قبل از بررسی راههای ارتقای تعامل فیما بین دو نهاد مذکور، لازم است جایگاه قانونی و حقوقی هر یک مشخص شود و در پی آن فصل مشترک مأموریتها و راههای هم‌افزایی تبیین گردد.
مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از سه قوه حاکمیتی، در قانون اساسی از جایگاه ویژه و خاصی برخوردار است و مواد پنجاه و هفتم تا هفتاد و هفتم را به خود اختصاص داده است. بر طبق قانون اساسی، مجلس وظیفه قانون گذاری و نیز تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را بر عهده دارد. امام خمینی(ره) همواره بر نقش بیبدیل مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران تأکید فرموده و از مجلس به عنوان عصاره ملت یاد فرمودهاند. همچنین در بیانات گوناگون جایگاه بی بدیل مجلس را یادآور شدهاند مثلا می فرمایند:
«مجلس تنها مرکزی است که تمام قوا باید تبع آن باشند.» (صحیفه امام، ج ۱۲، ۱۹۹)
مجلس بالا‌ترین مقام است در این مملکت. مجلس اگر رأی داد و شورای نگهبان هم آن رأی را پذیرفت، هیچ کس حق ندارد یک کلمه راجع به این بگوید(صحیفه امام ، ج ۱۴، ۳۷۱)
مقام معظم رهبری «مدظله‌العالی» نیز در بیانات خود به مناسبتهای مختلف بویژه در زمان ملاقاتهای دورهای نمایندگان مجلس با معظمله بر اهمیت این جایگاه تأکید فرمودهاند. مثلا میفرمایند:
«مجلس شورای اسلامی، یک مرکز اساسی و تعیین کننده برای انقلاب است، همه سر رشته‌های امور، به مجلس شورای اسلامی بر می‌گردد.» (1368/9/22)
«جایگاه مجلس، جایگاهی بسیار عالی برای انعکاس نظرات و اراده ملت در وضع قوانین و مقررات و رگه‌های اجرایی است.» (1370/9/27) در جایی نیز ضمن تأکید بر بیانات امام راحل(ره) می فرمایند:
« مجلس بایستی عصاره‌ی فضایل ملّت باشد. فضایل این ملّت هم خیلی زیاد است.» (1397/3/2)
از سوی دیگر گرچه در قانون اساسی ذکری از شورای عالی انقلاب فرهنگی به میان نیامده، اما امام راحل(ره) با توجه به شرایط اجتماعی- سیاسی کشور و ضرورت ایجاد انقلاب فرهنگی در نظام تعلیم و تربیت کشور، بویژه در سطوح عالی، دستور تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی و در پی آن شورای عالی انقلاب فرهنگی را صادر فرمودند، لذا این شورا دارای چنان اهمیتی است که آن را از جایگاهی ممتاز برخوردار نموده است. امام راحل(ره) شورای عالی را به عنوان نهادی مهم برای ایجاد تحول در جهت اسلامی شدن دانشگاهها معرفی فرمودند. همچنین در پاسخ به نامه آقای خامنه ای رئیس جمهور وقت و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد لزوم اعتبار مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در حد قانون، فرمودند:
«... ضوابط و قواعدی را که شورای محترم عالی انقلاب فرهنگی وضع می نماید باید ترتیب آثار داده شوند»
مقام معظم رهبری(ره) ضمن ارتقا بخشیدن به شأن و جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی، به احتمال طرح شبهه‌هایی در خصوص جایگاه شورای عالی توجه کرده و می فرمایند:
"شورای عالی انقلاب فرهنگی از نهادهای قانونی و قطعی نظام، و مصوبات آن لازم‌الاجرا است".
"تضمین اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، حضور رؤسای سه قوه در این شورا است و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی همواره باید به سرعت ابلاغ شوند".
"به نظر من اينجا هيچ شبهه قانونى ندارد؛ من قاطع مى‌گويم. بنده، بى‌اطّلاع از قانون اساسى نيستم، اينجا برابر قانون است؛ چون امام اين را تأكيد و تصويب كرده و آنچه را كه امام و رهبرى تصويب كند و قرار دهد، طبق قانون اساسى، مُرّ قانون است و هيچ مشكلى ندارد."
"شوراى عالى انقلاب فرهنگى و شوراهاى گوناگون ديگرى وجود دارد كه همه‌ى اينها يا به يك واسطه، يا بى‌واسطه، مصوّبه‌ى زمان امام رضوان‌اللَّه‌عليه است. به‌هرحال مصوّبه‌ى مقام رهبرى هستند و از لحاظ قانونى، هيچ اشكالى ندارند."
"خواهشم اين است: آقايانى كه مجريان كارهاى فرهنگى هستند، مصوّبات اينجا را مصوّبات قانونى و الزامى بدانند. اين طور نباشد كه هر وقت دلشان خواست، بر طبق آن رفتار كنند و هر وقت دلشان نمى‌خواهد، رفتار نكنند."
"به صورتي نباشد كه اين جا يك عده از افراد متفكر، صاحب منزلت فرهنگي و فكري و اجتماعي و غيره بنشينند و چيزي را تصميم گيري بكنند، بعد ناگهان مثلاً مجلس در حاشيه ي يك مصوبه،همهي آنها را نقض كند و بي نتيجه شود. اين مصلحت نيست."
"شوراى عالى انقلاب فرهنگى بايد به صورت جدى، مسائل اساسى فرهنگى را به طور دقيق و مرزبندى شده مطرح كند و آن را تا رسيدن به يك نتيجه عملى و سپس اجراى آن دنبال نمايد، زيرا هيچ يك از تصميمات شوراى عالى انقلاب فرهنگى نبايد معلق و متوقف بماند".
"خوشحالم كه شوراى عالى انقلاب فرهنگى را در صحنه‌ى سازندگى فرهنگى كشور، فعال و بانشاط و حاضر مشاهده مى‌كنم".
"الان مشكلات فراوانى براى دولت پيش مى‌آيد كه از همين طريق حل مى‌شود؛ بايد هم حل بشود، هيچ اشكال قانونى هم ندارد".
"اينجا يك مركز اساسى و مهمّى است؛ اينجا براى كار فرهنگى، قطعاً بر مجمع تشخيص، اولويّت دارد."
"رئيس اين شورا، رئيس‌جمهور؛ يعنى رئيس قوه‌ى مجريه است و براى قانون هم رئيس قوه‌ى مقننه و عناصرى از مجلس شوراى اسلامى در اينجا حاضرند. بنابراين، حالت منتظره‌يى وجود ندارد و اهداف بايد تحقق پيدا كند."
"اصلاً فلسفه‌ى حضور رؤسا و مسؤولان همين است؛ علت حضور رؤسا و وزرا و رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزى و بقيه‌ى رؤسا و مسؤولان كشور كه اينجا هستند، كه اين شورا حرفى بر كاغذ نباشد؛ فقط اظهارنظر و ابراز دلسوزى نباشد، بلكه تحقق پيدا كند و اجرا شود."
"مجلس ما براي عملي شدن آنچه اينجا به عنوان مهندسي انجام مي‌گيرد، حتماً بايد قانون بگذارند. مجمع تشخيص مصلحت هم در سياستگذاري‌ها همين مهندسي كلان را در نظر داشته باشند."
"مصوبه اين شورا بايد به وسيله دبيرخانه ابلاغ و اجراي آن به وسيله رئيس‌جمهور تضمين شود."
اکنون پس از بررسی جایگاه قانونی این دو نهاد مقدس، بویژه در کلام امامان انقلاب، لازم است راههای تعامل مجلس و شورای عالی در ساحتهای مختلف بویژه همکاری، معاضدت، مشاوره و هم افزایی مورد توجه قرار گیرد.
- تبدیل اسناد و مصوبات شورای عالی به قانون
از آنجا که
ماهیت فعالیت های شورای عالی انقلاب فرهنگی، بیشتر از نوع سیاستگذاری و برنامه ریزی است، لازم است که مجلس شورای اسلامی ضمن بهرهگیری از مصوبات شورای عالی که مبتنی بر خرد جمعی نخبگان کشور است، از ظرفیتهای قانونگذاری خود استفاده نموده و مصوبات را به قانون تبدیل نماید. بی شک همراهی دولت در ارائه لوایح مرتبط و تأمین اعتبارات مورد نیاز اجرای قوانین و مصوبات، نقش جدی در اجرایی شدن قوانین دارد. لازم به ذکر است که سه سند راهبردی نقشه مهندسی فرهنگی کشور، نقشه جامع علمی کشور و سند تحول آموزش و پرورش از اولویت برخوردارند.
- بهرهگیری از ظرفیت علمی شورای عالی
هم اکنون شورای عالی ضمن بهرهمندی از ظرفیت متراکم نخبگان حوزوی و دانشگاهی، امکان حضور فعال علمی در مراحل مختلف تصمیمگیریهای مجلس بویژه کمیسیونهای تخصصی را دارد.گرچه اکثر کمیسیونهای مجلس به نوعی با مأموریتها و وظایف شورای عالی مرتبط می باشند ولی چهار کمیسیون فرهنگی، بهداشت و درمان، آموزش و تحقیقات و اجتماعی مجلس مستقیما با اهداف و وظایف شورای عالی مرتبط بوده و تعامل بین دو نهاد میتواند منجر به اتقان، استحکام و ارتقای سطح علمی قوانین مصوب مجلس گردد.
- معاضدت و پشتیبانی دو نهاد از یکدیگر
یکی از وجوه برجسته تعامل سازنده میان دو نهاد، معاضدت، پشتیبانی و حمایت در امور مرتبط است. در این میان مجلس می تواند نیازهای کشور به اسناد پشتیبان را رصد و اعلام نموده و شورای عالی در جهت تهیه و تصویب اسناد لازم اقدام کند. همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی از تجربههای گرانقدر نمایندگان محترم مجلس بویژه رؤسای کمیسیونهای تخصصی در جلسات علمی- فرهنگی خود بهره برده و بر اتقان و کارآمدی مصوبات بیفزاید.
- همکاری علمی- پژوهشی
با توجه به برخورداری مجلس از ظرفیتهای خوب علمی نظیر مرکز پژوهشها، معاونت قوانین و دیگر معاونتهای مرتبط از سویی و برخورداری شورای عالی از کمیسیونها و شوراهای اقماری از سوی دیگر، تعامل و ارتباط فعال میان این مراکز علمی و پژوهشی، تحت نظارت دو نهاد، یقینا برکات و نتایج سودمندی را به همراه خواهد آورد. لازم است ضمن عقد تفاهم نامهای، دو نهاد، آخرین دستاوردهای علمی خود را به طور منظم و مستمر در اختیار یکدیگر قرار دهند.
