دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به ضرورت تاسیس شهرهای خلاق برای نخبگان فرهنگی، گفت: اکنون این ضرورت آشکار شده است که باید شهرهای خلاق بسازیم تا نخبگان فرهنگی در این شهرها بتوانند به فعالیت‌های فرهنگی و نوآوری در عرصه فرهنگ بپردازند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالحسین خسروپناه با حضور در تحریریه ایسنا خراسان رضوی و در گفت‌وگو با خبرنگاران این رسانه، با اشاره به ظرفیت‌های جهاددانشگاهی و الگوی حکمرانی آن، اظهار کرد: اکنون پس از ۴۴ سال از تاسیس جهاددانشگاهی، این نهاد یک ظرفیت و بلوغ خاصی یافته که می‌توان الگوی حکمرانی آن را مدون، مصوب و ابلاغ کرد. جهاددانشگاهی به خصوص در حوزه‌های علم و فرهنگ تلاش‌های قابل توجه و ارزشمندی داشته است.
وی با تاکید بر ضرورت تدوین الگوی حکمرانی جهاددانشگاهی، افزود: باید جمعی از پیشکسوتان و جوانانی که در جهاددانشگاهی فعالیت می‌کنند، الگوی حکمرانی این نهاد در حوزه‌های علم و فرهنگ را تدوین کنند. جهاددانشگاهی علاوه بر تولید علم، به دنبال تجاری‌سازی دانش نیز هست و با اینکه بودجه قابل توجهی از دولت نمی‌گیرد و عمدتاً استقلال درآمدی دارد، توانسته است ظرفیت‌های خوبی ایجاد کند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به سخنان رهبر انقلاب در مورد جهاددانشگاهی، بیان کرد: رهبری می‌فرمایند که جهاددانشگاهی، فرهنگ است. این فرهنگ حتی در فعالیت‌های صنعتی یا حوزه سلامت نیز به وضوح دیده می‌شود. در نتیجه مهم است و ارزش والایی دارد که تیمی برای تدوین این الگوی حکمرانی تشکیل شود. فرآیند تدوین الگوی حکمرانی جهاددانشگاهی باید شامل تجربه‌نگاری از نیروهای قدیمی‌تر باشد تا بررسی کنیم چگونه جهاددانشگاهی شکل گرفت، مستقر شد، مقبولیت پیدا کرد و به تولید علم رسید. همچنین باید بدانیم که علم چگونه در این نهاد تجاری‌سازی شده است.
خسروپناه با اشاره به اینکه جهاددانشگاهی همواره سعی کرده خود را از نزاع‌های سیاسی دور نگه دارد، عنوان کرد: واقعاً حیف است که مجموعه‌ای مانند جهاددانشگاهی درگیر دعوای سیاسی چپ و راست میان اصولگرایان و اصلاح‌طلبان شود. این دعوا و درگیری‌ها جز وارد کردن ضربه به کشور هیچ فایده‌ای ندارد. ما یک ظرفیت علمی داریم که الحمدلله دستاوردهای خوبی به همراه داشته است.
وی همچنین با اشاره به دستاوردهای جهاددانشگاهی خراسان رضوی گفت: فعالیت‌های جهاددانشگاهی خراسان رضوی در زمینه‌های امنیت غذایی، کشاورزی، گردشگری، سلامت و پزشکی بسیار وسیع است و به نظر من این گستره، یک گستره ملی است نه صرفاً استانی. اگر جهاددانشگاهی در خراسان رضوی صدها کار خوب انجام دهد اما مردم از آن بهره‌مند نشوند، مطلوب نیست. البته کارهای بسیار ارزشمندی برای نخبگان انجام می‌شود، اما خروجی و آثار آن باید برای عموم مردم باشد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به فعالیت‌های جهاددانشگاهی خراسان رضوی در مناطق محروم، بیان کرد: بسیار مسرت‌بخش است که عزیزان در جهاددانشگاهی خراسان رضوی در مناطق محروم و حاشیه شهر به انجام کار فرهنگی و آموزشی و توجه به سلامت کودکان می‌پردازند. این کارها نوآورانه، ابتکاری و بسیار ارزشمند هستند. توانمندی‌هایی که حتی از طریق مهندسی معکوس به دست آمده نیز بسیار ارزشمند است. نباید این توانمندی‌ها را کم ببینیم، به ویژه اینکه اکثر عزیزان جوان هستند و با شور و نشاط جوانی این کارها را انجام می‌دهند و باید الگوبرداری شود.
خسروپناه ادامه داد: این کارهای فرهنگی باید گزارش داده و تجربه‌نگاری شوند تا شعبات جهاد دانشگاهی در استان‌های دیگر نیز از آن استفاده کنند. من در سفرهای استانی که در یک سال و نیم اخیر به ۲۰ استان داشتم، متوجه شدم که شاید جهاددانشگاهی بسیاری از استان‌ها از کارهای یکدیگر مطلع نیستند. شما در جهاددانشگاهی خراسان رضوی می‌توانید با الگوی کارهای فرهنگی انجام‌شده، هم به شعبات جهاددانشگاهی در سایر استان‌ها کمک کنید در میان توده مردم موثر باشند و هم از ظرفیت‌های موجود در دیگر مراکز جهاددانشگاهی استفاده کنید.
ضرورت تشکیل سامانه یکپارچه و تعامل میان مراکز جهاددانشگاهی در استان‌ها
وی با تاکید بر ضرورت تشکیل سامانه یکپارچه و تعامل میان مراکز جهاددانشگاهی استان‌ها، افزود: به نظرم تعامل با استان‌ها باید مستقل از تعامل با تهران باشد. شاید لازم باشد یک سامانه‌ای شکل بگیرد تا این تعامل تسهیل شود. مراکز جهاددانشگاهی استان‌های دیگر نیز ظرفیت های مناسبی دارند و می‌توان با تعامل با یکدیگر، پیشرفت‌های خوبی در حوزه فرهنگ و علم کشور رقم زد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به قدمت جهاددانشگاهی در مقایسه با دیگر نهادها مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، اظهار کرد: زحمات ۴۴ ساله جهاد دانشگاهی در مقایسه با شورای عالی انقلاب فرهنگی که عمر ۴۰ ساله دارد، نشان‌دهنده تفکر عاقلانه و بالغی است که در ابتدای انقلاب در راستای تاسیس جهاددانشگاهی شکل گرفت. در نهایت، امیدواریم با تدوین الگوی حکمرانی، جهاددانشگاهی بتواند به نحو احسن به اهداف خود دست یابد و خدماتش را به جامعه گسترش دهد.
خسروپناه اضافه کرد: من با بسیاری از کارمندان قدیمی جهاددانشگاهی جلساتی داشته‌ام و ساعت‌ها به صحبت‌هایشان گوش داده‌ام. در این دوره دبیری بنده در شورای عالی انقلاب فرهنگی، زمان زیادی در این زمینه صرف شد، اما حیف است که این تجربیات ثبت نشوند. باید تجربه‌نگاری انجام و این مطالب به کتاب تبدیل شود. در مورد برخی از دوستان مانند دکتر بهاروند و مرحوم آشتیانی، کتاب‌هایی نوشته شده است، اما برای دیگر عزیزان نیز باید تجربه‌نگاری صورت گیرد.
وی با اشاره به برنامه‌های خود برای برگزاری جلسات با روسای نهادهای مختلف، بیان کرد: در برنامه‌های بنده این هست که با روسای جهاددانشگاهی از ابتدای انقلاب تا اکنون، یک جلسه ۳یا ۴ساعته برگزار کنم. بنده چنین جلسه‌ای را با وزرای ادوار آموزش‌وپرورش داشته‌ام و فارغ از اینکه جناح سیاسی‌شان چیست، می‌خواستم بدانم آیا دغدغه‌های مشترکی بین وزرای دوره‌های مختلف آموزش‌و پرورش وجود دارد یا خیر. همچنین جلساتی با وزرای علوم داشته‌ایم و این جلسات خیلی خوب و موثر بوده‌اند. وزرای فرهنگ و ورزش نیز در حوزه کار ما مؤثر هستند. جهاددانشگاهی نیز در برنامه ما قرار دارد که با این روسای ادوار این نهاد هم جلساتی برگزار و از تجربیات آنان استفاده کنیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه مشهد، شهر امام رضا(ع) است، ادامه داد: امام رضا(ع) برای تمامی جهان اسلام و تشیع اهمیت دارد، اما چون مزار شریف ایشان در خراسان رضوی واقع شده، توجه به این استان بسیار مهم است. اگر کسی از بنده بپرسد دال مرکزی منظومه فکری امام رضا(ع) چیست، می‌گویم خردورزی؛ زیرا امام هشتم در فرمایشات خود به عقل و خرد تأکید بسیار کرده‌اند و این موضوع در منابع روایی ما به وضوح آمده است.
خسروپناه با اشاره به دیگر شخصیت‌های بزرگی که در خراسان رضوی دفن شده‌اند، افزود: از جمله این شخصیت‌ها، حکیم ابوالقاسم فردوسی است. برخی به اشتباه می‌گویند که اگر بخواهیم فردوسی را بزرگ کنیم، سایه‌ای بر امام رضا می‌افکند. این حرف نادرست است؛ امام رضا آن قدر بزرگ است که هیچ چیزی نمی‌تواند بر ایشان سایه بیفکند. لذا باید قدر فردوسی را بدانیم. اگر از من بپرسند دال مرکزی شاهنامه چیست، می‌گویم خردورزی. واژه خرد بیشترین تکرار را در شاهنامه دارد، کما اینکه در شاهنامه آمده است "خرد بهتر از هرچه ایزد بداد".
وی اضافه کرد: در جلسات با رئیس دانشگاه فردوسی تاکید داشته ایم که این دانشگاه را باید به عنوان "دانشگاه حکیم فردوسی" معرفی کنیم. فردوسی در شاهنامه اسلام را به شکل خردورزانه ترویج داده است. به عنوان مثال هنگامی که از طهمورث و دیگر پادشاهان ایران نام می‌برد، همواره بر ایزدپرستی، خداپرستی و خردگرایی تأکید دارد که این‌ها از حکمت‌های شاهنامه است. بنابراین شما در حوزه کار خود مخصوصا گفتمان‌سازی باید تلاش کنید این مفهوم خردورزی و حکمت‌ورزی را ترویج دهید.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه واژه‌های خرد و عقل در غرب نیز مطرح هستند، عنوان کرد: در دوره رنسانس، خردگرایی جای ایمان‌گرایی را گرفت و تصور بر این بود که این دو با یکدیگر جمع نمی‌شوند. دکارت در دوران خویش عقل نظری را بیان کرد و گفت: "من می‌اندیشم پس هستم". در دوران کانت عقل عملی مطرح شد و این تفکر شکل گرفت که عقل نظری ارزشی ندارد. سپس ماکس وبر عقل معاش و عقل معاد را مطرح کرد.
خسروپناه ادامه داد: ما در اسلام علاوه بر عقل نظری، عقل عملی، عقل معاش و عقل معاد را نیز قبول داریم. هنگامی که این چهار عقل در کنار یکدیگر قرار گیرند، خداوند صاحبان آن‌ها را به اولوا الالباب تعبیر می‌کند. حکمت، دانش و یا کنشی است که زاییده خرد ناب است. حکمت این است که حکیم ابولقاسم فردوسی شخصیتی است که عقل معاد، عقل معاش، عقل نظری و عقل عملی را قبول دارد و این از مکتب اهل بیت ما است که این مکتب، مکتب امیرالمومنین(ع) است که از قرآن آمده است و اهل بیت آن را ترویج کرده‌اند.
وی با تاکید بر ضرورت ترویج مفهوم خردورزی و حکمت‌ورزی اظهار کرد: بنابراین، بسیار مهم است که جهاددانشگاهی خراسان رضوی بر این مأموریت یعنی ترویج مفهوم خردورزی، حکمت‌ورزی و ترویج عقل‌های مختلف که از مکتب اهل بیت ما نشات گرفته است، تأکید بیشتری داشته باشد و آن را دنبال کند.
بخشی از پارک‌های علم و فناوری به حوزه فرهنگ اختصاص یابد
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین با تاکید بر اهمیت نقش نخبگان فرهنگی در کشور، گفت: نخبگان فرهنگی نقش بسیار مهمی در کشور دارند و می‌توانند با نوآوری‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و هنری خود، اشتغال‌زایی و درآمدزایی مناسبی داشته باشند. بحث نخبگان فرهنگی، دانش‌بنیان‌های فرهنگی و شهرک‌های صنایع خلاق، موضوعات جدیدی هستند که در ستاد فرهنگی اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی به آن پرداخته‌ایم. همچنین سال‌ها پیش ستاد کمیسیون‌های علمی و فناوری شورا به موضوع دانش‌بنیان‌ها پرداختند و نتیجه این توجه، شکل‌گیری معاونت علمی ریاست‌جمهوری بود که از مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی نشأت گرفته است.
خسروپناه با اشاره به ضرورت تاسیس شهرهای خلاق برای نخبگان فرهنگی، بیان کرد: اکنون این ضرورت آشکار شده است که باید شهرهای خلاق بسازیم تا نخبگان فرهنگی در این شهرها بتوانند به فعالیت‌های فرهنگی و نوآوری در عرصه فرهنگ بپردازند. خوشبختانه کارهای اولیه انجام و طرح خوبی در معاونت علمی در ستاد صنایع خلاق تهیه شده است. امیدواریم این طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شود که می‌تواند کمک بزرگی برای نخبگان فرهنگی باشد.
وی ادامه داد: علاوه بر این، در پارک‌های علم و فناوری باید تأکید کنیم که بخشی از این پارک‌ها به حوزه فرهنگ، خلاقیت فرهنگی و نوآوری فرهنگی اختصاص یابد که این امر بستری مناسب برای نخبگان فرهنگی فراهم می‌آورد. اینکه صرفاً از نخبگان فرهنگی تقدیر یا به حمایت از آنان توصیه کنیم، کافی نیست. آنچه مهم است، ایجاد بسترهایی برای فعالان فرهنگی است تا بتوانند نوآوری و خلاقیت خود را در صنایع فرهنگی به نمایش بگذارند و فعالیت‌های مؤثری داشته باشند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان در ارتباط با نقش هوش مصنوعی در حوزه فرهنگ اظهار کرد: در بازدیدی که از پارک علمی فناوری خراسان داشتیم، تأکید شد که بخشی از کارهای مرتبط با هوش مصنوعی در حوزه فرهنگ نیز انجام شود. باید بسترسازی مناسبی شکل گیرد تا امکانات موجود در این زمینه در اختیار نخبگان فرهنگی قرار داده شود. این اقدام می‌تواند فرصتی برای نشان دادن نوآوری‌ها و افتخارات آن‌ها باشد و طبیعتاً با نمایش این نوآوری‌ها، اشتغال‌زایی و درآمدزایی اقتصادی نیز محقق خواهد شد.
