فرهنگ تعاریف مختلفی دارد. بر اساس تعریف فرهنگ در نقشه مهندسی فرهنگی کشور، «فرهنگ نظام‌ واره‌ای است از «عقاید و باورهای اساسی»، «ارزش ‌ها، آداب و الگوهای رفتاری» ریشه ‌دار و دیرپا و «نمادها» و «مصنوعات» که ادراکات، رفتار و مناسبات جامعه را جهت و شکل می‌ دهد و هویت آن را می ‌سازد.» (نقشه مهندسی فرهنگی، 1393: 2). این تعریف به خوبی نشان می­ دهد که نمادها بخشی از فرهنگ جامعه را تشکیل می ­دهند.
نمادها قدرت تداعي معاني را دارند. اهمیت نمادها در ارتباطات به ‌اندازه‌ای است که گاه ماهیت ارتباط خود تحت تأثیر نمادها قرار می ­گیرد. (ساروخانی، 1395: 20) و بدون آن‌ها انسان ­ها هویت ملی نخواهند داشت. به‌ عنوان ‌مثال، پرچم یک کشور، نماد و مظهر ابدیت آن سرزمین است و موجد پیوند نسل ­های آن در قرون متمادی می­ گردد. (محسنیان راد، 1384: 16)
بنا به اهمیت موضوع نمادها در شکل­ دهی به فرهنگ جامعه، در بخش­ های گوناگونی از نقشه مهندسی فرهنگی بر این موضوع تأکید شده است که عبارتند از:
الف) چشم ­انداز فرهنگی: در این بخش برای فرهنگ جامعه در افق 1404 ه.ش ویژگی ­هایی بر شمرده شده است. ویژگی دوم ذکر شده عبارت است از: (لازم به ذکر است اعدادی که از این پس در ابتدای سطور آمده عیناً ناظر به اعداد مندرج در نقشه مهندسی فرهنگی است)
2- پیشتاز در اخلاق و رفتار حسنه؛
2-1 فرهنگی؛ عامل به احکام و مناسک دینی، مأنوس با قرآن کریم، برخوردار از سبك زندگي اسلامي- ايراني، عفت عمومی، امنیت اخلاقی و روانی، نمادها و آیین‏های اسلامی ـ ایرانی؛
ب) اهداف فرهنگی: در بخش اهداف فرهنگی، هدف چهارم عبارت است از:

ج) راهبردهای کلان فرهنگی: اولین راهبرد کلان فرهنگی بر موضوع نمادها تأکید کرده است که این امر بر اهمیت جایگاه نمادها در نقشه مهندسی فرهنگی می­افزاید:

     د) راهبردهای ملی: راهبردهای ملی (5)، (6) و (7) ذیل راهبرد کلان (1):

14- ساماندهي و حمايت هدفمند و  هم ‌افزا از ظرفيت ‌هاي آموزشي، پژوهشي، تبليغي، رسانه ‌اي و هنري جهت احيا، بازتوليد و ارتقاء كاركردهاي شعائر، نمادها و آئين ‌هاي اسلامي، ايراني و انقلابي

10- نهادینه ‌‌سازی مؤلفه‌ها و نمادهای فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت و تفکر بسیجی در جامعه و اندیشه، باور، منش و رفتار مسئولان و مقابله با عوامل بازدارنده و تضعیف ‌کننده آن

19- طراحی، ایجاد و ترویج نمادها، نشانه ‌ها و الگوهای اعتبارساز اسلامی – ایرانی در سطح ملی و فراملی
تجارب بین ­الملل:
در سایر کشورهای دنیا هم سیاستگذاری‌­های فرهنگی مختلفی با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و جغرافیایی آن کشورها صورت پذیرفته است. از آنجا که نمادها بخشی از فرهنگ به حساب می‌­آیند، برای شناخت دیدگاه سایر کشورهای دنیا نسبت به مقوله نمادها باید سیاست‌­های فرهنگی آنها را بررسی کرد. لذا در ادامه به سیاست­‌های فرهنگی در چند کشور مطرح جهان اشاره شده است:
آمریکا: بنیان سیاستگذاری فرهنگی در ایالات متحده با هدف برقراری «بازار آزاد» در حوزه فرهنگ طراحی شده است. نقش دولت فدرال در سطح داخلی به «ناظر عالی» تقلیل پیدا کرده و در عرصه بین ­المللی نیز به اطلاع ­رسان و بازتاب ­دهنده مواضع سیاسی دولت مرکزی محدود شده است. این­ها در شرایطی است که وظیفه انتقال پیام­‌های فرهنگی، چه در صحنه داخلی و چه در عرصه ­های بین ­المللی، بر عهده نهادهای خصوصی قدرتمندی چون صنعت نشر، سینما و موسیقی گذاشته شده است.      
آلمان: دولت فدرال آلمان فاقد تشکیلات منسجمی تحت عنوان «وزارت فرهنگ» است. سیاست فرهنگی و اجتماعی کشور جمهوری فدرال آلمان مبتنی بر «فدرالیسم» بنا گردیده است، لذا تلاش شده است اصول سیاستگذاری در حوزه‌ های فرهنگی و اجتماعی این کشور بر اساس اصل «عدم تمرکزگرایی» استوار گردد. بنابر اين ساختار، سیاست مجریان امور فرهنگی و اجتماعی جمهوری فدرال آلمان در هر یک از شانزده ایالت این کشور متفاوت و مستقل از یکدیگر می ‌باشد و بر این اساس، متولیان فرهنگی هر یک از شهرهای آلمان صیانت و اداره حوزه­ ای از امور فرهنگی این کشور را عهده دار گشته‌اند. در همین حال وظیفه پست «مشاور امور فرهنگی و رسانه‌ای» صدراعظم آلمان تنها در هماهنگی امور فرهنگی ایالتهای شانزده گانه این کشور و نیز تبیین سیاست­های فرهنگی کشور آلمان در حوزه جامعه مشترک اروپا تعریف شده است.
فرانسه: دولت در فرانسه در امور فرهنگی برای خود رسالتی می شناسد و برای تحقق آن حاضر به هزینه کرد بی­ چشم داشت است. پس نگاه فرانسوی برخلاف کشورهای آنگلوساکسون نگاه تجاری و سودآوری نیست. سرمایه ­گذاری در عرصه هنر برای دفاع از هویّتِ ملی و فرهنگی فرانسوی است و جلوه های اقتصادی کمتر مورد نظر است. به همین خاطر، با تشکیل وزارت فرهنگ، نخستین دل­‌مشغولی و در خواست آندره مالرو افزایش بودجه فرهنگی بود. گذری بر بودجه فرهنگی دولت، رسالتمداری دولت در فرانسه را در این عرصه به  خوبی نشان می­دهد. با تأسیس وزارت فرهنگ، مردمی کردن فرهنگ و به بیانی دیگر دموکراتیزه نمودن امور فرهنگی در دستور کار وزیران فرهنگ فرانسه قرار گرفت و هریک کوشیدند تا اندازه ممکن دامنه مخاطبان و یا خریداران کالاهای فرهنگی را به لایه ­های پایین جامعه گسترش دهند.
اتریش: سياست فرهنگي اتریش پس از جنگ جهاني بيشتر بر ساختاري اشرافي و غيرسياسي متمركز بود.
طبق سياست آن زمان فقط تعدادي از جشنواره­ ها و تئاترها تحت حمايت دولت قرار گرفته و ساير حوزه­ هاي زيرساختي فرهنگ كشور نظير ادبيات، هنرهاي نمايشي و موسيقي از اين گونه حمايتها بي ­بهره بودند. اكثريت هنرمندان و روشنفكران اتريش كه به علت تهاجم حزب نازي از كشور گريخته بودند مجدداً به كار دعوت نشدند. بعدها اين وضعيت با اتخاذ سياست‌هاي راديكالي اروپا در دهة 1960 و 1970 متحول گرديد.
در همين اثناء حوزة فرهنگ از حالت مهجور خارج شده و به ابزارهاي سياسي مهم در جهت اعمال تغييرات در ساختار كشور مبدل گرديد و ملزم به گسترش اصلاحات در برخي زمينه­ها از جمله مقولة فرهنگ و تداخل آن با تمامي ابعاد زندگي گرديد. در خلال دهة 1980، اولويتهاي سياست فرهنگي كشور تغيير كرده و به بحث برقراري مشاركت همگاني ميان احزاب دموكرات مسيحي و سوسيال دموكرات تبديل گرديد.  در دهة 1990 بحث خصوصي ­سازي امور فرهنگي كشور به مهمترين بحث جامعه به ويژه در حوزه­ هايي نظير موسيقي، اپرا و موزه تبديل شد. آخرين تغييرات ساختار سياست فرهنگي كشور، در سال 2000 و با توافق ميان احزاب راست و چپ اعمال گرديد.
چین: دولت چین در حالی که بازسازی اقتصادی در مقیاس گسترده را دنبال می کند، همزمان به سیاست‌های فرهنگی که بر قدرت تمامی گروه های قومی کشور تأکید دارد نیز توجه می­کند. بر طبق این سیاست‌ها، طرحی جامع برای توسعه اجتماعی با مشخصه­‌های چینی، که برای توسعه فرهنگی چین مناسب است در نظر و به مرحله اجرا گذاشته می شود. این طرح به توسعه پرشکوه­تر فرهنگ چین در داخل و خارج از چین، بر اساس خلاقیتهای مشترک گروه­های مختلف قومی کشور خواهد انجامید. هدف اساسی سیاست فرهنگی چین عبارت است از: ساختن فرهنگی سوسیالیستی با مشخصه ­های چینی با در نظر گرفتن مارکسیسم بعنوان رهنمود، و با هدف تربیت مردم برای دستیابی آنها به آرمان­های متعالی، انسجام اخلاقی، آموزش خوب و درکی قوی از نظم، ایجاد فرهنگ سوسیالیست ملی، علمی و مورد پسند که مناسب نوسازی جهان و آینده است.

منابع: