین بهمنظور استفاده صحیح مردم از اینترنت را بهخوبی نشان میدهد.
- مردم به طور متوسط بین 2 تا 3 ساعت در روز از اینترنت استفاده میکنند که این عدد در میان مردان و زنان به یکمیزان میباشد.
- یکی از مهمترین نتایجی که بهدستآمده این است که 89.1% از جامعه آماری مورد بررسی در این پژوهش از شبکههای اجتماعی استفاده میکنند که این امر نشاندهنده نفوذ بسیار زیاد این ابزار فناوری اطلاعاتی در میان مردم میباشد و لازم است تا مسئولین امر، سیاستهای صحیحی بهمنظور استفاده مناسب از این ابزار اتخاذ کنند.
- افراد جامعه آماری در روز بین 1 الی 2 ساعت از شبکههای اجتماعی استفاده میکنند که این مقدار در میان مردان و زنان به صورت مساوی است.
- یکی از مهمترین آمارهای این پژوهش قطعاً مربوط به میزان استفاده مردم از اینترنت است که بر اساس نتایج بهدستآمده میتوان گفت که حدود 94% زنان و 92% مردان به صورت روزانه از اینترنت استفاده میکنند.
این آمار نشاندهنده پتانسیل بسیار زیاد استفاده از این فضا بوده و اهمیت بسیار زیاد سیاستگذاری صحیح در این زمینه بهمنظور مدیریت اینترنت و فضای مجازی را بیشازپیش خاطرنشان میکند.
- نتیجه مهم دیگر این است که 73% مردان و زنان از شبکههای اجتماعی استفاده میکنند. بنابراین آمار نشاندهنده آن است که نفوذ شبکههای اجتماعی هنوز به میزان اینترنت نرسیده و همچنین نفوذ شبکههای اجتماعی در بین زنان و مردان یکسان است.
- همچنین در مورد شبکههای اجتماعی میتوان گفت حدود 66% افرادی که از شبکههای اجتماعی استفاده میکنند مرد هستند درحالیکه تنها حدود 34% آنها زن است.
- حدود 60% افرادی که از اینترنت استفاده میکنند در رده سنی 19 تا 29 سال هستند.
- حدود 55% افرادی که از رسانههای اجتماعی استفاده میکنند در رده سنی 19 تا 29 سال هستند.
- بیشتر افرادی که از اینترنت استفاده میکنند دارای مدرک کارشناسی بوده که حدود 32% کاربران را تشکیل میدهد.
- دارندگان مدرک کارشناسی حدود 28% از کاربران رسانههای اجتماعی و بیشترین درصد را در بین سایر تحصیلات در برگرفته است.
- حدود 38% از افراد در بازه زمانی 8 شب تا 2 بامداد از شبکههای اجتماعی استفاده میکنند.
- بیشترین میزان اثرگذاری رسانههای اجتماعی، بر مؤلفههای اوقات فراغت، صلهرحم و روابط با سایر افراد بوده است و کمترین اثرگذاری رسانههای اجتماعی بر الگوی تغذیه کاربران بوده است.
- بیشتر افرادی که از اینترنت استفاده میکنند دارای شغل آزاد بوده که حدود 25.21% کاربران را تشکیل میدهند و در رتبههای بعدی افراد با شغلهای دانشجویان کارشناسی، دانشآموز دبیرستانی، مشاغل غیردولتی و مشاغل دولتی قرار میگیرند.
- در صورتی که مولفههای سبک زندگی مرتبط با هر بخش دچار تزلزل شوند عملاً آن ساحت شخصیتی دچار اختلال و لغزش خواهد شد. برای مثال چنانچه در صورت تأثیرات نامطلوب رسانههای اجتماعی، مولفههای سبک زندگی که ارتباط بیشتری با خدا دارند مانند ایمان، تقوا، عبادت و ... دچار تزلزل شوند آنگاه ارتباط انسان با خدا دچار لغزش خواهد شد.
- همچنین اگر رسانهها تأثیراتی را بر روی مولفههایی نظیر صله رحم، الگوی دوستی و ... بگذارند در آن صورت ساحت اجتماعی شخصیت فرد با مشکلاتی مواجه خواهد شد.
فلذا، با توجه به نقش و اهمیت ویژه خانواده در اسلام و به دلیل شدت خطرات استفاده نادرست از فضای مجازی، لازم است خانوادهها نسبت به راههای استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی آشنا شوند تا با اجرای آن، بهمرورزمان فرهنگ استفاده صحیح از فضای مجازی در جامعه نهادینه شود. از این رو مدل تعاملی صحیح افراد در رسانههای اجتماعی باید بر محور خانواده شکل میگیرد. تمامی راهکارها مدیریت تعاملات افراد در فضای رسانه های اجتماعی با توجه به این مبنا تدوین میشود که در اسلام خانواده نهاد پایهای و بنیانی یک جامعه توحیدی و الهی می باشد و جامعه بر این مبنا شکل می گیرد.