نشست عدالت و پاسخگویی در الگوی حکمرانی با عنوان «مؤلفه‌های مدل حکمرانی تربیتی، فرهنگی دانشگاه‌ها از منظر شهید رئیسی» با حضور کارشناسان این حوزه در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، سید جلال موسوی، دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی، در این نشست به خلاءهای علمی و میدانی در این حوزه اشاره کرد و خواستار توجه بیشتر به مسئولیت‌های تربیتی دانشگاه‌ها شد.
موسوی با اشاره به تاکیدات امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری بر نقش دانشگاه به عنوان کارخانه آدم‌سازی، گفت: در اسناد بالادستی، از جمله سند دانشگاه اسلامی، بر تربیت به عنوان امری مهمتر از آموزش و مهارت تاکید شده است، اما در عمل، به این موضوع به اندازه کافی توجه نمی‌شود.
وی افزود: در حوزه آموزش، حکمرانی مشخصی وجود دارد و وزارت آموزش و پرورش متولی آن است، اما در حوزه تربیت، با وجود اهمیت آن، حکمرانی مشخصی تعریف نشده است و منابع علمی و مطالعات در این زمینه بسیار محدود است.
دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی با انتقاد از کمبود مقالات و پژوهش‌ها در زمینه مسئولیت‌های تربیتی دانشگاه‌ها، گفت: اغلب مطالعات موجود، به مباحث فرهنگی و اجتماعی می‌پردازند و به طور خاص به مسئولیت‌های تربیتی توجهی ندارند. در حالی که تربیت، مفهومی متفاوت از فرهنگ و اجتماع است.
موسوی با اشاره به سند دانشگاه اسلامی و قرار گرفتن مباحثی مانند نماز جماعت در ذیل بخش فرهنگ، گفت: این نشان می‌دهد که نگاه موجود به تربیت، کامل و جامع نیست. وی تاکید کرد که تربیت به معنای شاگردپروری مطرح شده از سوی امام و رهبری، مفهومی فراتر از فعالیت‌های فرهنگی است.
وی با بیان اینکه در میدان عمل نیز تاکید چندانی بر تربیت در دانشگاه‌ها وجود ندارد، گفت: به عنوان مثال، دانشگاه تهران خود را دانشگاه کارآفرین معرفی می‌کند، اما به مسئولیت‌های تربیتی خود به طور مشخص نمی‌پردازد.
موسوی با اشاره به سیاست‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه آموزش عالی، گفت: رد پای مستقیمی از تربیت در این سیاست‌ها دیده نمی‌شود و عموماً به مباحث آموزشی، پژوهشی، فناورانه و اداری پرداخته شده است.
دبیر ستاد تعلیم و تربیت با اشاره به ابلاغ حکم اعضای جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی توسط مقام معظم رهبری در دو سال گذشته و تاکید ایشان بر تدوین طرح تحول شورا، گفت: در این طرح، برای اولین بار، ماموریت تربیتی به حوزه آموزش اضافه شد و ستاد تعلیم و تربیت تشکیل شد.
موسوی با بیان اینکه هنوز در حوزه تربیت با خلاءهای الگویی، محتوایی و روشی مواجه هستیم، گفت: این نشست با هدف شناسایی مسئولیت‌های تربیتی دانشگاه‌ها، مولفه‌ها، عوامل و شاخص‌های آن برگزار شده است تا بتوانیم به مسئولیت‌های تربیتی خود در حوزه آموزش عالی عمل کنیم.
وی در پایان با اشاره به تدوین آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت علمی بر اساس اصول شش‌گانه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، گفت: یکی از بندهای این اصول، به مسئولیت‌های تربیتی اختصاص دارد و وزارت علوم موظف است آیین‌نامه ارتقا را بر اساس این اصول تدوین کند. موسوی ابراز امیدواری کرد که نتایج این نشست، مورد استفاده ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گیرد.
پیروزمند: تربیت، بعد فعالیت دانشگاه نیست، بلکه بُعد وجودی آن است
حجت‌الاسلام علیرضا پیروزمند، در ادامه نشست با اشاره به آیه 164 سوره آل عمران، ماموریت پیامبران را تزکیه و تعلیم مردم دانست و تاکید کرد که حکمرانی اسلامی باید در امتداد رسالت انبیا باشد. وی در ادامه به بررسی ارتباط مفاهیم تربیت، فرهنگ، دانشگاه، جامعه و حکمرانی پرداخت و نقش تربیت در دانشگاه را مورد بحث قرار داد.
پیروزمند با بیان اینکه تربیت، پرورش وجود انسان و شکل‌دهی شخصیت اوست، گفت: تربیت بیش از آنکه با ذهن و رفتار انسان سروکار داشته باشد، به روح و قلب او می‌پردازد. وی با اشاره به آیات قرآن در مورد اهمیت قلب و لزوم مراقبت از آن، افزود: این آیات، رهنمودهایی برای تربیت انسان ارائه می‌دهند.
این استاد دانشگاه گفت: دانشگاه مسئولیت سه نوع پرورش را بر عهده دارد تعلیم دانش، آموزش مهارت و پرورش روح و شخصیت دانشجو. وی در بیان نکته محوری سخنان خود افزود: تربیت، بعدی از فعالیت دانشگاه نیست، بلکه بُعد وجودی آن است. و در ادامه سخنان خود به تبیین این نکته پرداخت.
پیروزمند با تعریف فرهنگ به عنوان مجموعه باورها، ارزش‌ها و رفتارهای پذیرفته شده جمعی، به رابطه تربیت و فرهنگ پرداخت و گفت: جامعه و فرد، نیازمند پرورش اعتقادی، اخلاقی و عملی هستند و تربیت در هر جا که فرهنگ وجود دارد، حضور دارد. وی با تقسیم‌بندی تربیت به تربیت فکری، روحی و عملی، تاکید کرد که در این تقسیم‌بندی، متعلق تربیت، ارکان فرهنگ هستند.
وی در ادامه به فرهنگ دانشگاه پرداخت و با بیان اینکه دانشگاه حداقل دو لایه فرهنگ دارد: فرهنگ عمومی و فرهنگ تخصصی. وی فرهنگ عمومی را مشترک با جامعه دانست و بخش دیگر آن را فرهنگ حرفه‌ای یا اخلاق حرفه‌ای نامید. به گفته پیروزمند، اخلاق حرفه‌ای به رفتار استاد و دانشجو در محیط دانشگاه و تعامل آنها با یکدیگر می‌پردازد.
پیروزمند با تاکید بر لایه سوم فرهنگ دانشگاه، یعنی فرهنگ تخصصی یا فرهنگ علم، گفت: این لایه از فرهنگ، به شدت مورد غفلت واقع شده است. وی با انتقاد از تفکیک بین دانش و ارزش در ذهن بسیاری از دانشگاهیان، افزود: این تفکیک، منجر به جدایی فرهنگ از علم شده و باعث شده که ما فرهنگ علم را نبینیم.
وی با بیان اینکه فرهنگ علم، آثار تربیتی بر جای می‌گذارد، گفت: این فرهنگ می‌تواند جهان‌بینی، انسان‌شناسی و معیارهای اخلاقی و رفتاری دانشجو را تحت تاثیر قرار دهد و حتی توکل او به خدا را کاهش دهد.
پیروزمند با تاکید بر اهمیت علوم انسانی اسلامی و علم اسلامی، گفت: اگر نتوانیم فرهنگ علم را تسخیر کنیم، در موضوع تربیت در دانشگاه، دستمان زیر سنگ فرهنگ رقیب خواهد بود.
وی در پایان با اشاره به تاثیر فرهنگ تخصصی و عمومی بر تربیت دانشجو، بحث خود را به تاثیر انقلاب فرهنگی بر دانشگاه و تاثیر دانشگاه بر جامعه و همچنین موضوع حکمرانی بر جامعه و نهاد علم معطوف کرد که به دلیل کمبود وقت، به جلسات بعدی موکول شد.
ناظمی اردکانی: فلسفه تعلیم و تربیت در کشور ما روشن نیست
دکتر مهدی ناظمی اردکانی، عضو هیأت علمی دانشگاه امام حسین در نشست عدالت و پاسخگویی در الگوی حکمرانی با انتقاد از عدم توجه به دیدگاه‌های کارشناسی در تدوین سندهای بالادستی، به بیان دیدگاه‌های خود در زمینه تعلیم و تربیت با رویکردی سیستمی و مهندسی پرداخت.
ناظمی اردکانی با اشاره به تجربه خود در شورای تحول بنیادین آموزش و پرورش و تدوین نقشه جامع علمی کشور، گفت: دیدگاه‌هایی که سال‌ها پیش در این شوراها مطرح کردم، همچنان معتبر و مورد نیاز است، اما متاسفانه به آنها توجه نشد.
این استاد دانشگاه، تعلیم را آموزش زندگی در همه عرصه‌ها، از جمله زندگی با طبیعت، خود، دیگران و خدا دانست و افزود: هدف تعلیم و تربیت، برقراری ارتباط جامع و متعادل انسان با این چهار عرصه است.
ناظمی اردکانی با انتقاد از ناقص و نامتعادل بودن علم ارائه شده در نظام آموزشی و تربیتی کشور، گفت: هم محتوا و هم روش آموزش با اشکال مواجه است و باید با اتکا به فرهنگ، این مشکلات را برطرف کرد. وی فرهنگ را مبانی و ارزش‌های تعیین‌کننده جامعه متعادل تعریف کرد و آن را چشم بینای علم دانست.
وی، تربیت را بالفعل سازی توانایی‌های بالقوه انسان در دو بعد طبیعت و فطرت دانست و گفت: تربیت باید هر دو بعد انسان را در بر بگیرد و به رشد و شکوفایی آنها کمک کند. ناظمی اردکانی با اشاره به رویکرد شهید رئیسی به اقتصاد، افزود: ایشان اقتصاد را تنها به بعد مادی خلاصه نمی‌کردند و به ابعاد انسانی و کرامت انسان نیز توجه داشتند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه فلسفه تعلیم و تربیت در کشور روشن نیست، گفت: تا زمانی که نظریه جامع و کاملی در این زمینه نداشته باشیم، نمی‌توانیم مشکلات موجود را برطرف کنیم و به اهداف مورد نظر دست یابیم. وی همچنین خواستار بازنگری در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تدوین نظریه‌ای کارآمد در زمینه تعلیم و تربیت شد.
ناظمی اردکانی با طرح این سوال که محتوای آموزش را از کجا باید بیاوریم؟ به دو پرسش مقام معظم رهبری در زمینه نقشه جامع علمی کشور اشاره کرد: چه علمی و چه میزان باید تولید کنیم؟ وی افزود: تا زمانی که به این سوالات پاسخ داده نشود، کشور نمی‌داند که در چه رشته‌هایی و با چه تعداد دانشجو و استاد باید فعالیت کند.
وی با تاکید بر لزوم ترسیم نقشه آمایش سرزمین برای تعیین نوع و میزان تولید در نقاط مختلف کشور، گفت: بدون نقشه آمایش اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، نمی‌توان به اهداف حکمرانی دست یافت. ناظمی اردکانی با بیان اینکه ناترازی‌ها و بی‌عدالتی‌ها در جامعه، استعدادهای افراد را از بین می‌برد، افزود: تربیت به معنای بالفعل سازی توانایی‌های بالقوه است و اگر این توانایی‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی شکوفا نشوند، به اهداف تربیت نخواهیم رسید.
وی در پایان با تاکید بر لزوم نگاه کلان و نهادی به حکمرانی در حوزه تعلیم و تربیت، گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی تنها نهادی است که می‌تواند با این نگاه به مسائل تعلیم و تربیت بپردازد و راهکارهای مناسب را ارائه دهد.
