الف- مقدمه و ضرورت مهندسی فرهنگی
آن چه که در سالهای اخیر به عنوان بحث مهندسی فرهنگی در کشور مطرح می شود در واقع راهکار اِعمال تدابیر و مداخلات حاکمیت برامورفرهنگی و اجتماعی است، همان مساله ای که در دنیا با عناوینی مانند مدیریت فرهنگی و یا سیاستگذاری فرهنگی شناخته می شود(ر.ک.ارسطا،1390)، این مفهوم از جمله مفاهیم تازه‌ای است که از حدود چهار دهه قبل در کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته است. خط مشی گذاری در مدیریت فرهنگی یکی از اقداماتی است که مورد پذیرش اکثر کشورهای توسعه یافته هم قرار گرفته است، وجود این خط مشی گذاری موجب می‌گردد تا به بخش قابل ملاحظه‌ای از نیازهای بخش فرهنگ عمومی پاسخ داده شود.به تبعِ رویکرد کشورها به فرهنگ، عرصه های مورد توجه آنها در فرهنگ هم مشخص می‌شود، که میزان پوشش این عرصه ها باید با توجه به اسناد بالادستی و خرده فرهنگها و بقیه مسائل مبتلابه در آن کشور تعیین گردد.(صباغ پور،1385)
مهندسی فرهنگی اعمال حاکمیت در عرصه فرهنگ مبتنی برمشارکت اجتماعی است. نقد منتقدان مهندسی فرهنگی نه بر اصل خط مشی‌گذاری فرهنگی بلکه برمیزان و نوع ورود حاکمیت در عرصه فرهنگ است. مهندسی فرهنگی بدان معنی نیست که فرهنگ در کشور همان است که حاکمیت خواسته باشد، بلکه به معنای اعتبار بخشیدن به بخش های غیرحاکمیتی در عرصه فرهنگ نیز هست. بنابراین در موضوع مهندسی فرهنگی به جز حاکمیت، مردم و فرهنگ جهانی هم مورد توجه و احترام قرار خواهد گرفت. (ویلیامز 1379)
نقشه مهندسی فرهنگی کشور که بحث جدی آن از سال 1386 مطرح و در نهایت درسال 1392 تصویب شد از این نوع خط مشی گذاری است. مهندسی فرهنگی با هدف بازشناسی، ارتقاء و مدیریت بخش فرهنگی و جهت دهی آن بر پایه هویت اصیل اسلامی – ایرانی با توجه به مقتضیات ملی و جهانی تبیین شده است.(سند مهندسی فرهنگی ص 2)  در سند، با برشمردن مفاهیم ، ارزشها ، اصول کلی و چشم انداز فرهنگی کشور  به تبیین راهبردها و اقدامات ملی برای نیل به اهداف کلان فرهنگی پرداخته و در نهایت چارچوب نهادی نظام فرهنگی کشور (شامل سیاستهای کلان ملی و استانی) تبیین شده است.
ب- سابقه خط مشی گذاری فرهنگی در دنیا:
نقشه مهندسی فرهنگی کشور تنها سند بالادستی بخش فرهنگ در دنیا نیست بلکه بسیاری از کشورهای دنیا دارای سبقه طولانی در حوزه مهندسی فرهنگی و تدوین چنین نقشه و اسنادی بوده اند که در ادامه  تجربیات کشورهای مهم و پیشرو در عرصه فرهنگی مورد بررسی قرار می گیرند:

1. سیاستگذاری فرهنگی در فرانسه: تشکیل نخستین وزارت فرهنگ در فرانسه  در سال 1959 ، به فرهنگ جایگاهی ویژه داد.برای نخستین بار اصول اساسی و پایداری برای امور فرهنگی تعیین و دولت با اهدافی روشن به تدوین برنامه های فرهنگی و هنری پرداخت.سیاست های فرهنگی پنجاه سال گذشته نشان می دهد به رغم دست به دست شدن قدرت بین جناج چپ و راست، برخی از اصول مالرو به عنوان اساسی‌ترین اصول خط مشی گذاری فرهنگی در تمامی  این سالها در دستور کار همه ی دولت ها بوده است. مهمترین شاخصه های سیاست گذاری فرهنگی در فرانسه  دولت مداری در امور فرهنگی است.(ر.ک حجت اله ایوبی، سیاست‌ گذاری فرهنگی در فرانسه،1389، سمت)
2. سیاستگذاری فرهنگی در استرالیا: سیاست کلی دولت استرالیا تدوین لوایح قانونی جهت نیل به اهداف فرهنگی است .اغلب مؤسسات فرهنگی غیردولتی کشور استرالیا تحت نظارت مستقیم انجمنهای هنری و عام المنفعه(خیریه) بوده که علیرغم غیردولتی بودن چنین مؤسساتی، تبعیت از احکام قانونی و قوانین تجاری قانون اساسی کشور الزامی است.(دلبری،1392)
3. سیاستگذاری فرهنگی در  کانادا: همه ايالات و مناطق کانادا، داراي وزارتخانه هاي فرهنگ بوده كه در زمینه برنامه هاي سیاست فرهنگي، همسان با دپارتمان میراث فرهنگي كانادا عمل مي نمايند. اخیراً، دولت فدرال اصول و اهداف كلي را براي خط مشي آينده فرهنگي دولت تعیین نموده است.

اهداف، سیاست ها و اقدامات فرهنگی دولت کانادا در یک چارچوب کلان دولتی فهرست شده که  این چارچوب، مقررات حمایتی و تضمین امور فرهنگ و میراث کانادایی را تدوین می کند (یونسکو،سیاست های فرهنگی کانادا)

4. سیاستگذاری فرهنگی در چین: وزارت دولتی فرهنگ چین، مجری سیاستهای فرهنگ ملی است که از طریق شعبات و ادارات به فعالیت می‌پردازد.طرح ریزی برنامه های مختلف فرهنگی، آموزشی، اجتماعی و ادبی جهت افزایش سطح استاندارد آرمان گرایی، اخلاقیات، آموزش و سطوح فرهنگی و علمی کشور توسط دولت چین صورت گرفته است.(انجمن دوستی ایران وچین)
5. سیاستگذاری فرهنگی در ترکیه: هويت فرهنگي تركیه ای ها، به شدت حاكميت و فرهنگ را در ترکيه به هم پيوند مي زند. فرهنگ به عنوان يکي از مؤلفه هاي اساسي قدرت نرم در ترکيه ، در خط مشی گذاري فرهنگي در نظر گرفته مي‌شود.نقش حاکمیتی فرهنگ در ترکیه، با مداخله و نقش آفرینی پارلمان ترکیه، چند دستگاه دولتی و عمومی و نیز مراکز دولتی محلی صورت می پذیرد.(منبع: گزارش آموزش و فرهنگ اروپا- 2005 ، جمهوری ترکیه)
6.  سیاستگذاری فرهنگی در مصر: سیاست های فرهنگی مصر مبتنی بر نوعی تمرکزگرایی و مداخله حداکثری دولت از سیستم اقتصادی سوسیالیستی دهه شصت میلادی بوده است.وزارت فرهنگ مصر، مأموریت " حفظ و ترویج فرهنگ مصر " را بر عهده دارد و سه حوزه اصلی آن شورای عالی فرهنگ،سازمان عمومی اماکن فرهنگی و دارالکتب است. مؤسسات ونهادهای غیرحاکمیتی مصر مانند الازهر رنگ و بوی حاکمیتی به خود گرفته اند.

ج- تشکیل رصدخانه های فرهنگی
خط مشی گذاری فرهنگی از سوی حاکمیت منجر به تشکیل رصدخانه های فرهنگی در بسیاری از کشورها مانند رصدخانه فرهنگی آفریقا، رصدخانه میدلنز غربی، رصدخانه فرهنگی جنوب شرق انگلیس، رصدخانه شمال غرب انگلیس، رصدخانه خط مشی گذاری فرهنگی در آفریقا(OCPA) رصدخانه صنایع فرهنگ انگلیس رصدخانه فرهنگی کانادا، رصدخانه اجتماعی اروپا(OSE)، رصدخانه اجتماعی ژنو(GSO)، رصدخانه صنایع فرهنگی OMIC، رصدخانه خدمات اجتماعی آلمان و...شده است. مراکز رصد فرهنگی در آمریکا، اروپا و آفریقا به عنوان بازوهای اجرایی-پژوهشی خط مشی گذاری فرهنگی در این کشورها همواره مورد استفاده قرار می گیرند که این الگو در ایران هم می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

منابع
1-    رسطا، محمدجواد(1390).نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران،قم: بوستان کتاب
2-    صباغ پور علی اصغر(1385) توسعه فرهنگی و ساختار فرهنگی ایران، راهبرد شماره 42
3-    ویلیامز، مارک (13279)، بازاندیشی در مفهوم حاکمیت، ترجمه اسماعیل مردانی گیوی، اطلاعات اقتصادی سیاسی
4- حجت اله ایوبی، سیاست‌ گذاری فرهنگی در فرانسه،1389، سمت
5- www.sis.gov.eg/year2003/html/history.htm.)
6- گزارش آموزش و فرهنگ اروپا- 2005 ، جمهوری ترکیه
7- سیما دلبری، اکرم قاسمی1392،شناخت سیاست های فرهنگی کشور استرالیا
8- Government of Canada Cultural Policies and Measures به نقل از https://en.unesco.org/creativity/policy-monitoring-platform/government-canada-cultural
9-انجمن دوستی ایران وچین به نقل از : http://ircfa.ir/
10- مولائی آرانی مهدی ؛ بهمنی خدنگ محمدرضا ؛ ایوبی حجت اله 1395  بررسی تطبیقی سیاستگذاری فرهنگی در کشورهای اسلامی؛ دوفصلنامه دین و سیاست فرهنگی دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 6، بهار و تابستان 1395، صفحه 7-34 مورد مطالعه: ترکیه و مصر به نقل از : www.sis.gov.eg/year2003/html/history.htm