پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد توسعه علم و آموزش عالی در ایران به طور فزاینده بودیم و در اکثر شاخص های تولید علم از جمله نیروی انسانی و تولیدات علمی شاهد رشد کمی و کیفی بودیم و ایران سرآمد برخی رشته های دارای فناوری بالا در جهان شده است که روند آخرین وضعیت این پیشرفت ها در اینجا می توانید بخوانید.
این پیشرفت های علمی که حکایت از پیشرفت و قدرت جامعه ایرانی مانند سایر نقاط قوت و افتخارآفرین کشور مورد توجه مغرضان بوده است و اخیرا دانشگاه استنفورد آمریکا در گزارشی با عنوان؛ "پروژه ایران 2040 استنفورد" سعی در مخدوش کردن پیشرفت های علمی ایران داشته است که دکتر علی اکبر صبوری استاد ممتاز دانشگاه تهران و رئیس سابق مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران به توضیح درخصوص اهداف این پروژه به ظاهر علمی و آکادمیک برای تخریب تلاش های جریان علمی و دانشمندان ایرانی پرداخته است که شما را به خواندن این گفتگوی علمی در ذیل دعوت می کنیم:
- وضعیت کمی و کیفی تولیدات علمی دانشمندان ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟ لطفاً توضیح دهید.
فعالیت علمی در دانشگاه های ایران با اتمام دوران جنگ و بازسازی خرابی‌های آن و عملأ همزمان با ایجاد و گسترش دوره‌های تحصیلات تکمیلی در اواخر دهه شصت شکل گرفت. بنابراین، اگر مبنای اهتمام حضور دانشگاه های ایران در عرصه بین‌المللی را با کمی تقریب سال 1369 (سال 1990 میلادی) بگیریم، در آن سال تعداد مقالات ایران، نمایه شده در پایگاه اطلاعات علمی فیلادلفیای امریکا (ISI آن روز و کلاریویت آنالیتیکس امروز)، 188 مورد گزارش شده است که سهم ما در عرصه بین‌الملل دو صدم درصد (در رده 67 جهان) یا به عبارت دیگر ناچیز بود. دانشگاه های ایران در دهه شصت و هفتاد هیچ جایگاه بین‌المللی نداشتند، چون فقط به آموزش می‌پرداختند و سهم بسیار ناچیزی در نوآوری علمی و پژوهش داشتند. دانشگاه ها با تکیه بر اعضای هیئت علمی توانمند و دلسوز خود و جسارت تشکیل دوره‌های تحصیلات تکمیلی و به کارگیری جوانان پراستعداد و پرشوری که دوران سخت جنگ تحمیلی و بازسازی را طی کرده بودند و با الهام از رهنمود امام خمینی که "
ما می‌توانیم" و باور آن، با نمایه‌سازی 1468 سند علمی منتشر شده در همان پایگاه علمی در سال 1379 (2000 میلادی)، راه پژوهش و فعالیت علمی را نشانه رفتند. یک دهه فعالیت پژوهشی دانشگاه های کشور از سال 1369 تا 1379 (1900 تا 2000 میلادی) باعث شد که سهم ما در تولید اسناد علمی جهان در سال 1379، چهارده صدم درصد شود و ما را در رتبه 48 جهان قرار دهد. در دهه هشتاد هجری، دانشگاه ها به تشویق کمیت تولیدات علمی تشویق شدند و این لازم بود چون هنوز تعداد مقالات ما در حدی نبود که صحبت از کیفیت بتوان کرد و نیاز بود که بتوانیم خود را در صحنه بین‌المللی بیش از پیش نشان دهیم، اگرچه با امکانات موجود انتشارات با کیفیت خوبی هم داشتیم. این طبیعی است که تشویق به انتشار و گاهی هم تحت فشار دادن برای انتشار نتایج علمی گاهی هم باعث انتشار مقالات در نشریات کم‌ارزش یا بی‌ارزش شود اما در مجموع نتایج مطلوب گذاشت و باعث باورهای مطلوب و رفت و آمدهای علمی ما شد. دهه هشتاد را دهه رشد کمیت تولیدات علمی کشور میدانم که باعث شد تعداد اسناد علمی با نمایه بین‌المللی ما در پایگاه اطلاعات علمی وبگاه علم (WOS) مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس از 1468 مورد (0.14 درصد سهم جهانی و رتبه 48) در سال 2000 میلادی به 19621 مورد (1.12 درصد سهم جهانی و رتبه 22 جهان) در سال 2010 (1389 هجری) برسد. در شکل (1) نه تنها درصد سهم جهانی ما بخاطر رشد کمیت تولیدات علمی را نشان می‌دهد، بلکه شاهد صعود رتبه علمی کشور هم هستم. در سال 1397 هجری (2018 میلادی) عدد نمایه‌های ما 41511 رسید و سهم جهانی ما به 79/1 درصد با رتبه جهانی 17 رسید. لازم میدانم این تذکر را بدهم که اطلاعات گرفته شده از پایگاه وبگاه علم، فقط شامل نمایه‌های اصلی علوم بسط داده شده (SCI-E)، علوم اجتماعی (SSCI) و علوم انسانی و هنر (A&HCI) بوده و نمایه‌های فرعی مثل نشریات نوظهور (ESCI) را در برندارد. این با افتخار تمام، همه داستان رشد کمیت تولیدات علمی ماست.
