نشست تخصصی با عنوان "هوش مصنوعی و استنباط حکم شرعی" به مناسبت چهلمین سال تاسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، با همکاری دانشکده دین و رسانه و شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دوشنبه مورخ ۱۴ آبان ۱۴۰۳ برگزار شد.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، این جلسه با حضور حجت الاسلام والمسلمین دکتر عباس ابراهیمی دبیر شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی و دکتر اکبری رییس دانشگاه صدا و سیما و جمعی از استادان و پژوهشگران حوزه دین و رسانه، به بررسی ابعاد فقهی هوش مصنوعی و نقش آن در استنباط احکام شرعی اختصاص داشت.
در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر داودآبادی، مدیر گروه هنرهای رسانه‌ای دانشکده دین و رسانه، به تأثیر هوش مصنوعی بر زندگی بشری اشاره کرد و به یک پرسش اساسی پرداخت: "آیا اگر روزی هوش مصنوعی توانایی استنباط احکام شرعی را پیدا کند، آیا این استنباط دارای حجیت خواهد بود و آیا مقلدین می‌توانند بر اساس آن رفتارهای خود را تنظیم کنند؟"
آیت‌الله محمدی، استاد درس خارج و رئیس انجمن اصول فقه، در سخنرانی خود به اهمیت بهره‌گیری از هوش مصنوعی در حکمرانی فضای مجازی اشاره کرد و گفت: "برای تحقق حکمرانی مؤثر، نیاز به فناوری‌های پیچیده و دانش بشری داریم." وی در ادامه به توضیحاتی درباره هوش مصنوعی و انواع آن پرداخت و تصریح کرد که اصول عقلایی در دین اسلام بدون تأیید شرع نمی‌توانند حجیت داشته باشند.
آیت‌الله محمدی همچنین با استناد به آیات قرآن و روایات، تأکید کرد که این منابع بیشتر به فقیه انسان قابل استناد است و نمی‌توان به سادگی هوش مصنوعی را در این زمره قرار داد. در پایان، وی خاطرنشان کرد که هرچند هوش مصنوعی نمی‌تواند به‌طور مستقل در استنباط احکام شرعی مورد استفاده قرار گیرد، اما می‌تواند به‌عنوان یک دستیار مفید در کنار فقها به کار رود.
در ادامه، آیت‌الله محمدی در ادامه نشست با عنوان "هوش مصنوعی و الزامات آن"، به تأثیرات هوش مصنوعی بر حکمرانی در فضای مجازی و چالش‌های فقهی و اخلاقی آن پرداخت. وی بر این نکته تأکید کرد که "بدون استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، حکمرانی مؤثر در دنیای دیجیتال امکان‌پذیر نخواهد بود." همچنین، هوش مصنوعی را به چهار دسته اصلی تقسیم و به تاریخچه شکل‌گیری این علم و کارهای محققانی نظیر سیمون و ماروین مینسکی اشاره کرد.
آیت‌الله محمدی با تأکید بر اهمیت ورودی‌های انسانی در ارائه خروجی‌های دقیق هوش مصنوعی، گفت: "در فرآیند استنباط حکم شرعی، وجود فقیه و درک عمیق او از متن و محتوای دینی ضروری است."
در پایان این نشست، چالش‌ها و فرصت‌های ناشی از استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند استنباط فقهی و ضرورت بررسی تأثیرات اخلاقی و اجتماعی این فناوری بر جامعه مسلمان مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. آیت‌الله محمدی با تأکید بر ضرورت توسعه پژوهش‌های علمی در این زمینه، ابراز امیدواری کرد که این نشست‌ها به تبیین بهتر ارتباط بین فناوری و فقه کمک کند و راهکارهای عملی را برای بهره‌برداری از هوش مصنوعی در راستای اهداف اسلامی فراهم آورد.
