به گزارش مرکز رسانه وروابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، با توجه به مصوبه شورا در رابطه با شبکه صوت و تصویر فراگیر و نظارت بر شبکه نمایش خانگی، محمدحسین ایمانی خوشخو دبیر شورای هنر شورای عالی انقلاب فرهنگی طی گفتگوی تفضیلی با نگاهی دقیق‌تر و تخصصی‌تر به بحث عملکرد شبکه نمایش خانگی و نظارت پرداخت.
مشروح گفت‌وگو با محمدحسین ایمانی خوشخو را در زیر می‌خوانید:
در هیچ کجای دنیا اینگونه نیست که تولیدات بدون ضابطه منتشر شود

فارس: اگر بخواهیم بازه زمانی یک سال گذشته را در نظر بگیریم اتفاقاتی در شبکه نمایش خانگی رخ داده که این اتفاقات شاید خیلی مطلوب مخاطب عام نبوده است، برخی می گویند که کار در حال انجام است اما با عینک بدبینی نگاه می‌شود چرا که به تائید آمار، محصولات پرمخاطب هستند؛ حتی با تولیدات تلویزیونی مقایسه می‌کنند و می‌گویند که آمار مخاطبان شبکه نمایش خانگی بسیار بالاتر است، اما در واقعیت ماجرا آنچه در حکمرانی صوت و تصویر مجازی می‌گذرد ناظر بر محتواست؛ جنابعالی به عنوان دبیر شورای هنر شورایعالی انقلاب فرهنگی وضعیت فعلی را به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟ آیا وضعیت فعلی مطلوب است؟

ایمانی‌خوشخو: ما در بحث هنر یک مثلث داریم که اگر به هر کدام از رأس‌های این مثلث بی توجهی شود هنر به نتیجه نخواهد رسید، یک رأس دستگاه‌های بالادستی و سیاستگذاران هستند؛ رأس بعدی اصناف هستند که ما به آن تولیدکنندگان می‌گوییم و رأس بعدی مردم هستند.وظیفه دستگاه‌های سیاستگذار که مشخص است، صنوف هم که وظیفه تولید را دارند؛ تولید در زیر چتر سیاست‌های کلی از بالا مشخص می‌شود، در همه کشورها هم این مسأله وجود دارد، حتی در کشورهایی که از آزادی می‌گویند چارچوب‌های سیاستی وجود دارد، البته ممکن است نانوشته یا پشت پرده باشد.هیچ جای دنیا نیست که یک فرد به عنوان هنرمند هرچه خواست تولید و منتشر کند، گاهی برای خودشان تولید می‌کنند اما اگر این تولید بخواهد منتشر شود باید بر مبنای ضابطه‌ها باشد.سومین رأس مثلث هنر هم مردم به عنوان مخاطبان هستند، وقتی از مردم می‌گوییم باید حق قاطبه مردم را ببینیم؛ چرا سیاستگذاران باید و نباید و سیاست‌هایی را تعیین می‌کنند؟ به دلیل همین حفظ حق و حقوق مردم است.
ما در قضیه هنر وقتی می خواهیم هنر را منتشر کنیم یعنی در معرض استفاده مخاطب قرار دهیم، نمی توانیم بگوییم این کار باید به هر طریق انجام شود، در این زمان پای ضوابط به میان می‌آید.بُعد دیگر اینکه هنر یک سری مخاطب تخصصی و یک سری مخاطب عام دارد، مخاطب تخصصی افرادی که به دنبال فیلم هستند مانند دانشجویان و هنرمندان را نام می‌بریم که استفاده تخصصی از هنر دارند.این مخاطبان خاص ممکن است در عرصه تخصصی هنر زاویه‌ای را ببینند که برایشان قابل استفاده باشد، اما بحث ما مخاطب عام است؛ برای مخاطب عام در نظر گرفتن تمام ویژگی‌های مردم مهم است، بخصوص در کشور ما اصالت مردمی مهم است.ما در حوزه تولید فیلم دو دستگاه سازمان سینمایی وزارت ارشاد و صدا و سیما را داریم که هم خلق اثر هنری و هم پخش اثر هنری را دارند، وزارت ارشاد برای این کار قانون و ضابطه دارد که فیلم باید روندی را برای دریافت مجوز طی کند، فیلم‌هایی که از صدا و سیما پخش می‌شود هم دارای ضابطه‌هایی است که ضوابط صدا و سیما حتی ممکن است سخت‌تر از وزارت ارشاد باشد زیرا می‌گویند که ما رسالت ملی داریم.اما بحث ایجاد شبکه نمایش خانگی از اینجا مطرح شد که شاید مردم توان مالی استفاده از سینما یا زمان آن را ندارند ولی تمایل به دیدن فیلم دارند، تولیدات صدا و سیما هم آنقدر گسترده نیست پس ما کاری کنیم که مردم بتوانند در خانه فیلم ببینند و سرگرم شوند.حقوق خانواده‌ها باید در تولیدات سینمای خانگی رعایت شود
اصل این کار درست بود اما سینمای خانگی به معنای نمایش در خانه است و خانه در فرهنگ ما ضابطه دارد و بر خانواده استوار است، یعنی جایی که پدر، مادر و فرزندان که با رشته فرهنگی به یکدیگر متصل هستند می‌خواهند دور هم نشسته و فیلم تماشا کنند، آیا ما در تولیدات سینمای خانگی باید ضابطه‌های این فضا را رعایت کنیم یا خیر.اگر پاسخ به این سوال مثبت است و می‌گوییم ما باید ضوابط خانه و خانواده را رعایت کنیم، پس آیا می‌توانیم هر محصولی را تولید کنیم که کیان خانواده را خدشه دار کند؟ ما این مجوز را داریم؟ پس حق مردم چه می‌شود؟مردم به حاکمیت وکالت دادند تا در جاهایی که خودشان نیستند حاکمیت مراقب حقشان باشد، حالا حاکمیت باید مراقب این حق باشد یا خیر؟ شما وقتی از قیود آزاد می‌شوید و هر چه بخواهید تولید می‌کنید و استدلالتان هم این است که ما خانگی هستیم پس ضابطه‌مند نیستیم، این با فلسفه سینمای خانگی منافات دارد.

فارس: یعنی محصول مبتنی بر نمایش خانگی باید بیش از محصولات دیگر منطبق بر ضوابط خانه و خانواده باشد؟
ایمانی خوشخو: حتی ضوابط شبکه نمایش خانگی شاید از سینمای وزارت ارشاد و صدا و سیما هم محکم‌تر باشد.تصور کنید پدری غذایی را به خانه بیاورد و بگوید فقط یکی از فرزندان می‌تواند آن را میل کند، چنین چیزی ممکن نیست و همه منتظر میل کردن آن غذا هستند.عملکرد فعلی شبکه نمایش خانگی با فلسفه ایجاد این شبکه منافات داردفارس: گویا شبکه نمایش خانگی به فضایی برای انتشار تولیداتی که در سینما یا تلویزیون امکان تولید ندارند تبدیل شده است، گویا این شبکه فضای بازتری برای اینگونه تولیدات است.ایمانی خوشخو: چنین مسأله‌ای با فلسفه شبکه سینمای خانگی منافات دارد و باید فکری به حال آن کرد.
آیا هنرمند اجازه دارد که هر چه ذائقه مخاطب خواست ارائه کند؟ حدود 60 کشور سند سینما دارند و در بطن این اسناد حقوق مخاطب را نهاده‌اند، با اینکه می‌گوییم برخی از این کشورها مذهبی، فرهنگی نیستند اما چنین حقی را برای مخاطب در نظر گرفته‌اند، بعد چطور ما اجازه داریم که بگوییم میخواهیم ذائقه را پاسخ دهیم، اصلا پاسخ به ضابطه با رعایت موازین فرهنگی است یا عدم رعایت این موازین؟ اینجا ما به بن بست می‌خوریم و باید پاسخ دقیق بشنویم.ما گفتیم از لحاظ تولیدات هنری سه رأس باید با یکدیگر کار کنند، اگر بخش تصمیم ساز و تصمیم گیر نباشد همه چیز به هم می‌ریزد و اگر هست کجاست؟ آیا ما اساسنامه‌ای برای تولیدات شبکه نمایش خانگی داریم؟ اگر اساسنامه باشد پاسخگویی هم به دنبالش است، اما اگر نیست که این مسأله با هیچ منطقی جور در نمی‌آید.خودم نمی‌توانم فیلم‌های نمایش خانگی را در کنار خانواده تماشا کنم

فارس: بنابراین به عقیده شما هر سه رأس مثلث هنر دچار مشکل است؟
ایمانی خوشخو: به نظر من حق مردم رعایت نمی‌شود، حق مخاطب این نیست که هر چه خواست ما برایش تولید کنیم.مثلا اگر مردم چیزی در حوزه غذا و دارو دوست داشته باشند سازمان غذا و دارو مجوز آن را صادر می‌کند یا باید نظارتی بر سلامت آن باشد؟ تولید فیلم در حوزه سلامت روح خانواده است و باید این حق رعایت شود، خانواده‌ها در این زمینه مدعی هستند و اگر اشتراکی را خریداری می‌کنند برآوردشان این است که حاکمیت بر این تولیدات نظارت کرده است.با توجه به این مسائل باید درباره وضعیت فعلی فکری شود، حالا ممکن است ضعف صدا و سیما باشد یا هر ضعف دیگری اما باید جدی گرفته شود زیرا در آینده زیان جدی به فرهنگ ما خواهد زد.
خود من با خانواده‌ام تصمیم به تماشای یکی از این فیلم‌ها گرفتیم که فقط یک ربع از آن را توانستیم ببینیم، این خیلی بد است که در نظام جمهوری اسلامی فیلمی را تولید می‌کنیم که خانواده‌ها نمی‌توانند آن را تا آخر ببینند و لذت ببرند.هیچ روانشناس و جامعه شناسی اجازه نمایش آسیب‌های اجتماعی برای عموم را نمی‌دهدفارس: می‌گویند که برخی از این فیلم‌ها برگرفته از واقعیت است و نمایش آسیب‌های اجتماع است بنابراین باید به معرض نمایش گذاشته شود، با توجه به اینکه شما در جایگاه تصمیم‌سازی قرار دارید و با هنرمندان هم آشنا هستید در این باره چه نقطه نظری دارید؟ به نظر شما تولید کننده محصول برای نمایش آسیب‌ها باید مخاطب را دائم در معرض آن آسیب‌ها قرار دهد یا اینکه باید مراقبتی هم انجام شود؟ به نوعی می‌توان گفت جایگاه مراقبت فرهنگی کجاست؟ایمانی خوشخو: آسیب‌های اجتماعی در هر جامعه‌ای وجود دارد، حتی جوامع پیشرفته هم با آسیب‌هایی مواجه هستند، اما اینکه آسیب‌ها را باز کنیم و همه با هر سنی این تولیدات را تماشا کنند، درست نیست؛ اگر بگوییم مسائل اجتماعی را باید بازگو کرد دوباره مخاطب را گم کردیم، سوال من این است که این آسیب‌ها را برای کدام مخاطب میخواهیم نشان دهیم؟ شما این آسیب‌ها را در دانشگاه یا محلی تخصصی نشان دهید نه اینکه به خانه بیاورید، خانواده حتی از شنیدن آسیب‌ها دوری می‌کند، حتی پدر خانواده به خودش اجازه نمی‌دهد که چنین مسائلی را در خانه بازگو کند چطور ما به خودمان اجازه می‌دهیم این آسیب را در خانواده باز کنیم؟ هیچ حوزه علمی، روانشناسی و جامعه شناسی این اجازه را نمی دهد که آسیب ها را در معرض عموم قرار دهیم.
ذائقه، گیشه و پول سه اولویت تولیدکنندگان شبکه نمایش خانگی
فارس: نمایش این آسیب‌ها تا کجا مجاز است؟
ایمانی خوشخو: گاهی کارگردان بسیار حرفه‌ای است و آسیب را در پوششی از مسائل بیان کرده و نتیجه گیری آن درسی برای مخاطب است اما در حال حاضر کارگردانان ما زمانی برای این کار قرار نمی‌دهند و یک دلیلش هم این است که میخواهند فیلم فروش داشته باشد بنابراین خود را آزاد از هر چیز می‌دانند که واقعا این آزاد بودن از هر چیز یک شکل طغیان است و بار سنگینی را در آینده خواهیم داشت.اگر آسیبی را نشان دادید و جوانی خودش را در معرض این آسیب قرار داد چه پاسخی دارید؟ یکی از این آسیب‌ها استفاده بیش از حد از سیگار در این فیلم‌هاست، حتی ناهنجاری‌های دیگر و حتی مسائل ممنوع در کشور هم در این فیلم‌ها نمایش داده می‌شود، آیا افرادی ناظر بر این مسائل هستند؟ یا فقط ذائقه، گیشه و پول مهم است؟به نظر من باید فکری اساسی در این زمینه شود، من نمی‌گویم چه نهادی مسؤول این رسیدگی و پیگیری‌ها باشد اما باید بدانیم که محدوده ما در ورود سینمای خانگی به مسائل فرهنگی و خانواده کجاست؟ اصلا محدوده داریم یا نداریم؟ احتمالا پاسخ این است که داریم، اما آیا به حدود فکر می‌شود؟
فارس: آنچه در خروجی دیده می‌شود این است که گویا نظارتی بر این بخش وجود ندارد.
ایمانی خوشخو: نظر من این است که راجع به سینمای خانگی باید یک فکر اساسی شود، یکی از دلایل اینکه تا به حال فکری هم نشده این است که کجا این فکر و نظارت را داشته باشد، من نمی‌گویم کجا باشد اما به هر حال باید دستگاه مجری را کنار بگذاریم و راجع به بحث‌های محتوایی این موضوع هم فکری کنیم.
فارس: تفاوت نمایش خانگی با تلویزیون این است که مخاطب قدرت انتخاب بالاتری در نمایش خانگی دارد و انتخاب می‌کند که چه چیزی را ببیند، آیا مخاطب به عنوان ضلع سوم هنر با قدرت انتخابی که در این شبکه نمایش دارد کجای ماجراست؟ حکمران کجاست؟ معمولا ما حکمران را غایب می بینیم و وقتی بحرانی اتفاق می‌افتد حکمران وارد می‌شود ولی در شرایط عادی این حضور حکمران را نمی بینیم.
ایمانی خوشخو: در بحث اول این مسأله مطرح است که فیلمی را تولید می‌کنند و می‌گویند که مخاطب قدرت انتخاب دارد پس ما تولید می‌کنیم مخاطب اگر دوست ندارد آن را نبیند، پس سازمان غذا و دارو هم مجوز توزیع مواد غذایی به هر صورتی در سوپرمارکت‌ها را بدهد و بگوید که مردم اگر نمی‌خواهند نخورند، هیچ جای دنیا به این صورت نیست، بنابراین نقش حاکمیت در اینجا مطرح می‌شود و مردم وقتی یک فیلم را انتخاب می‌کنند با این فرض است که حاکمیت به این فیلم مجوز داده پس قابل تماشا در خانواده است، اما وقتی نیمی از فیلم را می‌بیند متوجه می‌شود که قابل دیدن نیست.گاهی هم می‌گویند که دو ضلع در هنر وجود دارد ما تولید می‌کنیم و مخاطب تماشا می‌کند، در این صورت برای حفظ حق مخاطب در این حد دست و دلبازی در نمایش آسیب‌های اجتماعی قابل قبول نیست.
فارس: شورایعالی انقلاب فرهنگی اسنادی را ابلاغ می‌کند که نظارتی بر آن نیست، در سند شبکه نمایش خانگی هم به این صورت است که سندی تصویب شده اما گویا نظارتی وجود ندارد؛ شما فرمودید که باید فکر اساسی در این زمینه شود، جنابعالی به عنوان دبیر شورای هنر شورایعالی انقلاب فرهنگی راهکار و فکر اساسی که باید صورت گیرد را بفرمایید.
ایمانی خوشخو: هر مصوبه‌ای قطعا ضمانت اجرایی می‌خواهد، شاید یکی از دلایلی که مصوبه شبکه نمایش خانگی هم به آن صورت پیگیری و اجرا نشد این بود که چند دستگاه در این زمینه دخیل بودند و اختلاف نظرها حل نشد اما تولید در حال انجام است.شاید لازم باشد که شورایعالی انقلاب فرهنگی یک دستگاه نظارتی خاص را برای پیگیری و رصد این موضوع در نظر بگیرد تا گزارش لحظه‌ای به شورا ارائه شود.
فارس: در حال حاضر چنین نظارتی وجود دارد؟
ایمانی خوشخو: به نظر می‌رسد که وجود ندارد.
فارس: با این وجود وضعیت فضای صوت و تصویر مجازی فضای بسامانی نیست، شما به عنوان دبیر شورای هنر شورایعالی انقلاب فرهنگی اگر به عقب برگردید آیا با روند فعلی موافق هستید؟
ایمانی خوشخو: به نظر من ابتدا باید مسأله حل شود، ما باید موضوع و حیطه عمل را ابتدا بررسی کنیم؛ ما در حال حاضر در حیطه عمل مشکل داریم که تا کجا می‌شود آزادی حیطه عمل را ارائه داد؟ موضوع بعد هم حاکمیت است که باید به هر حال حرف اول و آخر را بزند اما هنوز این مسأله صورت نگرفته است.
فارس: به نظر شما عملکرد ساترا در حال حاضر کاملا مطلوب حاکمیت است؟
ایمانی خوشخو: راجع به تولیدات نقد جدی وجود دارد.فارس: در مورد عملکرد نظارتی چطور؟ با توجه به اینکه بارها ساترا به موضوعی معترض شده اما تولید کننده اعلام کرده که مجوزش را از ساترا دریافت نکرده است و در حال حاضر وضعیت به شکلی است که اگر ساترا به عنوان بازوی نمایش خانگی اگر بخواهد وارد عمل شود نمی‌تواند رأسا کاری انجام دهد و باید اعلام جرم به قوه قضاییه کند و قوه قضاییه می‌تواند اعلام جرم ساترا را اعلام نظر کند یا نادیده بگیرد، یعنی در واقع ما با حکمرانی مواجه هستیم که حاکم نیست.
ایمانی خوشخو: اگر فیلم سینمایی روند دریافت مجوز را طی کرد و با مشکل مواجه بود وزارت ارشاد باید قانونا به مجلس پاسخ دهد و اگر فیلم مشکل‌داری ساخته و در فضای مجازی منتشر شد باید ساترا پاسخگو باشد.نداشتن اساسنامه برای ساترا یک آسیب جدی استفارس: در حال حاضر ما با مجموعه‌ای مواجه هستیم که اساسنامه ندارد و همین مسأله باعث می‌شود که بسیاری از امور ضمانت اجرایی نداشته باشد، راهکار شما برای این موضوع چیست؟
ایمانی خوشخو: حتما ساترا باید اساسنامه داشته باشد، نمیشود که تشکیلاتی با این وسعت مخاطب اساسنامه نداشته باشد، باید وظیفه، اهداف و عملکرد چنین تشکیلاتی مشخص باشد، اگر می‌گویند نداریم و نمیخواهیم داشته باشیم این مسأله آسیب است.به نظر من شورا باید بحث سازمانی را کنار گذاشته و وارد محتوا شود، ساترا باید اساسنامه را به شورای هنر پیشنهاد دهد، پس از بررسی به شورایعالی انقلاب فرهنگی برود، این قدم اگر برداشته شود شروع حل مشکلات است، تا این مسأله انجام نشود مشکلات حل نمی شود.
فارس: اگر این کار انجام نشود شما به عنوان نهاد بالادستی این اختیار را دارید که اساسنامه را به آنها ابلاغ کنید؟
ایمانی خوشخو: شورایعالی انقلاب فرهنگی به عنوان عالی‌ترین مرجع تصمیم گیری و سیاستگذاری این وظیفه را دارد و می تواند به این موضوع ورود کند.
فارس: فکر می‌کنید با روند فعلی، حجم اعتراضات و فرایندی که در نمایش خانگی وجود دارد، به این مسأله ورود کنید؟ نمایندگان مجلس هم در این باره گفته‌اند که باید خلأهای قانونی ساترا بررسی شود، حالا اگر دوستان ساترا تمایلی نداشته باشند که خودشان را در ذیل قانون و اساسنامه قرار دهند شورا ورود می‌کند؟
ایمانی خوشخو: به هر حال شورا باید به این موضوع وارد شود، شورا می‌تواند ماده واحده‌ای برای اساسنامه ساترا تصویب کرده و به شورای هنر ابلاغ کند که ما از هنرمندان دعوت می‌کنیم و پیشنهادات را مطرح خواهیم کرد.اما در کل تا زمانی که ساترا 4 حیطه هدف، وظیفه، حیطه و پاسخگویی را مشخص نکند، وضع مناسبی نخواهد داشت، در حال حاضر هم نامی از دستگاه خاصی برای این امر نمی‌بریم، بحث محتوایی و ساختاری است که شورایعالی اگر اجازه دهد شورای هنر می تواند به موضوع ورود کند.
فارس: با توجه به اینکه بسیاری از کارشناسان از جمله حضرتعالی اعتقاد دارید که عملکرد این حوزه در حال حاضر مطلوب نیست، آیا ضرب العجلی در این زمینه مشخص خواهید کرد ؟ایمانی خوشخو: ما زیر نظر شورایعالی هستیم، اگر شورایعالی درباره محتوا و ساختار این حوزه تصمیم گیری کند مشکلات حل خواهد شد.

منبع:خبرگزاری فارس