در ابتدای این جلسه رضا سلامت‌پناه، معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان مواردی که از جلسات قبل مورد پیگیری واقع شده است، پرداخت و گفت: در یکی از جلسات گذشته گزارشی در مورد اثرات ویروس کرونا بر فعالیت موسسات مردمی تهیه و در همین راستا، نامه‌نگاری‌هایی با معاون اول رئیس جمهور و وزیر بهداشت به عمل آمد.
وی افزود: نکته دیگر که طی یک ماه اخیر شاهد آن بوده‌ایم، فضای پرکار فعالیتهای قرآنی با وجود شیوع بیماری کرونا بوده است. در این مدت شاهد برگزاری جلسات مختلف کمیسیون‌ها اعم از تبلیغ و ترویج، آموزش عمومی و بهداشت(که بعد از پنج سال برگزار شد) بودیم.
سلامت پناه در ادامه به اولین دستور این جلسه که ارائه گزارش اجرایی‌سازی مصوبات و تصمیمات مجمع مشورتی بود، پرداخت و گفت: ما این کار را از خودمان شروع کرده‌ایم و امیدوارم کمیسیون‌ها نیز این سنت حسنه را ادامه دهند تا مصوبات و تصمیمات کمیسیون‌ها مورد پیگیری قرار بگیرد. از فضای مجازی و خبرگزاری‌ها نیز برای پیگیری جدی‌تر این موضوعات گلایه وجود دارد. متاسفانه در اسناد راهبری بستر لازم برای طرح مطالبات جدی را ایجاد نکرده‌ایم.
فعالیتهای سال ۹۸
وی افزود: در سال ۹۸ حدود ۱۸ مصوبه و تصمیم داشته‌ایم، این مصوبات مورد توافق و متفق افراد بوده است و برای اجرا شدن هم به دستگاه‌ها ابلاغ شده است. از جمله این مصوبات که اجرایی شده است می‌توان به مصوباتی همچون واگذاری مسئولیت ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم، تصویب تغییرات آیین‌نامه پرداخت کمک‌هزینه تحصیلی به قاریان و حافظان قرآن کریم، پیگیری رفع موانع شکل‌گیری مرکز هماهنگی و توسعه آموزش عمومی قرآن، پیگیری تهیه و ارائه گزارش جامع راهبردی از آخرین وضعیت موسسات ـ مردمی قرآنی کشور طی یک ماه، ارائه نظرات تکمیلی دستگاه‌ها در خصوص جزئیات شاخص ملی توسعه فرهنگی قرآنی، تشکیل کارگروه ویژه جهت پیگیری رفع مشکلات بیمه فعالان قرآنی و ... اشاره کرد.
معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی همچنین به برخی تصمیمات که نیازمند پیگیری بیشتر است اشاره و اظهار کرد: از جمله این مصوبات و تصمیمات نیز می‌توان به تصویب و تعمیم مدل اجرایی‌سازی اقدامات سند راهبردی تبلیغ و ترویج به دو سند دیگر، ارائه پیشنهاد افزودن بخش قرآنی به جشنواره‌های هنری فجر، اختصاص بخش ویژه اسناد راهبردی منشور در خبرگزاری ایکنا به منظور رصد میزان پیشرفت لحظه به لحظه اسناد، پیگیری بررسی فعالیتهای موزه ملی قرآن از طریق مکاتبه با میراث فرهنگی و تدوین طرح توسعه مشارکت فعالیتهای قرآنی مردمی و توانمندسازی موسسات قرآنی از سوی اتحادیه مدغم اشاره کرد.
سلامت‌پناه همچنین بیان کرد: در زمینه تصمیمات اجرا شده که نیمه‌کاره مانده است نیز می‌توان به مواردی همچون تشکیل کارویژه بررسی و جمع‌بندی آخرین وضعیت اجرای بازنگری رشته علوم قرآن و حدیث، ادامه پیگیری پیشنهادهای رفع مشکل بیمه فعالان قرآنی و تشکیل کارویژه بررسی و ارزیابی وضعیت استقرار ساختار دبیرخانه کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور همراه با تبیین شبهات مطروحه اشاره کرد.
وی در بخش دیگری به شائبه‌ای که در مورد مشروعیت حقوقی مجمع برای برخی نظارت‌ها مطرح شده بود اشاره کرد و گفت: با توجه به ارجاعات و تفویض اختیار شورا و رئیس شورا از ابتدای تشکیل مجمع مشورتی، مسائل و موضوعات متنوعی عندالاقتضا مورد توجه این جلسه قرار گرفته است. در دور جدید فعالیت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی مطالبات مورد انتظار از مجمع مورد تأکید دبیر شورای عالی قرار گرفته است. لذا از دستگاه‌ها و کمیسیون‌ها توقع می‌رود با شناسایی مسائل و موانع راهبردی فعالیتهای قرآنی و ارائه پیشنهادها زمینه مشارکت و تقویت نظام موضوعات و دستورجلسات مجمع را بیش از پیش فراهم کنند.
در ادامه این بخش از جلسه برخی از اعضا به بیان نقطه نظرات خود از جمله «بهتر است گزارش اجرای مصوبات مجمع از ابتدا تا کنون تهیه شود»، «ذکر دلایل و موانع اجرایی شدن برخی مصوبات و یا نیمه‌کاره رها شدن مصوبات»، «پیش‌بینی سازوکاری برای ارائه گزارش مراحل اجرایی‌سازی مصوبات در یک بازه زمانی خاص»، «تدبیر جدید برای طرح‌هایی که اجرا نشده یا نیمه‌کاره مانده است»، «مطالبه شدن چرایی اجرا نشدن مصوبات» و ... پرداختند.
غیبت مسئولان معاونت قرآنی
دستور دوم جلسه بررسی "آخرین وضعیت اجرای برنامه جامع فعالیتهای قرآنی در فضای مجازی" بود که به دلیل حضور نیافتن مسئولان معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این جلسه مورد بررسی جدی قرار نگرفت، هر چند برخی از اعضا نقدهایی نسبت به این موضوع مطرح کردند.
گفتنی است برنامه جامع فعالیت های قرآنی در فضای مجازی در جلسه 40 مورخ 5/3/1397 شورا بر اساس پیشنهاد جلسه 42 مورخ 14/12/1395 کمیسیون توسعه فعالیتهای تبلیغی ترویجی قرآنی کشور برای بازه زمانی 1397 لغایت 1404 طراحی و تصویب شده و در تاریخ30/5/97 مشتمل بر 27 اقدام ملی ذیل شش راهبرد ابلاغ شده است.
در این بخش جلسه ابتدا رضا سلامت‌پناه، معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان سخنانی پرداخت و با اشاره به اینکه در زمینه سند قرآن و فضای مجازی یک آینده‌پژوهشی صورت گرفته است، گفت: با توجه به اقتضائات روز، مسئله قرآن و فضای مجازی اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند و لذا هم باید مطالبه شود و هم مورد اجرایی‌سازی جدی قرار بگیرد. در حال حاضر بحران تولید محتوا در فضای مجازی وجود دارد. با توجه به اینکه بسیاری از نهادها در این زمینه دارای مسئولیت هستند، لذا در این حوزه کوتاهی شده است. شورای توسعه و دبیرخانه کارهای خود در زمینه تولید اسناد انجام داده است، در کنار این کار ایجابی، یک کار سلبی هم باید صورت بگیرد و لذا لازم است منع قانونی برای تولید هر گونه اسناد جدید غیر نیاز تعریف شود و هر سندی که می‌خواهد تولید شود ذیل اسناد اصلی تولید شود.
آینده‌نگری در سند قرآن و فضای مجازی
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز در همین رابطه بیان کرد: سند قرآن و فضای مجازی حتی قبل از اینکه شیوع ویروس کرونا را شاهد باشیم، تهیه و در صحن کمیسیون تبلیغ و ترویج تصویب شد و در صحن شورای توسعه هم نهایی شد. در حال حاضر شیوع کرونا اهمیت فعالیت در این حوزه را چند برابر کرده است. یکی از مواردی که ایکنا می‌تواند مورد پیگیری جدی قرار دهد همین موضوع است. پیش از این هم مقرر شده بود تا ایکنا صفحه ویژه‌ای برای پیگیری اجرایی شدن اسناد راهبردی فعالیتهای قرآنی راه‌اندازی کند.
وی با اشاره به اینکه قبل از انتخاب یک موضوع به عنوان دستور، با دستگاه مسئول هماهنگ می‌شود، افزود: این برای چندمین بار است که معاونت قرآن و عترت دستور دارد و در جلسه حضور نمی‌یابد. می‌توانیم یک نامه اعتراضی را تهیه و موارد غیبت را یادآور شویم.
لزوم بازنگری سند قرآن و فضای مجازی
در ادامه این بخش سیدعلی سرابی، قائم مقام شورای عالی قرآن و از اعضای شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سخنانی بیان کرد: برخی راهبردهای این سند مربوط به همان سال‌هایی است که سند نگارش یافته، در صورتی که طی یکی دو سال اخیر همه چیز تغییر کرده است. آیا امروز ممکن است یک فعالیت فرهنگی را کلید بزنیم و پیوست مجازی نداشته باشد؟ این غیر ممکن است، حتی اگر کرونا هم برطرف شود با توجه به نفوذ فضای مجازی این قابلیت وجود دارد برخی فعالیت‌ها کلاً به صورت مجازی برگزار شود. اولاً با توجه به شرایط فعلی، بازنگری در سند لازم است و ثانیاً شورای توسعه به عنوان سیاست‌گذار حتما باید مصوبه‌ای داشته باشد و دستگاه‌ها را ملزم به داشتن پیوست مجازی کند.
«تهیه کردن زیرساخت‌ها و ساختارهای لازم برای تولید محتوا در فضای مجازی»، «تشکیل کارگروهی بین وزارت ارشاد و سازمان صدا و سیما برای بررسی بیشتر این موضوع»، «استفاده از ظرفیت نرم‌افزار شاد برای تولید محتوای قرآنی از سوی موسسات قرآنی مردم‌نهاد» و «استفاده از ظرفیت نرم‌افزار حمد که به همت یکی از موسسات قرآنی شهر یزد تهیه شده است» از دیگر نکات مطرح شده در این بخش از جلسه بود.
در نهایت و پس از پایان یافتن مباحث مطرح شده در مورد سند قرآن و فضای مجازی، مقرر شد تا این سند در جلسه دیگری مورد بررسی اعضا قرار گیرد. همچنین در بخش دیگری از این جلسه بررسی عضویت دستگاه‌ها در جلسات شورا و کمیسیون‌ها به عنوان سومین دستور مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. این دستور بیشترین زمان جلسه را به خود اختصاص داد.
چالش عضویت دستگاه‌ها در شورا
در این بخش ابتدا دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان سخنانی پرداخت و گفت: ما منتظر نظرات کمیسیون‌ها در مورد ضوابط عضویت دستگاه‌ها بودیم که این ضوابط مورد جمع‌بندی قرار گرفت. از سال ۹۴ گروهی برای احصای شاخص‌های عضویت تشکیل شده بود و نهایتاً در جلسه دی‌ماه سال قبل شورای توسعه فرهنگ قرآنی عضویت برخی دستگاه‌ها در کمیسیون‌ها به تصویب رسید و نهایتاً نیز مقرر شد تا مجمع مشورتی به این موضوع ورود داشته باشد و ضوابط جدید عضویت را پیشنهاد دهد.
وی با اشاره به اینکه عضویت دستگاه‌های مختلف در سه سطح شورا، کمیسیون و کارگروه به بحث گذاشته می‌شود، افزود: پنج شاخص مهم و اساسی به عنوان شروط پنج‌گانه برای عضویت در نظر گرفته شده است. اولین شرط تولیت امور قرآنی است، یعنی دستگاهی که می‌خواهد عضو شود باید متولی امر قرآنی باشد، دومین شرط، احراز داشتن ساختار سازمانی قرآنی است یعنی اگر می‌خواهد در شورا عضو باشد باید حداقل اداره کل داشته باشد. شرط دیگر حضور مدیران ارشد در جلسات شورا و ... است. شاخص چهارم نیز داشتن مخاطب ملی و فراگیر و پنجمین شاخص نیز داشتن برنامه راهبردی است. از بین این شروط، داشتن سه شرط «تولیت» «داشتن ساختار سازمانی» و «حضور شایسته مدیران» شروط اصلی عضویت است.
در ادامه هر کدام از اعضا به بیان نکاتی در مورد ضوابط عضویت دستگاه‌ها در شورا و کمیسیون‌ها پرداختند. «الزامی بودن عضویت برخی دستگاه‌ها در شورا و کمیسیون‌ها»، «بررسی دلایل غیبت دستگاه‌هایی همچون بسیج در شورای توسعه»، «عضویت دستگاه‌ها بعد از بررسی»، «لزوم بازنگری جدی در دستگاه‌های عضو»، «پیگیری دلایل حضور نیافتن وزرا در جلسات از طریق نمایندگانی که عضو شورا هستند» و ... از دیگر نکات مطرح شده در این بخش بود.
در ادامه این جلسه محمدعلی خواجه‌پیری، رئیس کمیته تخصیص اعتبارات صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه عضویت تعداد زیادی از وزرا و مسئولان درجه یک در شورای توسعه باعث شده تا بیشترین حق از جامعه قرآنی تضییع شود، گفت: در شرایطی که وزرا و مدیران درجه یک در جلسات شورا حضور نمی‌یابند، مشخص است که جامعه قرآنی متضرر می‌شود.
وی افزود: اگر واقعاً پنج وزیر عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی از رئیس‌جمهور بخواهند تا وقت خود را برای برطرف کردن مشکلات قرآنی‌ها اختصاص دهد حتماً این کار صورت خواهد گرفت. باید مشخص شود چرا وزیر در جلسات حضور نیافته است و نباید به راحتی از کنار این گذشت. وقتی خودمان از مواضع خودمان دفاع نمی‌کنیم و کسی با غیبت‌ها برخورد نمی‌کند، مشخص است که وضعیت به این شکل باقی می‌ماند.
خواجه‌پیری با بیان اینکه هر کسی در شورای توسعه عضو می‌شود به یک مطالبه‌گر از شورا تبدیل می‌شود، بیان کرد: شأن شورای توسعه از ابتدا مطالبه‌گری بوده است نه اینکه برای چند میلیارد بودجه، مشغول شویم. بنابر این اگر مصوباتی هم گذاشته می‌شود باید اجرایی شدن آن را نیز شاهد باشیم. در زمان کرونا همه به حقوق خود رسیدند، اما تنها جایی که نیم‌بند به حق خود آن هم پس از پیگیری زیاد رسید، جامعه قرآنی بود. باید علت حضور نیافتن وزرا در جلسات، احصاء شود و مشخص شود. وزرا باید بدانند، عضو شورا شده‌اند تا پشتوانه امور قرآنی کشور باشند و اگر این کار را انجام ندهند در آخرت باید پاسخگو باشند.
تأکید بر تهیه آیین‌نامه انضباطی
همچنین در بخش دیگری از نشست، سیدعلی سرابی، قائم مقام شورای عالی قرآن گفت: آیا برای ضمانت اجرایی تصمیمات و مصوبات در سطوح مختلف شورای توسعه و کمیسیون‌ها جمعیت زیاد و حضور حداکثری تمام کسانی که دخالت دارند، ملاک قرار گیرد، بهتر است یا اینکه جمعیت کم اما دارای اختیارات کلان باشد؟ در ابتدا که شورای توسعه فرهنگ قرآنی و منشور توسعه فرهنگ قرآنی شکل گرفت، صحبت و پیشنهاد بر این بود شورای توسعه در رؤسای کمیسیون‌ها و نهایتاً دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی خلاصه شود. کار اصلی در کمیسیون‌ها انجام شود و آنجا تمام ذی‌نفعان حضور داشته باشند، این اما اتفاق نیفتاد و لذا ما هم در شورا و هم در کمیسیون‌ها شاهد حضور جمعیت زیادی هستیم.
وی با تأکید بر اینکه از همان ابتدا در شورا، چشم‌انداز ۱۰ تا ۱۲ دستگاهی در نظر گرفته شده بود، اما اکنون به ۳۰ دستگاه رسیده است، افزود: این بدنه بسیار سنگین، خود اولین مانع در جهت سرعت کار و تحقق و پیگیری و عملیاتی شدن مصوبات است. بدنه هرچه بزرگ‌تر شود قدرت اجرایی و پیگیری مصوبات پایین می‌آید. تا یک مطالعه‌ای دقیق در این زمینه صورت نگیرد برای کارآمدی شورای توسعه نمی‌توانیم به یک نتیجه مطلوب برسیم.
قائم مقام شورای عالی قرآن بیان کرد: اگر این پیش‌فرض که هر دستگاه دارای ذی‌مدخل و تأثیرگذاری باشد با داشتن یک سری شاخص‌ها به عضویت در بیاید را قبول داریم، آیین‌نامه خوبی تهیه شده است و اشکالی به آن وارد نیست. اگر یک وزیر با علٌو مقام و جایگاه دو جلسه حضور نیافت باید برخورد انضباطی صورت بگیرد، چرا که این حضور نیافتن دال بر اهمیت نداشتن موضوعات قرآنی در آن وزارتخانه است و همین حضور نیافتن به جلسه و روند فعالیت‌ها لطمه خواهد زد.
در نهایت مصوب شد تا کارگروهی متشکل از «محمدعلی خواجه‌پیری»، «لاله افتخاری»، «رحیم قربانی» و «حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی اخوان‌صباغ» با مسئولیت «سیدعلی سرابی» تشکیل شود تا پیش‌نویس آیین‌نامه انضباطی حضور دستگاه‌ها در جلسات شورای توسعه فرهنگ قرآنی تهیه و به جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه شود.
اهدای کمک‌هزینه تحصیلی به دانشجویان دانشگاه‌های دولتی
در بخش پایانی این جلسه، چهارمین دستور که تصویب اصلاحات آیین‌نامه کمک‌هزینه تحصیلی دانشجویی به حافظان و قاریان قرآن بود، مورد بحث قرار گرفت. در این بخش به منظور توسعه دایره مشمولان و تشویق دانشجویان دانشگاه‌های دولتی، یک بند به ماده یک آیین‌نامه الحاق می‌شود که بر اساس آن «کمک هزینه تحصیلی به حافظان و قاریان قرآن در هر نیمسال به مشمولان ردیف‌های یک تا پنج جدول، بند یک که در دانشگاه‌های دولتی اشتغال به تحصیل دارند، مشروط به تأمین اعتبار از سازمان برنامه و بودجه، کشور به ترتیب از پنج، چهار، سه، دو و یک میلیون ریال پرداخت می‌شود».
در این بخش و پس از بحث و تبادل نظر مقرر شد تا حداقل کمک‌هزینه که یک میلیون ریال در نظر گرفته شده است، افزایش پیدا کند.
همچنین در مورد اینکه کمک‌هزینه تحصیلی باید به تمامی دانشجویان قاری و حافظ قرآن کریم به صورت یکسان و عادلانه فارغ از رشته و دانشگاهی که تحصیل می‌کنند، اهدا شود، نیز بحث شد که مورد تأیید اعضا قرار نگرفت و مقرر شد تا در سال ۹۹ این کمک‌هزینه به دانشجویان قاری و حافظ قرآن کریم دانشگاه‌های دولتی نیز اختصاص یابد.
