محمدمهدی بحرالعلوم با حضور در غرفه شورای توسعه فرهنگ قرآنی مستقر در سی‌اُمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن به بیان اجمالی از فعالیت چندساله ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن پرداخت.
محمدمهدی بحرالعلوم، مسئول دبیرخانه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم در نشستی که عصر امروز ۲۴ فروردین‌ماه در غرفه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم برگزار شد به توضیح درباره فعالیت‌های ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم پرداخت که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛
بعد از تاکیدات مقام معظم رهبری برای تربیت حافظان قرآن که عمده آن در سال ۱۳۹۰ بود که تاکید کردند ۱۰ میلیون حافظ قرآن کریم تربیت شود، تحرکاتی میان دستگاه‌های قرآنی کشور به وجود آمد و شوراهایی ایجاد شد ولی پس از مدتی شوراها رو به افول رفت تا اینکه دوستان شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصمیم گرفتند، یک شورا با قوام بیشتری ایجاد کنند. مقدمات کار صورت گرفت و در این راستا مصاحبه‌هایی با شخصیت‌های برجسته در حوزه حفظ قرآن انجام شد. نتیجه این بررسی‌ها به تدوین سند طرح ملی حفظ قرآن انجامید و در سال ۱۳۹۵ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. در این سند ۲۷ راهبرد نام برده شده بود.
در همین راستا در سال ۱۳۹۶ ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم شکل گرفت که ۱۷ عضو دارد. در ابتدا دبیرخانه ستاد در شورای توسعه بود ولی در سال ۹۸ دبیرخانه در سازمان اوقاف مستقر شد و بعد از گذشت دو سال این ستاد به عنوان یکی از زیر مجموعه‌های شورای توسعه قلمداد شد و در ردیف کمیسیون‌ها قرار گرفت.
تدوین ۱۱۵ اقدام در راستای طرح ملی حفظ قرآن
در ادامه مهمترین اتفاقاتی که در این سال‌ها در ستاد اتفاق افتاده است، عرض می‌کنم. اولین کار این بود که سند راهبری حفظ تا مرحله راهبردها تنظیم شد و در این زمینه لازم بود تکلیف دستگاه‌های قرآنی تعیین شود. در این راستا جلساتی برگزار شد و ۱۹۰ اقدام برای ۱۱ دستگاه قرآنی تبیین شد. بعدا این اقدامات به ۱۱۵ اقدام تقلیل پیدا کرد. موضوع بعدی این بود که بررسی کنیم این ۱۱۵ اقدام چگونه انجام شده است. به همین خاطر ما بازرسی‌های متعددی نسبت به دستگاه‌های مسئول انجام دادیم. از جمله مهمترین دستگاه‌ها می‌توانم به وزارت آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات اسلامی، نیروهای مسلح، حوزه علمیه، سازمان اوقاف، سازمان صدا و سیما و اتحادیه موسسات قرآنی و بسیج مستضعفین اشاره کنم. طی این بازرسی‌ها در پایان سال ۱۴۰۰ به این نتیجه رسیدیم که اکثر این اقدامات انجام نشده است و تنها ۳۰ درصد آنها به صورت نیمه‌کاره انجام شده و کارهایی که به نتیجه رسیده باشد، بسیار کم بود.
در مرحله بعد بررسی کردیم که چرا دستگاه‌ها برای انجام وظایف خود در این زمینه انگیزه کافی ندارد؟ در همین راستا ما چالش‌های حفظ قرآن کریم را احصاء کردیم یعنی بررسی کردیم که چه عواملی باعث شده است فرمان مقام معظم رهبری با گذشت ۱۲ سال محقق نشود. ما در این زمینه ۲۹ چالش را احصاء کردیم. مهمترین علت این بود که حفظ قرآن جزء فرهنگ عمومی کشور ما نیست. مثلا ما در مورد احیای شب‌های قدر فرهنگ عمومی داریم، در مورد عزاداری محرم و صفر فرهنگ عمومی داریم، در مورد عید نوروز فرهنگ عمومی داریم و همین باعث می‌شود که خود مردم به صورت خودجوش به سمت این آیین‌ها بروند ولی در موضوع حفظ قرآن کریم، فرهنگ عمومی وجود ندارد. لازم به ذکر است ما یکسری دستگاه‌های فرهنگساز در کشورمان داریم که مهمترین آنها عبارت است از نهاد خانواده، حوزه علمیه، صدا و سیما و وزارت آموزش و پرورش.
پس تا اینجا روشن شد که ما ۱۱۵ اقدام تدوین کردیم. در گام بعد بازرسی کردیم که چه مقدار از اینها عملی شده است. نتیجه بازرسی‌ها این بود که اکثر این اقدامات روی زمین مانده است. در عین حال ما در سال ۱۴۰۱ گام‌هایی به سمت جلو برداشتیم و در این سال چند کار مهم انجام شد. اولین کار در حوزه آزمون‌های تخصصی حفظ بود. ما در کشورمان آزمون‌های تخصصی حفظ قرآن داریم که ۱۷ سال است برگزار می‌شود. عده زیادی از مردم هستند که حافظ قرآن هستند ولی چون سطح این آزمون‌ها خیلی بالا است خیلی از حافظان قرآن در آن شرکت نمی‌کنند و مورد حمایت دستگاه‌ها قرار نمی‌گیرند. در طی این سال‌ها حدود ۹۰ درصد حافظان که در این آزمون‌ها شرکت کردند موفق به اخذ مدرک نشدند. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم که آزمون‌ها را در سطح پایین‌تری برگزار کنیم و الآن منتظریم که نتایج آن را ببینیم.
ورود حفظ قرآن به کتب درسی ابتدایی
کار مهم دیگری که انجام شد این بود که آموزش و پرورش بحث حفظ قرآن را در کتب درسی وارد کرد. تا قبل از آن بحث حفظ قرآن در کتب درسی جایگاهی نداشت، ولی از سال ۱۴۰۱ این بحث به کتب درسی مقطع ابتدایی وارد شد البته نه به صورتی که دانش‌آموزان را مجبور به حفظ قرآن کنیم. در اثر این اقدام ما منتظریم که گرایش محصلان به حفظ قرآن بیشتر شود.
در گام بعد در حوزه‌های علمیه مدارس حفظ‌محور ایجاد کردیم و اکنون حدود ۵۸ حوزه حفظ‌محور داریم یعنی طلاب در کنار سایر دروس، قرآن را هم حفظ می‌کنند. طبیعتاً هر چه روحانیون با حفظ قرآن آشناتر باشند موفق‌تر خواهیم بود. گام بعدی ما این بود که مزایایی که در نیروهای مسلح برای حفظ قرآن وجود داشت بازتعریف و این مزایا گسترده‌تر شد. این اقداماتی که عرض کردم جزء ۱۱۵ اقدام اولیه بود که اکنون در حال اجرا است.
در یک نگاه کلی می‌توان این اقدامات را به سه دسته تقسیم کرد؛ دسته اول اقداماتی است که اجرای آنها بار مالی ندارد مثل تعریف یک دوره. دسته دوم اقداماتی است که بودجه‌بر است ولی دستگاه‌ها با بودجه جاری خودشان می‌توانند آنها را اجرا کنند. دسته سوم اقداماتی است که نیازمند مشارکتی بیرون از خود دستگاه است. مجموعه مسیری که ما از ابتدا تا امروز طی کردیم این است.
