به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه در این مراسم ضمن عرض تعزیت و تسلیت ایام شهادت رئیس مذهب حقه جعفری به ساحت مقدس امام زمان (ارواحنا فداه)، مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، مراجع عظام تقلید و عموم ارادتمندان خاندان عصمت و طهارت، به ایراد سخن پرداخت و ابعاد مغفول مانده‌ای از سیره و راهبردهای آن امام همام را تشریح کرد.
ضرورت نگاه جامع و جریان‌شناسانه به سیره ائمه (ع)
وی با تأکید بر لزوم فراتر رفتن از نگاه صرفاً تاریخی و تقویمی به زندگی ائمه اطهار (ع)، سه رویکرد اساسی در مطالعه سیره معصومین را مطرح کرد: نخست، نگاه سنتی و تاریخی که به ذکر وقایع ولادت، زندگی، دوران امامت و شهادت هر امام می‌پردازد. دوم، نگاه کلان و راهبردی که توسط رهبر معظم انقلاب با عنوان «انسان ۲۵۰ ساله» تبیین شده و دوران امامت از امیرالمومنین (ع) تا امام حسن عسکری (ع) را یک حرکت پیوسته با هدفی واحد در نظر می‌گیرد که هر امام، متناسب با شرایط زمانه، بخشی از این هدف متعالی را پیش برده‌اند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی رویکرد سوم را که برای درک عمیق‌تر و کاربردی‌تر سیره ائمه ضروری دانست، جریان‌شناسی عصر معصومین معرفی کرد و اظهار داشت: باید با دقت بررسی کنیم که هر امام در دوران حیات پربرکت خود با چه جریانات فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی مواجه بوده‌اند، چه چالش‌هایی پیش روی ایشان قرار داشته و چگونه با این جریانات تعامل کرده یا به مقابله برخاسته‌اند. فهم دقیق رفتار سلبی و ایجابی ائمه در برابر جریانات معارض یا منحرف، درس‌های بزرگی برای امروز ما دارد.
تحلیل جریانات پیچیده عصر امام صادق (ع)
وی در ادامه با تطبیق این رویکرد بر دوران امامت امام صادق (ع)، شرایط بسیار حساس و پیچیده آن زمان را ترسیم کرد و با اشاره به
جریان سیاسی اموی و عباسی گفت: امام صادق (ع) دوران انتقال قدرت از بنی‌امیه (و بنی‌مروان) به بنی‌عباس را درک کردند. بنی‌امیه با ترویج اسلام اموی"، چهره دین را مخدوش کرده، به تحریف حقایق پرداخته و با تکبر عربی، غیرعرب‌ها به‌ویژه ایرانیان (موالی) را تحقیر می‌کردند. بنی‌عباس نیز با شعارهای فریبنده حمایت از اهل بیت (ع) و انتقام خون شهدای کربلا به قدرت رسیدند، اما خیلی زود چهره واقعی خود را نشان داده و با حاکم کردن «اسلام عباسی»، در ظلم و جنایت نسبت به ائمه (ع) و شیعیان، گوی سبقت را از امویان ربودند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به جریانات فکری و انحرافی ادامه داد: علاوه بر حکومت‌های جور، امام صادق (ع) با جریانات فکری منحرف متعددی نیز مواجه بودند، جریان
غُلات، افرادی که در محبت اهل بیت (ع) افراط کرده و برای ایشان مقام الوهیت قائل می‌شدند و اساس توحید را زیر سؤال می‌بردند. جریان
تصوف، جریانی که در قرن دوم هجری شکل گرفت و با وجود نزدیکی در برخی مبانی اعتقادی به تشیع (مانند جایگاه امیرالمومنین(ع) در عرفان)، در فقه عملاً پیرو مذاهب اهل سنت بودند و از خط امامت جدا شدند.
زیدیه، گروهی منشعب از شیعه که پس از امام سجاد (ع)، امامت امام باقر (ع) را نپذیرفتند و معتقد به امامت زید بن علی و لزوم قیام مسلحانه بودند.
افراطیون داخلی شیعه، برخی شیعیان که تحت تأثیر فضای سیاسی، بر امام صادق (ع) فشار می‌آوردند که چرا قیام مسلحانه نمی‌کند و حکومت را به دست نمی‌گیرد و از صبر و حکمت امام غافل بودند.
راهبرد هوشمندانه امام صادق (ع): تأسیس سازمان ولایت
استاد خسروپناه در ادامه به تبیین راهبرد کلیدی امام صادق (ع) در مواجهه با این شرایط پرداخت و گفت: امام صادق (ع) با درایت الهی، به جای ورود به قیام مسلحانه‌ای که شرایط اجتماعی آن فراهم نبود و می‌توانست اصل مکتب را به خطر بیندازد، اقدام به یک کار زیربنایی و ماندگار کردند که متأسفانه گاهی با عنوان ناقص سازمان وکالت از آن یاد می‌شود. آنچه امام تأسیس کردند، بسیار فراتر از یک شبکه جمع‌آوری وجوهات بود؛ ایشان شالوده سازمان ولایت فقیه را در همان عصر حضور بنیان نهادند.
وی با استناد به روایات معتبری همچون مقبوله (صحیحه) عمربن حنظله که در آن امام صادق (ع) خطاب به شیعیان در مورد فقهای جامع‌الشرایط می‌فرمایند:
فَإِنِّی قَدْ جَعَلْتُهُ عَلَیْکُمْ حَاکِماً (من او را بر شما حاکم قرار دادم)، تأکید کرد: امام نفرمودند او را وکیل قرار دادم، بلکه فرمودند «حاکم». این نشان می‌دهد که امام صادق (ع) در زمان حیات خود، فقها را نه تنها به عنوان مرجع پاسخگویی به مسائل شرعی، بلکه به عنوان دارای ولایت و حق قضاوت و حکم در میان شیعیان منصوب کردند. این شبکه ولایت، شامل تربیت هزاران شاگرد فقیه و متکلم برجسته مانند زراره بن اعین، محمد بن مسلم، هشام بن حکم، هشام بن سالم و ابوبصیر و اعزام آنان به بلاد مختلف اسلامی بود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: این ساختار ولایی که امام صادق (ع) ایجاد کردند، ضامن حفظ و گسترش معارف حقیقی اسلام و مکتب اهل بیت (ع) در برابر امواج تحریف و انحراف شد و به همین دلیل است که مذهب ما به عنوان «مذهب جعفری» شناخته می‌شود، زیرا امام با این سازماندهی، مکتب را تثبیت و تبیین کردند. این نظریه ولایت فقیه، ابتکار عصر غیبت نیست، بلکه ریشه در عصر حضور ائمه و به‌طور مشخص در دوران امام صادق (ع) دارد و در عصر غیبت به طریق اولی ضرورت می‌یابد.
مظلومیت امام صادق (ع) و شهادت به دست منصور عباسی
استاد خسروپناه با اشاره به کینه‌توزی شدید منصور دوانیقی، خلیفه سفاک عباسی، نسبت به امام صادق (ع)، به تشریح فشارهای بی‌امان بر آن حضرت پرداخت: منصور که از نفوذ معنوی و علمی امام در جامعه اسلامی به شدت هراس داشت، بارها امام را احضار، تهدید و مورد بی‌احترامی قرار داد. کار به جایی رسید که مزدورانش خانه امام را در مدینه به آتش کشیدند و امام صادق (ع) با معجزه از میان شعله‌های آتش عبور کردند. اما سرانجام، منصور دوانیقی نتوانست وجود نورانی امام را تحمل کند و در نهایت ناجوانمردانه دستور مسموم کردن حضرت را صادر کرد و ایشان را غریبانه در ۲۵ شوال سال ۱۴۸ هجری قمری به شهادت رساند.
این مراسم معنوی با ذکر مصیبت و مرثیه‌سرایی توسط مداح اهل بیت (ع)، حاج حسن بابایی، در رثای امام جعفر صادق (ع) و جد بزرگوارشان حضرت سیدالشهدا (ع) خاتمه یافت و حاضران در فضایی آکنده از حزن و اندوه به سوگواری پرداختند.
