نشست «نگاهی به سنت فلسفی طهران» به مناسبت روز جهانی فلسفه، با حضور غلامحسین ابراهیمی دینانی، آیت الله سیدمصطفی محقق داماد و غلامرضا اعوانی در مدسه عالی شهید مطهری برگزار شد.
غلامحسین ابراهیمی دینانی در این نشست گفت: جهانی که ما در آن زندگی می کنیم، جهان تنازع و تضاد و روز و شب و نور و ظلمت است. تمام مفاسد تاریخ نتیجه جهل و نادانی بوده و اکنون هم همینطور است و شاید در آینده نیز همین گونه باشد.
وی ادامه داد: حکما، عقل یا حکمت را به نظری و عملی تقسیم کرده اند. برخی می گویند حکمت عملی فقط به کار می آید و حکمت نظری به دردی نمی خورد. این سوال مطرح است که عمل بدون نظر چه معنایی دارد؟ عمل اگر مسبوق به نظر نباشد چه جایگاهی دارد و با عمل حیوانی و جمادی و نباتی چه فرقی می کند؟ در حالی که جماد هم بر اساس حکمت جماد است و حیوان هم بر اساس حکمت، غریزه دارد.
وی افزود: یک لحظه فکر کنید در جهان هستی، حکمت و آگاهی نبود! حکمت نوری است که تاریخ را روشن کرده است و اگر آینده ای خواهد بود بر اساس حکمت خواهد بود. حکمت عملی هم بدون نظر نیست. البته یک نظر محض داریم که نمی تواند به عمل بیاید و گاهی عمل ظرفیت تحقق ندارد. مثلاً وحدانیت حق را تنها با نظر می توان فهمید.
دینانی گفت: آن موقع که یونان سقراط و افلاطون و ارسطو و... داشت، ایران مهد حکمت بود. افلاطون مدتی به ایران آمده و درس خوانده است. اما چرا ما امروز فیلسوفان خود را نمی شناسیم و ثمره کار آنها را نداریم؟ به این خاطر که ورق پاره های ایران را در صدر اسلام در حمله به ایران سوزانده اند که امروز ما فیلسوفان خود را نمی شناسیم.
وی ادامه داد: سهروردی تنها حکیمی است که در جهان اسلام به درستی به ایران توجه داشت و آن را بیان کرد. او به همه می فهماند که جایگاه ایران در حکمت چیست. ابن سینا هم به ایران توجه داشت ولی آن را بیان نکرد.
وی افزود: ایران تنها کشور اسلامی است که هرگز خالی از حکیم نبوده است. در تمام کشورهای اسلامی فیلسوفانی که در غرب تحصیل کرده باشند، داریم اما حکیم از نوع ابوالحسن شعرانی، سیدکاظم عصار و علامه طباطبایی، یک عدد در تمام کشورهای اسلامی پیدا نمی کنید.
دینانی گفت: در مکه و مدینه در این ۱۴۰۰ سال یک فیلسوف از نوع حکمای ما وجود ندارد. حتی دانشگاه الازهر را نیز ایرانی ها و شیعیان بنیان گذاشته اند که اسم آن هم از اسم حضرت زهرا(س) آمده است.
وی ادامه داد: فلسفه نه شرقی است و نه غربی است. ما حوزه های تهران و اصفهان و ... داریم اما فلسفه نه به شرق بدهکار است و نه به غرب. فلسفه، فلسفه است. معقول ثانی و اندیشیدن به معانی است. فلسفه حس را درک می کند و از خیال عبور می کند و به عقل می رسد.
وی افزود: ما چیزی با ارزش تر از عقل نداریم و خدا چیزی با ارزش تر از عقل خلق نکرده است. انبیا هم عقل اند اما تنزیل پیدا می کنند تا به حس بیایند. حس را رنگین می کنند و دوباره صعود می کنند. لذا تنزیل، تأویل می خواهد. تأویل یعنی بازگرداندن به اول. قرآن را با تفسیر می خوانیم تا به تأویل برسیم. هر کسی نمی تواند قرآن را تأویل کند. قرآن می فرماید « و ما یعلم تأویله الا الله و راسخون فی العلم» راسخون علم ائمه هدی هستند اما کسان دیگری هم می توانند در این دایره قرار بگیرند. من علامه طباطبایی را جزء راسخون علم می دانم.
دینانی در پایان گفت: حکمت به معنی محکم است و عقل باعث محکم بودن آن است و این سرزمین همیشه تاریخ سرزمین حکمت بوده است.