پیوست نگاری فرهنگی به عنوان یکی از عناصر مهم و اساسی مهندسی فرهنگی و در کنار سند نقشه مهندسی فرهنگی از آنجا اهمیت و ضرورت آن آشکار گردید که مقام معظم رهبری در 1386،9،17 بر انجام آن تاکید کرده و بیان کردند: «در طرح­های گوناگونی که در کشور تنظیم می شود..... طرح های اقتصادی، طرح­های پولی و مالی، طرح­های عمرانی حتماً یک پیوست فرهنگی داشته باشد که آن پیوست فرهنگی مصوبه­ی آن شورا( شورای عالی انقلاب فرهنگی) است. البته همه ملزم باشند که به آن پیوست فرهنگی توجه کنند و آن را لازم الاجرا بشمارند». چنانچه از بیانات مقام معظم رهبری و ادبیات موجود اسنتباط می­شود مفهوم پیوست فرهنگی عبارت است از ارزیابی آثار و پیامدهای فرهنگی اجرای طرح­های مهم در حوزه­ها و نظام­های مهم جامعه، تدوین سیاست­ها و راهکارهایی برای کاهش آثار و پیامدهای آسیب­زای اجرای این گونه طرح­ها، تقویت آثار و پیامدهای مثبت آن، استفاده بهینه از فرصت­های فرهنگی که اجرای این طرح­ها ایجاد می­کنند، و چگونگی مدیریت چالش­ها، تهدیدها و موانعی که این طرح­ها در طول اجراء برای فرهنگ و ارزش­های فرهنگی ایجاد می­کنند. با دقت بر این معنا و مفهوم است که متوجه عمق نگاه مقام معظم رهبری در اشاره و دستور پیوست نگاری فرهنگی در جمع اعضاء شورای عالی انقلاب فرهنگی، برای حراست از ارزش­های فرهنگی جامعه می گردیم. دبیر محترم وقت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی حسب فرمایشات مقام معظم رهبری، این ماموریت و وظیفه را با توجه به شرح وظایف و ماموریت­های کمیسیون فرهنگی، سابقه و تجربه تدوین پیش نویس سند نقشه مهندسی فرهنگی و شاخص­های فرهنگی آن، به این کمیسیون محول نمود که بعداً عبارت پیوست نگاری فرهنگی به آن اضافه گردید. لذا کمیسیون فرهنگی با نام «کمیسیون فرهنگی و پیوست نگاری فرهنگی» با حفظ ماموریت­ها و شرح وظایف قبلی، انجام ماموریت و وظیفه پیوست نگاری فرهنگی را نیز در سرلوحه فعالیت­های خویش قرار داد .
اصول و مبانی نگارش پیوست فرهنگی
با توجه به مبانی اعتقادی، فرمایشات مقام معظم رهبری، اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی، سند نقشه مهندسی فرهنگی و شاخص­های آن، اصول و مبانی پیوست نگاری فرهنگی به شرح زیر مورد مداقه کارشناسی و مورد تصویب قرار گرفت.
- مبانی اعتقادی، احکام، ارزش­ها، و اصول اخلاقی مورد تایید دین مبین اسلام
- اصول و مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی
- نظرات و رهنمودهای حضرت امام و مقام معظم رهبری
- سیاست­ها و راهبردهای مصوب سند نقشه مهندسی فرهنگی
- سیاست­ها و راهبردهای کلان نظام مصوب مجمع تشخیص نظام
- دستاوردهای علمی مورد تایید اندیشمندان اسلامی
بر این اساس به نظر می­رسد لازم است پیوست فرهنگی طرح­های مهم به شش سوال مهم و اساسی زیر پاسخ گوید تا در فرآیند پیوست نگاری فرهنگی و براساس نظام نامه پیوست نگاری فرهنگی مورد تایید و تصویب قرار گرفته، و به منصه­ی اجراء گذاشته شود.
1 – اجرای این طرح مهم چه فرصت­های فرهنگی را در محیط و محل اجراء، کارکنان و خانواده آن­ها، و برای ارزش­های فرهنگ ملی و عمومی، ممکن است به همراه داشته و یا خواهد داشت ؟
2 – اجرای این طرح مهم با چه موانع، چالش ها، و محدودیت­های فرهنگی و غیرفرهنگی مواجه بوده و یا خواهد بود ؟
3 – نقاط قوت، آثار و پیامدهای مثبت فرهنگی این طرح چه بوده و یا چه خواهد بود؟
4 – آسیب­ها، آثار و پیامدهای مخرّب فرهنگی اجرای این طرح چیست و یا چه خواهد بود؟
5 – برای تقویت فرصت­ها و آثار و پیامدهای مثبت و نقاط قوت فرهنگی این طرح مهم، چه راهکارهایی وجود داشته و یا خواهد داشت؟
6 – برای حذف و کاهش آسیب­ها و آثار و پیامدهای مخرّب و منفی اجرای این طرح و مراعات محدودیت­ها و چالش­های فرهنگی آن، چه راهکارهایی وجود داشته و یا خواهد داشت؟
به نظر می­رسد پاسخ یا پاسخ­های منطقی، علمی، و کارشناسی مستدل به این سوالات شش گانه، ما را به مفهوم پیوست نگاری فرهنگی مورد نظر مقام معظم رهبری و نخبگان جامعه، هدایت کرده و یا بسیار به آن نزدیک خواهد کرد .
الگوی پیوست نگاری فرهنگی در کمیسیون
با توجه به منویات مقام معظم رهبری و مطابق با سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و نظرات و راهنمایی های دبیر محترم وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی، و با توجه به دیدگاه های کارشناسی و مطالعات مفصل کارشناسان کمیسیون، و کمبود و کاستی ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی با توجه به جدید بودن موضوع آن در کشور، کمیسیون برای تبیین و تدوین و گسترش ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی در جامعه، اقدام به طراحی الگوی اجماعی فعالیت­های خود در راستای پیوست نگاری فرهنگی اجرای طرح­های مهم در دو بخش گفتمان ترویجی و تبیینی (تبیین و تدوین و تصویب)، نمود که بخش الف) شامل؛ الگوی ترویجی به مفهوم تولید، ترویج و گسترش ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی در جامعه، وزارتخانه ها، نهادها و سازمان­ها و دستگاه­های کلان دولتی و غیردولتی که واجد طرح­های مهم تاثیرگذار در حوزه و بخش فرهنگ هستند و از این جهت جزو مخاطبان پیوست نگاری فرهنگی می باشند و بخش ب) شامل؛ الگوی تبیینی به مفهوم بررسی، مطالعه، تبیین و تدوین پیوست نگاری فرهنگی برای طرح­های مهم در حوزه­های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و بخش فرهنگ کشور است(نمودار زیر).
 

الگوی فعالیت کمیسیون فرهنگی اجتماعی و پیوست نگاری فرهنگی در پیوست نگاری فرهنگی

الف – بخش ترویجی ( تولید و گسترش ادبیات و گفتمان)
با توجه به این که پیوست نگاری فرهنگی در کشور ما امری جدید بوده و فاقد ادبیات مکفی است و همچنین از گفتمان دانشگاهی و بومی برخوردار نبوده است، لذا این کمیسیون پس از بررسی و مطالعات کارشناسی، به این نتیجه رسید که برای تولید و گسترش ادبیات و گفتمان یا ترویج پیوست نگاری فرهنگی، در چهار محور؛ 1- برگزاری جلسات کارشناسی داخلی، 2- برگزاری جلسات خارج از کمیسیون، 3- برگزاری کارگاه های آموزشی، 4 - سخنرانی و انجام مصاحبه های مطبوعاتی، رادیو و تلویزیونی، اقدام به فعالیت نماید(الگوی زیر)، که در زیر به مهم­ترین این فعالیت­ها اشاره می­گردد .
 

الگوی ترویج ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی

ب - بخش تبیینی ( برررسی ، مطالعه ، تبیین و تدوین )
همزمان با تولید و گسترش ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی، این کمیسیون با کمک کارشناسان خود اقدام به بررسی، مطالعه و تدوین برخی از موضوعات مهم و مشمول پیوست نگاری، نمود. مهم­ترین محورهای فعالیت­های کمیسیون در بخش تبیینی پیوست نگاری فرهنگی عبارتند از؛ 1- اقدامات کارشناسی، 2 – اقدامات پژوهشی ، 3 - انعقاد قرارداد پژوهشی با مجریان ، 4– برنامه‌ها و فعالیت‌های در دست اقدام کمیسیون، بوده است (الگوی زیر)  .
 

الگوی تبیینی( بررسی ، مطالعه  تبیین و تدوین) پیوست فرهنگی در کمیسیون

بر اساس الگوی ترویجی، کمیسیون برای گسترش و توسعه ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی اقدام به برگزاری جلسات کارشناسی با حضور معاونان فرهنگی، کارشناسان و نمایندگان وزارتخانه­ها، دستگاه­ها، نهادها و سازمان­های کلان و همچنین روسا، معاونان، کارشناسان و نمایندگان پژوهشکده­های مطالعات علمی و پژوهشی فرهنگی و اجتماعی، برقراری و برگزاری کارگاه­ها و کلاس­های آموزش پیوست نگاری فرهنگی، مصاحبه با مطبوعات و رسانه­ها ، نشست­ها و همایش­­های مختلف و متعدد نمود. همزمان با فعالیت­ها مطابق با الگوی اول، کمیسیون براساس الگوی دوم یعنی الگوی تبیینی و برون سپاری پروژه­های پیوست نگاری و کار کارشناسی داخلی به طور همزمان فعالیت نمود که حاصل آن چهار گزارش پیوست نگاری فرهنگی در حوزه­های مختلف، فعالیت­ها و گزارش­های کارشناسی، مقالات علمی و کارشناسی و سایر فعالیت­ها، بوده است که گزارش کامل آن به استحضار مقامات بالادستی و دبیر محترم وقت رسیده است. لازم است بیان نماییم که  کمیسیون به دلیل کمبود منابع مالی دبیرخانه شورای عالی، در طول انجام وظایف محوله و فعالیت­های خود در راستای پیوست نگاری فرهنگی با محدودیت­های منابع مالی زیادی روبرو بوده است اما به حول و قوه الهی این کمیسیون علاوه بر تصویب نظام نامه پیوست نگاری فرهنگی، در تولید و گسترش ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی و همچنین انجام مطالعات کارشناسی و علمی پژوهشی پیوست نگاری فرهنگی، گام­های بلندی برداشته است که آثار و پیامدهای آن در آینده روشن خواهد شد و هم اکنون ملاحظه می­کنیم که پیوست نگاری فرهنگی طرح­های مهم در وزارتخانه­ها، دستگاه­ها و سازمان­های کلان و بخش خصوصی تبدیل به یک خواست و تقاضا شده است. اما ادامه­ی این راه دشوار فرهنگی و ملی بدون همّت، سعی، عزم و اراده­ی کافی مسئولین و تصمیم گیران عالی، و حمایت و پشتیانی آن ها از کمیسیون فرهنگی و پیوست نگاری فرهنگی، میسر نخواهد بود . امید است در راه اجرای منویات مقام معظم رهبری و در راستای سیاست­های فرهنگی نظام جمهوری اسلامی و برای حراست و حفظ ارزش­های فرهنگ اسلامی ایرانی، و با حمایت مقامات بالادستی این کمیسیون بتواند به این اهداف، ماموریت­ها و وظایف عالی اما دشورا دست یابد.