آئین اختتامیه نخستین جشنواره صنایع خلاق فرهنگی عالم آل محمد(علیهالسلام) روز چهارشنبه ۹ اسفند 1402 در دبیرستان معارف اسلامی امام رضا(علیه السلام) با حضور حجتالاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجتالاسلام و المسلمین خسروپناه، اظهار کرد: یکی از بحثهای بسیار مهم که امروزه در صنایع خلاق فرهنگی مطرح است این است که صنایع خلاق فرهنگی چه معنایی دارد؛ معنای صنایع خلاق فرهنگی معمولا با مصادیقش بیان میشود.
وی اضافه کرد: طی دستهبندی که برای این عنوان ذکر شده است، صنایع خلاق فرهنگی حوزههای فرهنگ و هنر، هنرهای نمایشی، هنرهای تجسمی و صنایعدستی را شامل شده و حوزههایی مثل طراحی را نیز در این عنوان گنجاندهاند. همچنین نرمافزار، تبلیغات، معماری، طراحی صنعتی، مد و طراحی لباس و حتی رسانه از انتشارات و رسانه دیجیتال و … در این عنوان جای میگیرد، زیرا این عنوان بسیار عنوان وسیعی است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: در صنایع خلاق فرهنگی ۴ ویژگی وجود دارد، اولین ویژگی این است که صنایع خلاق فرهنگی پشتوانهای به نام دانش بنیان دارد، دومین ویژگی این است که خلاقیت و نوآوری دارند، سرمایه فکری و تاثیرگذاری فرهنگی نیز ۲ ویژگی دیگری است که صنایع خلاق فرهنگی را شکل میدهند؛ بنابراین یک تعریف به مصادیق و تعریف دیگر به بنیانها و ویژگیهای آن تعمیم داده میشود.
استاد خسروپناه ابراز کرد: در حوزه معارف اسلامی که این جشنواره به دنبال آن است صنایع خلاق فرهنگی نیازمند الزاماتی است که برخی از آنها ضروریتر است. یکی از این الزامات حکمیسازی صنایع است یعنی این صنایع خلاق باید با حکمت پیوند داشته باشد. معنای حکمت نیز همان معنایی است که خداوند در آیه ۲۶۹ سوره بقره بیان کرده است «یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشَاءُ ۚ وَمَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا ۗ وَمَا یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ، حکمت را به هر کس بخواهد میدهد، و آنکه به او حکمت داده شود، بیتردید او را خیر فراوانی دادهاند، و جز صاحبان خرد، کسی متذکّر نمیشود».
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: تفاوت واژه لبّ با عقل این است که لبّ وقتی رخ میدهد که ۴ عقل نظری، عملی، معاد و معاش شکل میگیرد و پس از پختگی فواد به وجود میآید. همچنین بعد از تکامل فؤاد قلب مقصود میشود. حکمت زاده لبّ است، بنابراین صنعت باید پشتوانه حکمت داشته باشد تا بحران توهم امروزه را از بین ببرد. چرا که در دنیا دچار بحران توهم هستیم و حتی کشورهای اسلامی نیز تخیّل را در راستای توهم سوق دادهاند و در حوزه صنایعدستی نیز برخی از کشورهای اسلامی متاثر از پیوند صنایع خلاق با توهم هستند.
وی اضافه کرد: جامعهای که به سمت توهم برود، ایدهپردازی آن بر پایه تفکر نخواهد بود و دچار بحرانهای بیشتری خواهند شد. اگر صنایع خلاق که پدیده نوآورانهای قراردارد با حکمت پیوند نخورد، همان مسیر توهم را در پیش میگیرد.
حجتالاسلام و المسلمین خاطرنشان کرد: دومین الزامی که برای صنایع خلاق فرهنگی مطرح است، همان تقویت دانشبنیان است که همه به اندازه کافی در خصوص آن اطلاعات دارند. سومین الزام مالکیت معنوی است که در حوزه صنعت فراموش شده است، البته گروهی مشغول نگارش سند مالکیت معنوی و فکری هستند. زیرا در مالکیت معنوی نه تنها اثر به نام خالقش ثبت میشود بلکه اثر بدون اجازه مالک خود قابلیت تولید و وارد کردن آن به داخل کشور را ندارد. چهارمین الزام تقویت حمایت در تجاریسازی و پنجمین الزام نیز تقویت محتوا است. محتوا و معارف اهل بیت(ع) باید در صنایع خلاق تجلی یابد تا به اهداف والای صنایع خلاق فرهنگی دست یابیم.
استاد خسروپناه گفت: امام رضا(ع) در مورد معرفت به اهل بیت(ع) فرموده است «أوَّلُ عِبادَةِ اللّه ِ مَعرِفتُهُ، و أصلُ مَعرِفةِ اللّه ِ جلَّ اسمُهُ تَوحیدُهُ و نِظامُ تَوحیدِهِ نَفیُ التَّحدیدِ عَنهُ؛ لِشَهادَةِ العُقولِ أنَّ کلَّ مَحدودٍ مَخلوق؛ نخستین گام در بندگی خدا شناخت اوست و پایه شناخت خداوند بلند نام، یگانه دانستن اوست و نظام توحیدش نفی حدّ و حدود از اوست؛ زیرا خردها بر این گواهی میدهند که هر موجود محدودی مخلوق است».
حجتالاسلام و المسلمین خسروپناه گفت: صنایع خلاق از قدیم در ایران اسلامی با صنایع دستی و برخی از هنرهای سنتی تجلّی داشته است و این هنرها پیوند وثیقی با خانواده دارد و خانوادهبنیان است، چراکه اکثر صنایع دستی با همت زنان ایرانی ساخته میشود، زنان در کنار تربیت فرزند و خانه داری، تولید صنایع دستی میکردند.
وی ادامه داد: در حال حاضر صنایع خلاق با نوآوری شکل گرفته و فرصت خوبی است که توسعه پیدا کند و مورد حمایت قرار گیرد، کاری که مجموعه آستان انجام داده میتواند حمایت معرفتی و معنوی برای هنرمندان باشد و در صنایع خلاقی که تولید میشود معارف امام رضا(ع) نقش پیدا کند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد داد که دستگاههای مختلف نظامی، سیاسی و اقتصادی این صنایع را برای ارائه هدایا خریداری کنند تا از هنرمندان این عرصه حمایت شود.
همچنین در این مراسم، دکتر رجوعی رئیس دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)، ابتکار این جشنواره را برگرفته از سیاست های ابلاغی تولیت آستان قدس رضوی عنوان و اضافه کرد: «این جشنواره دو هدف اصلی را دنبال می کند؛ هدف اول توسعه اقتصاد فرهنگ و هنر مبتنی بر فرهنگ رضوی و هدف دوم جریان سازی و امتداد اجتماعی زیارت و اصلاح سبد مصرف فرهنگی خانواده ها است.»
رجوعی افزود: «در کمیته علمی جشنواره بنا شد که بر اساس رسالت ها و ماموریت های آستان قدس رضوی، آثار مبتنی بر حوزه های کلیدی همچون بازی های رایانه ای، اسباب بازی و سرگرمی، ایده های نوآورانه در هنرهای دیداری و شنیداری، واقعیت افزوده و مجازی، نرم افزارهای کاربردی، ایده های خلاقانه در حوزه طراحی معماری اسلامی، صنایع دستی و هنرهای کاربردی، ایده های نوآورانه در صنعت چاپ، بسته بندی و نشر و مد و پوشاک باشد. با همتی که همکاران ما در دبیرخانه این جشواره داشتند پنج رویداد هم در سطح کشور با مشارکت گسترده دانشگاه ها و پژوهشگاه های معتبر برگزار شد. این رویدادها شامل بخش شمال غرب که با همکاری دانشگاه هنر اسلامی تبریز و پارک علم و فناوری این شهر برگزار شد. رویداد اسباب بازی تهران با عنوان «سکو» که با همکاری حوزه هنری و مرکز نوآوری امید برگزار شد. رویداد سوغات فرهنگی زائر در شهر قم و سبک زندگی رضوی در شهر اصفهان با همکاری خانه نوآوری و خلاق اشراق و حوزه علمیه قم و در نهایت رویداد اسباب بازی مشهد که با همکاری مرکز کارآفرینی و نوآوری تحت حمایت شهرداری مشهد برگزار گردید.»
رجوعی در خصوص آثار مورد داوری قرار گرفته نیز گفت: «آثاری که به جشنواره رسید در مرحله اول بالغ بر 800 اثر بود که 400 اثر از این مرحله عبور کردند. بعد از داوری تخصصی 60 اثر از 400 اثر برگزیده شدند که در نمایشگاه مربوط به آثار برگزیده در معرض دید علاقه مندان قرار گرفت و از این بین 8 اثر نیز حائز رتبه های برتر شدند و دو اثر نیز در بخش دانش آموزی شایسته تقدیر شدند.»
زمینه سازی و اعتلای گفتمان زیارت
محمد جواد استادی، دبیر بخش هنری این جشنواره نیز در گزارشی با تقدیر از نقش آستان قدس رضوی در زمینه سازی و اعتلای گفتمان زیارت، گفت: «شاید برخی، خدمات آستان قدس رضوی را تنها به ارائه خدمات فیزیکی به زائران تقلیل دهند در صورتی که آستان قدس رضوی این ماموریت را دارد که گوهر بی نظیر زیارت را در جنبه های مختلف معرفتی، اجتماعی و فرهنگی برای هر کسی که بتواند از این مفهوم استفاده کند عرضه کند. هیچ زبانی بهتر از هنر برای عرضه این مفاهیم برای گروه های مختلف مردم وجود ندارد. گنجینه عظیم هنری حرم مطهر رضوی، تنها موزه نیست، بلکه یک مکتب معرفتی است و هر شخصی با هر مذهب و گرایشی در سپهر حرم مطهر قرار می گیرد تحت تاثیر معنویت آن واقع می شود، چون هنرمندان در 800 سال گذشته تلاش کرده اند تا این مفاهیم را فرآوری کرده و آن ها را تبدیل به فرم های تاثیرگذار کنند.
وی ادامه داد: پیوند سه حوزه مهم هنر، دانش و نوآوری می تواند زمینه ساز تولید محصولات، ایده ها و خدمات بزرگی باشد و بخش های مختلف در برگزاری این جشنواره تلاش کردند تا در همکاری با یکدیگرا ین حوزه ها را متبلور کنند.
استادی تاکید کرد: باید تلاش کنیم محصولات تولید شده توسط این هنرمندان جشنواره را به تولید انبوه رساند و به دست مصرف کنندگان برسانیم. پس از امروز باید کار خود را آغاز کنیم.»
همچنین دکتر حسن بلخاری، نویسنده، پژوهشگر و عضو فرهنگستان هنر نیز در سخنان خود گفت: «اگر بخواهیم تعریفی فلسفی در خصوص صنایع خلاق مطرح کنیم، باید به ارسطو رجوع کنیم جایی که بر خلاف استاد خود افلاطون که انسان را فقط در ساحت عملی و نظری تعریف می کرد، به قوه دیگری در جان و نهاد انسان با عنوان ابداع اشاره کرد که هستی شناسی هنر با این کار او آغاز شد. او گفت انسان تنها محصور در نظر و عمل نیست بلکه وجه سوم ابداع را نیز داا است. این نکته بسیار مهمی در فلسفه هنر محسوب می شود.
بلخاری ادامه داد: عقبه نظری ابداع تخیل است که این هم نقطه تعالی و قدرت انسان است و هم می تواند باعث سقوط و حضیض او باشد. این بستگی دارد که انسان پنجره تخیل خود را به سمت عالم بالا و ملکوت یا به قلمروی ذلت باز کند. در هیچ تمدنی مانند تمدن اسلامی به اهمیت قوه تخیل انسان اشاره نشده است و باید از این زیربنا به خوبی استفاده کرد.»
معرفی برگزیدهها
در پایان این مراسم و در بخش آثار برگزیده دانش آموزی این جشنواره، زهرا خانوردی موسی آبادی و آقای علی محمدی به عنوان منتخب معرفی و جایزه سکه طلا، تندیس و لوح تقدیر را دریافت کردند.
اما در بخش اصلی جشنواره، و رتبه سوم خانم مرجان تاجپور برای تولید ماگ نابینایان و علی سلطانی به خاطر طراحی بازی فکری رئوفا در رتبه دوم با جایزه دو سکه طلا، مجید عابدی و پرستو شکیب برای تولید رومیزی برنجی تزئینی قابل استفاده به عنوان عطردان، وحید حسن زاده با صنایع دستی خلاقانه و آقای ظفری زیورآلات هنری و رتبه نخست جشنواره ملی صنایع خلاق فرهنگی عالم آل محمد (ع) نیز با جایزه سه سکه طلا به زهرا مطیع با تولید گرامافون، و هادی متولی با تولید جورچین رسید.
گزارش تصویری این مراسم را اینجا ببینید