کد خبر: 16701| تاریخ انتشار: دوشـنـبه ، ۲۵ اسفند سال ۱۳۹۹ | ساعت ۱۶:۱۸:۰ | تعداد بازدید: ۱۸۸۰

پژوهش «گونه‌شناسی دانشگاه‌های ایران نسبت به مأموریت و چشم‌اندازهای پیش‌رو»؛ به‌کوشش دانشگاه شهید بهشتی (مجری طرح)، دکتر سید حمید طالب‌زاده (ناظر طرح) و غلامرضا شمس، محمدحسن پرداختچی، زهرا معارف‌وند، اکبر خرسندی یامچی و فرنوش اعلامی (پژوهشگران طرح) انجام شده که به‎وسیله دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1396 منتشر شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دانشگاه‌­ها مسلماً یکی از پیچیده‌­ترین نهادهایی هستند که بشر تا به حال به وجود آورده است.
فلسفه وجودی دانشگاه آن است که این نهاد با متحدکردن جوانان و افراد مسن در چارچوب نگاهی تخیلی به یادگیری، میان دانش و میل به زندگی ارتباط برقرار و آن را حفظ کند.
دانشگاه وظیفه دارد که مردم را قادر سازد تا تصویری روشنفکرانه از جهان جدید خلق کنند و اطلاعات و تجربه را به هم پیوند بزنند.
لذا دانشگاه محل تلاقی میان دانش به مثابه علم (دانش آکادمیک) و شناخت فرهنگی است.
همچنین آموزش عالی دربرگیرنده مجموعه فعالیت­‌هایی است که با هدف تولید علم و تشکیل سرمایه انسانی انجام می­‌شود و سازمانی با نظام باز است و به علت همین ویژگی بر محیط خویش تأثیر می­‌گذارد و از آن تأثیر می­‌پذیرد.
دانشگاه در محیط قرار دارد و از عوامل محیطی از جمله عوامل طبیعی، ایدئولوژیکی، اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیکی تأثیر می­‌پذیرد.
جامعه در حال تغییر نیازمند تغییر در آموزش عالی است.
آیا تحول جامعه نیازمند تحول در آموزش عالی  است، باید پرسید منظور از ایجاد دانشگاه چیست؟ دانشگاه چه نقشی در جامعه دارد؟  دانشکده­‌ها و دانشگاه­‌ها باید مدام از خود بپرسند چه نقشی در جامعه بازی می­‌کنند و هنگامی که جامعه در حال حرکت است، آنان باید نقش حیاتی خود را در این تحول ایفا و یا در ایجاد آن سهم خود را ادا کنند.
بنابراین پژوهش حاضر در پی تحقق اهداف ذيل نگاشته شده است:
  1. تحلیل محتوایی اسناد بالادستی و بیانیه چشم­‌انداز  نظام آموزش عالی،
  2. شناسایی آرمان­‌ها، اهداف، اصول و ارزش­‌های نظام آموزش عالی با محوریت اسناد بالادستی،
  3. شناسایی سیاست­‌ها و برنامه­‌های عملیاتی نظام آموزش عالی،
  4. شناسایی شکاف بین اسناد بالادستی و سیاست­‌ها و برنامه­‌های عملیاتی نظام آموزش عالی،
  5. شناسایی گونه­‌های دانشگاهی با توجه به ماموریت و چشم‌اندازهای پیش­رو نظام آموزش عالی.    
همچنین اين تحقيق از نظر هدف،­ کاربردی و از لحاظ نحوه­ گردآوری داده به روش آمیخته (کمی ـ کیفی) انجام شده است.
 جهت شناسایی آرمان­‌ها، چشمانداز، اهداف و ارزش­‌های جهت‌دهنده به نظام آموزش عالی ایران به بررسی 13 سند با استفاده از تحلیل محتوا به طریق مقوله‌بندی پرداخته و در نتیجه 45 ملاک و 175 نشانگر ذیل چهار مقوله کلی (ماموریت­‌ها، چشم­‌انداز، اهداف و ارزش­‌ها) به‌ دست آمد.
 با بررسی «شناسایی گونه­‌های دانشگاهی نظام آموزش عالی ایران با توجه به مأموریت و چشم‌اندازهای پیش­رو و سیاست‌های عملیاتی آن‌ها» در راستای دستیابی به اهداف ویژه این پیمایش و مأموریت و چشم‌اندازهای پیش­رو، در بخش نتایج  مشخص شد که در عصر حاضر نقش گسترده­ علم و فناوری در رشد و پیشرفت جنبه­‌های گوناگون زندگی بشری باعث شده تا دانش به‌عنوان منبع اصلی ایجاد ارزش­‌های اقتصادی و اجتماعی محسوب شود.
 در این میان نظام آموزش عالی یکی از مهم‌ترین و سازنده‌ترین نهادهای اجتماعی است که به‌عنوان اساسی­‌ترین قطب­‌های رشد و توسعۀ هر کشور محسوب می‌شود.
 آموزش عالی به‌عنوان یکی از اصلی‌­ترین سازمان­‌های اجتماعی در هدایت جامعه به سمت توسعه پایدار به شمار می­‌رود که نقشی اساسی در تربیت و تأمین نیروی انسانی کارآمد بر عهده دارد و از این جهت ملزم به بهبود و ارتقای کارایی و اثربخشی برنامه­‌ها و فعالیت­‌های خود جهت پاسخ­گویی به انتظارات اجتماعی در سطح ملی و بین­‌المللی است.

دانشگاه محل تلاقی میان دانش به مثابه علم (دانش آکادمیک) و شناخت فرهنگی است.

امروزه دانشگاه برحسب رسالت­‌ها و تعهداتی که نسبت به جامعه دارد، باید از یک سو برای بقا و اثربخشی خود تلاش کند و از سوی دیگر با توجه به نقشی که در جامعه به‌عنوان الگوی سایر سازمان­‌های دیگر دارد باید به گونه­‌ای برنامه‌­ریزی کند تا به شیوه­‌های جدید و کارآمد بتواند با ارائه کالاها و خدمات خود به جامعه، نتیجه ارزشمند را به بار آورد.
دانشگاه آموزش محور، پژوهش محور، کارآفرین، پاسخگو به جامعه و.... همگی حکایت از انتظاراتی دارد که نهادهای اجتماعی و مکاتب فکری یک جامعه دنبال می­‌شوند.
دانشگاه­‌ها برای اجتناب از سردرگمی­‌ها و روشن نمودن مسیر عمل خود رو به تدوین بیانیه مأموریت آورده­‌اند.
"یکی از اهداف برنامه‌‌ریزی دانشگاه­‌ها و مؤسسات آموزش عالی دستیابی به بیانیه­­‌ی چشم­‌انداز آینده آن‌ها است" بیانیه دانشگاه در واقع همان سند برنامه راهبردی یا بیانیه رسالت دانشگاه است که به صورت مکتوب و معمولاً به اختصار نتیجه نهایی برنامه آیندۀ دانشگاه را پیش روی ما قرار می­‌دهد. دانشگاه­‌های ایران نیز بی­ نیاز از چنین بیانیه­‌ای نیستند.
در ایران با بحران انتظارات از دانشگاه و وجود انتظارات چندگانه و متعارض از این نهاد روبه­‌رو هستیم.
دانشگاه در ایران چه کار می­‌کند و کار ویژه آن چیست؟ ماهیت و چیستی دانشگاه بیش از هر چیز به کارکرد این نهاد وابسته است.
در داخل کشور وجود انواع دانشگاه­‌های دولتی، پیام نور، آزاد اسلامی، علمی کاربردی، و... و انتظارات متفاوت از آن­ها چیزی است­‌ که بیشتر به ابهام دانشگاهیان از چشم‌اندازهای پیش­روی خود دامن می‌زند.
این دانشگاه­‌ها جهت انجام ماموریتی خاص تأسيس و مديريت می‌شوند، اما در عمل احساس می­‌شود که نتایج و فرایندهای متفاوتی از چشم­‌اندازها و ماموریت­‌های خود دنبال می­‌کنند.

     جامعه در حال تغییر نیازمند تغییر در آموزش عالی است.

 این پژوهش سعی کرد تا با رویکرد تحلیلی- پیمایشی به مطالعه مبانی، مولفه­‌ها و ویژگی‌های چشم­‌انداز، ماموریت­‌های دانشگاه­‌ها و اسناد بالادستی مربوط به آن­‌ها و بررسی شکاف بین سیاست­‌های تدوین شده و مسیر واقعی دانشگاه­‌ها و گونه­‌شناسی حاصل از آن بپردازد.
این پژوهش همچنین موارد ذیل را نیز به‌عنوان «پيشنهاد‌های اجرایی مورد تأکید قرار داده است» که به‌شرح ذیل نگاشته شده است:
  • در فرایند سیاست‌گذاری نظام­‌های آموزش عالی پس از الگوپردازی و تدوین اسناد بالادستی، نیاز به انجام ساختار سازی می­‌باشد. بنابراین ضروری است جهت اجرا و پیگیری بیانیه مأموریت و چشم انداز دانشگاه­‌ها، مسئولین امر به ایجاد ساختارهای حمایتی لازم در سطح دانشگاه­‌ها و گروه‌­های آموزشی و سایر سطوح سازمانی، توجه ویژه مبذول کنند،  
  • برخی از زیر نظام‌­های آموزش عالی نظیر دانشگاه پیام نور، آزاد اسلامی و جامع علمی کاربردی فاقد بیانیه مأموریت و چشم‌انداز منسجم و مشخصی هستند که لازم می­‌رسد برای تبیین مسیر فعالیت­‌ها و اهداف آتی آنها، به تدوین برنامه‌­ها و طرح­‌های فرادستی همت گماشته شود،
  • برای جلوگیری و کاهش آثار مخرب سیاست­‌زدگی دانشگاه­‌ها و مدیریت اثربخش آنها، به تدوین طرح ویژه­ای برای غیر متمرکز سازی نظام آموزش عالی پرداخته و سیستم مدیریت نخبه محوری را جایگزین مدیریت سیاسی شود،
  • اصلاح قوانین و آیین نامه­‌های مالی دانشگاه­‌ها مورد ملاحظه قرار گرفته و در اعتباربخشی برپایی مراکز جدید به شیوه تأمین بودجه آنها (روش­‌هایی غیر از دریافت شهریه از دانشجویان) توجه ویژه­ای شود،
  • عملکرد مراکز وابسته به هر یک از زیرنظام­‌های آموزش عالی متناسب با مسیر چشم‌اندازها و مأموریت ویژه آنها مورد بررسی قرار گرفته و در اعتباربخشی و ارائه رشته­‌های جدید به مراکزی که از حداقل­‌ها و استانداردهای لازم و کافی برخوردار نیستند، تجدید نظر شود،
  • توسعه زیر ساخت­‌های الکترونیکی کشور مثل اینترنت، و استانداردهای ساختار آموزش مجازی و از راه دور در بهبود عملکرد آموزشی دانشگاه پیام نور مورد توجه مسئولین امر قرار گیرد،
  • بازنگری در آیین‌نامه­‌های مربوط به ارتقای رتبه و شغل کارکنان بر اساس مدرک تحصیلی و تبدیل آن به ارزیابی کیفیت آموخته­‌های تحصیلی در عمل، می­‌تواند از هجوم شاغلان به دانشگاه علمی کاربردی برای کسب مدرک جلوگیری کند و زمینه بهتری را برای دستیابی به مأموریت­‌های اصلی این دانشگاه فراهم سازد،
  • ارائه مشاوره و همفکری وزارتین به دانشگاه­‌ها جهت دستیابی به شیوه­‌های جدید و مدرن تأمین بودجه مورد نیاز آن‌ها،
  • تهیه طرح و برنامه­‌های مشخص جهت بهره برداری و خرید خدمات و دستاوردهای علمی آموزشی دانشگاه­‌ها جهت تأمین و حمایت مالی آن‌ها،
  • تدوین سازوکار لازم توسعه پژوهش محوری در تمامی زیر نظام­‌های آموزش عالی و کاربست نتایج تحقیقات و ارائه آنها جهت به روزرسانی دانش موجود،
  • توجه به مهارت آموزی در تدوین محتوای آموزشی مراکز علمی کاربردی و بازنگری ارزیابی آموزشی بر اساس آن‌ها.
      
       فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از اینجا دانلود کنید:
       
 
 

لطفا کد زیر را وارد نمایید

اخبار مرتبط

آرم شورای عالی انقلاب فرهنگی

اطلاعات تماس

تهران، خیابان طالقانی، شماره 436

کدپستی: 1591814313
(+9821) 66976601 - 7