پژوهش «طراحی مدل تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی با تأکید بر حوزه مدیریت آموزشی و با رویکرد صنعت مشاوره مدیریت»؛ به کوشش بختیار محمودپور (مجری طرح) انجام شده که توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1392 منتشر شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مقدمه این پژوهش نگاشته شده است که در عصر کنونی که به عصر اقتصاد دانش‌محور معروف است، دانش است که اهمیت اقتصادی پیدا می‌کند و باعث ارزش افزوده می‌شود. جوامع پیشرفته به‌جای ابزار، نیروی کار و مواد اولیه، دانش را در اختیار دارند، دانشی که از طریق تحقیق و پژوهش به‌دست آمده است، عامل قدرت، برتری و توسعه آنها شده است.
به‌همین خاطر امروزه تحقیق اهمیتی بیش از گذشته پیدا کرده است و در کشورهای مختلف یکی از دغدغه‌های اصلی شده و بودجه کلانی به آن اختصاص داده می‌شود.
اما باید به این نکته توجه شود که کار تحقیق در جامعه به‌خودی خود نمی‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند و باعث رشد و توسعه جوامع شود بلکه زمانی می‌تواند در این عرصه نقش‌آفرینی کند که از یافته‌های نتایج تحقیقات استفاده کرده، آنها را به مرحله اجرا در آورد تا سود و فایده آن به جامعه برگردد. لذا با طراحی نظام مشخصی برای بهره‌گیری از یافته‌های تحقیقات و تجاری‌سازی آنها باید دستاوردهای پژوهش‌ها را در دسترس همگان قرار داد.
بنابراین هدف از این پژوهش، طراحی مدل تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی در ایران با تأکید بر حوزه مدیریت آموزشی و بهره‌گیری از رویکرد صنعت مشاوره مدیریت در چارچوب نظریه زمینه‌ای است.
همچنین رویکرد پژوهشی به‌کار برده شده در این پژوهش از نوع روش‌شناسی کیفی است. با بهره‌گیری از روش‌های تحلیل اسناد، مشاهده مشارکتی و تکنیک مصاحبه باز و عمیق داده‌های پژوهش جمع‌آوری و با استفاده از تکنیک مثلث‌سازی ترکیب شده است. تعداد 16 نفر از پژوهشگران حوزه علوم انسانی با استفاده از روش نمونه‌گیری نظری و شاخص اشباع نظری، انتخاب و به‌عنوان نمونه جامعه پژوهش مورد مصاحبه قرارگرفته‌اند.
در بخش بحث و خلاصه یافته‌های حاصل از سؤالات اصلی پژوهش در ذیل به‌صورت مختصر به آنها اشاره شده است:
1.
چالش‌های تجاری سازی تحقیقات علوم انسانی در ایران چیست؟
یافته حاصل از این تحلیل به پنج تم اصلی شامل: هویت علمی، سیاست گذاری، ناتوانی میلی پژوهشگر، بدانگاری تجاری‌سازی، ساختار تحقیقات منتهی شد که این تم‌ها نشان دهنده مهم‌ترین چالش‌های فراروی تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی از نگاه پژوهشگران این حوزه هستند که به ابعاد گوناگون این پنج مقوله اصلی تاکید شده است.
2. چالش‌های تجاری‌سازی تحقیقات حوزه مدیریت آموزشی در ایران چیست؟
اکثر پژوهشگران حوزه مدیریت آموزشی با اشاره به چالش‌ها و تنگناهای تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی بر چالش‌ها و موانع سد راه تجاری‌سازی تحقیقات مدیریت آموزشی اشاره داشته‌اند.
بسیاری از چالش‌های علوم انسانی که به‌طور کلی مطرح شده است به‌عنوان چالش‌های خاص رشته مدیریت آموزشی مجدداً مورد تأیید قرار گرفته است. تنها در باب تم هویت علمی است که پژوهشگران رشته مدیریت آموزشی معتقد به متفاوت بودن آن از سایر رشته‌های علوم انسانی هستند.
ناتوانمندی علمی و نبود تولیدات علمی و مبتنی‌بر تئوری و ترجمه بودن مطالب رشته مدیریت آموزشی باعث شده که سیاست‌ها و بسترهای لازم جهت تشویق پژوهشگران به تجاری‌سازی تحقیقات این رشته به‌وجود نیاید و نبود این بسترها باعث عدم انگیزه و مهارت پژوهشگران در این رشته شده است.
انجام پژوهش‌های کپی شده از تحقیقات سایر کشورها بدون در نظر داشتن مختصات و شرایط خاص کشور و بدانگاری تجاری‌سازی زنجیره چالش‌ها و مشکلات فراروی تجاری‌سازی تحقیقات مدیریت آموزشی در کشور را تشکیل می‌دهند.
3. آیا زیر‌ساخت‌های آیین‌نامه‌ای و قانونی برای تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی و مدیریت آموزشی در ایران فراهم است؟
اگرچه مسئولان و سیاست‌گذاران کشور در سطح کلان به‌اهمیت تجاری‌سازی و فواید آن پی برده‌اند. حال، درک این اهمیت چه ناشی از تقلید برنامه‌های کلان سایر کشورها و یا درک مقتضیات روز باشد، به هرحال آن را در برنامه‌های کلان توسعه و سیاستی گنجانده‌اند.
اما هنوز نتوانسته‌اند در سطح برنامه‌های عملیاتی و آیین‌نامه‌های اجرایی کاری از پیش ببرند.
مطلب دیگر در رابطه با این مسئله، اینکه همین مقدار اندک از زیر‌ساخت آیین‌نامه‌های قانونی موجود بیشتر مختص طرح‌ها و فناوری‌های تجاری شده زیستی و فنی است و فناوری‌های انسانی، فرهنگی و آموزشی در این مورد در فقر مضاعف هستند. اگرچه اقدامات و قوانین حمایتی در راستای حمایت از حقوق مالکیت معنوی انجام شده است و ایران چند سالی است که به عضویت سازمان جهانی حقوق مالکیت معنوی در آمده است؛ اما بیشتر این اقدامات و حمایت‌ها شامل مخترعان و مکتشفان فناوری‌های زیستی و فنی یا به‌عبارت دیگر فناوری‌های سخت، شده است و کشور ما هنوز در راستای فناوری‌های نرم و پیوستن به معاهده جهانی کپی‌رایت راه طولانی در پیش دارد.
4.
مدل بهینه زیر‌ساخت تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی با تأکید بر مدیریت آموزشی با رویکرد صنعت مشاوره مدیریت کدام است؟
نتایج بررسی‌ها حاکی از وجود چالش‌هایی بر سر راه تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی در پنج تم اصلی که شامل موارد ذیل است:
هویت علمی، سیاست‌گذاری، ناتوانی میلی پژوهشگر، بدانگاری تجاری‌سازی و ساختار تحقیقات هستند.
همچنین در ادامه بحث «مدل تجاری‌سازی تحقیقات مدیریت آموزشی در چارچوب صنعت مشاوره مدیریت» نگاشته شده است که مدل تجاری‌سازی تحقیقات در چارچوب صنعت مشاوره مدیریت به تجاری‌سازی تحقیقات و انتقال دانش مدیریت برگرفته از تحقیقات این رشته به‌صنعت و سازمان بیرون از دانشگاه در قالب صنعت مشاوره مدیریت تأکید دارد. در این مدل از میان روش‌ها و شیوه‌های گوناگون که جهت تجاری‌سازی دانش و تحقیقات پیشنهاد شده است و در ادبیات پژوهش به آنها اشاره شد به‌روش ارائه خدمات مشاوره‌ای و تجاری کردن دانش و تحقیقات از این مسیر به‌عنوان بهترین مسیر و شیوه برای رشته مدیریت و مدیریت آموزشی تأکید دارد.
همچنین تأکید اصلی این مدل در مقوله شبکه‌سازی تأسیس شرکت‌های انشعابی و وابسته به‌دانشگاه‌ها برای تجاری‌سازی تحقیقات بر‌مبنای صنعت مشاوره مدیریت است و بخش اصلی فعالیت این شرکت ارائه خدمات مشاوره‌ای است. نظام ارتباطی ـ پویایی بر‌مبنای ارائه خدمات مشاوره‌ای به‌سازمان و مؤسسات بیرون از دانشگاه باید تشکیل شود تا از این طریق امکان دسترسی این‌گونه مراکز به دانش و تحقیقات دانشگاه‌ها فراهم شود.
پیامدهای مدل تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی همچون دستیابی به مزیت رقابتی ایفای نقش در رشد و توسعه اقتصادی کشور، به‌همراه دستیابی به توانمندی علمی و تولید علم و ارتقاء آکادمیک رشته مدیریت آموزشی به عنوان حلقه بازخورد این مدل را در بر می‌گیرد.
صنعت مشاوره به‌عنوان یک حلقه واسط بین صنعت و دانشگاه می‌تواند دانش تولید شده در دانشگاه‌ها را به صنایع مختلف منتقل کند. این پل ارتباطی باعث می‌شود که دانش تجمیع شده در دانشگاه به‌صورت ضمنی، آشکار و کاربردی در جهت توسعه و پویایی صنایع مختلف بکار رود و چرخه کاملی از مدیریت دانش برقرار شود.
از این منظر هم دانشگاه و هم صنایع مختلف به مزیت رقابتی دست پیدا کنند. ارتباط صنعت با دانشگاه از طریق صنعت مشاوره باعث می‌شود صنعت نوآوری‌های علمی موجود در دانشگاه را در جهت تولیدات خود بکار گیرند و از‌این‌رو نوآور شود و در رقابت جهانی موجود در صنایع مختلف دوام آورد و به حیات خود ادامه دهد. دانشگاه نیز با تولید دانش و ارائه آن به صنعت ضمن اینکه می‌تواند در رشد و توسعه اقتصادی کشور نقش مهم ایفا کند به منابع درآمدی و مالی جدید در جهت استقلال مالی و گسترش فعالیت‌های علمی خود دست پیدا کنند. بر همین اساس در مدل طراحی شده در این پژوهش صنعت مشاوره مدیریت به‌عنوان بستر و بازار گسترده در نظر گرفته شده است که هم‌خوانی زیادی با تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی به‌خصوص رشته‌های مدیریت از جمله مدیریت آموزشی دارد و بر همین مبنا می‌توان تحقیقات و دانش تولید در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی را به صنایع مختلف منتقل کرد.
در بخش اهم پیشنهادات کاربردی و برآمده از نتایج پژوهش اشاراتی در جهت ایجاد و گسترش رویکرد تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی و مدیریت آموزشی شده است که به‌شرح ذیل نگاشته شده است:
- انجام پژوهش‌های مسئله‌محور در تحقیقات علوم انسانی و مدیریت آموزشی،
- فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن فرهنگ تجاری‌سازی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی علوم انسانی،
- ایجاد مراکز بازاریابی و سفارش‌گیری خاص تحقیقات علوم انسانی و مدیریت آموزشی،
- ایجاد دفاتر ارتباط با صنعت و انتقال فناوری خاص فناوری‌های آموزشی و انسانی،
- ایجاد مراکز آموزشی برای آموزش مدیران آموزشی سازمان‌ها در کنار فعالیت اصلی دانشگاه‌ها،
- ایجاد برند و شرکت‌های انشعابی ویژه درخصوص فناوری‌های انسانی و آموزشی،
- بکار بستن نتایج تحقیقات در محیط واقعی و ارائه گزارش از نتایج آن،
- سرمایه‌گذاری روی فرانشیز آموزشی در دانشگاه و دانشکده‌های علوم تربیتی و مدیریت آموزشی،
- تغییر نظام ارتقای اعضای هیئت علمی و سیاست‌های دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقی در جهت گسترش رویکرد تجاری‌سازی از جمله راهکارهای پیشنهادی در جهت سوق دادن تحقیقات مدیریت آموزشی به سوی تجاری‌سازی می‌باشند.
فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از اینجا دانلود کنید:
