پژوهش «بررسی نقش و ابعاد تأثیرگذاری زنان در اقتصاد مقاومتی»؛ به‌کوشش معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه صنعتی شریف (مجری طرح)، دکتر کبری خزعلی (ناظر طرح) و زهرا آیت‌اللهی (مشاور عالی طرح) انجام شده که بوسیله دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1397 منتشر شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، این پژوهش به واسطه تجربه مجریان خود در حوزه زنان، جامعه زنان ایرانی را به‌عنوان جامعه هدف خود انتخاب کرده است.
زنان نیمی از جمعیت کشور را به خود اختصاص می‌دهند و در نتیجه می‌توانند در موفقیت سیاستهای اقتصاد مقاومتی نقش بسزایی داشته باشند مضاف بر آن‌که در نقش‌های همسری و مادری نیز می‌توانند موجب تحرکت کل جامعه به سمت نتایج مثبت اقتصاد مقاومتی باشند.
مقام معظم رهبری نیز در این خصوص می‌فرمایند: «اگر زنان در حرکت اجتماعی یک ملتی حضور نداشته باشند، آن حرکت به جائی نخواهد رسید، موفق نخواهد شد. اگر زنان در یک حرکت حضور پیدا بکنند، یک حضور جدی و آگاهانه و از روی بصیرت، آن حرکت به‌طور مضاعف پیشرفت خواهد کرد»
در جامعه اگر زن از ايفای نقش اجتماعی محروم شود، از رشد اجتماعی او كاسته خواهد شد و جامعه‌ای كه زنان در آن رشد فكری نيافته باشند جامعه بالنده‌ای نيست.
سعادت و سلامت هر جامعه در ماهيت خانواده‌ها ايجاد می‌شود و انتقال ارزش‌ها و فرهنگ‌ها درجه اول به عهده خانواده‌ها مخصوصا زنان است.
لذا جامعه سعادتمند در گرو زنان است و كسانی كه تمام مسئوليت‌های زن را در نقش مادر بودن خلاصه می‌كنند و نقش عمومی او را نمی‌پذيرند، راه بيراهه‌ای را برگزیده‌اند.
اگر نظام اسلامی، بخواهد برای رسيدن به جامعه سالم كه نشأت گرفته از مبانی ارزشی، مذهبی و فرهنگی است تلاش كند، بايد برای نقش زنان در جامعه اهميت ويژه‌ای قائل شود.
در تاریخ اسلام موارد چندی را می‌توان یافت که مسلمانان به علت اعتقاد به خدای یگانه و نبوت رسول خدا (ص) و دفاع از ارزش‌های اسلامی، هدف تحریم‌های اقتصادی کافران که دستی بالاتر داشته‌اند، قرار گرفته‌اند، اما با مقاومت و توکل به خدای تعالی توانسته‌اند بر مشکل غلبه کنند.
گرایش به اقتصاد مقاومتی فقط مخصوص کشور ایران نیست و در سال‌های اخیر با توجه به بحران اقتصادی جهانی، بسیاری از کشورها با توجه به شرایط و ساختارهای درونی خود به دنبال مقاوم‌سازی اقتصاد هستند.
بنابراین موضوع اصلی این تحقیق، نقش زنان و اثرگذاری آنان در موضوع اقتصاد مقاومتی است که در پی تحقق اهداف ذيل نگاشته شده است:
- شناسایی نقش‌های زنان در ابعاد مختلف اقتصاد مقاومتی و چگونگی تأثیرگذاری آن‌ها،
- تولید محتوای آموزشی و ترویجی جهت گفتمان‌سازی و استفاده از ظرفیت زنان در عرصۀ اقتصاد مقاومتی.
همچنین اين تحقيق، به تحلیل محتوای نظرات صاحبنظران و مسئولان در این زمینه پرداخته و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، دیدگاه‌های ایشان را مورد بررسی قرار داده است.
با توجه به تحریم‌ها و جنگ اقتصادی، در حال حاضر تحقق سیاستهای اقتصاد مقاومتی مسئلۀ اساسی و به‌روز کشور ماست و یافتن راهبردهای مناسب برای محقق شدن این سیاست‌ها در سطح جامعه یک وظیفه همگانی است. در این میان، زنان که نیمی از جمعیت کشور هستند، به واسطۀ داشتن نقش مادری و همسری می‌توانند مسبب حرکت کل جامعه به سمت اقتصاد مقاومتی باشند. این پژوهش جامعۀ زنان ایرانی را به‌عنوان جامعۀ هدف خود انتخاب کرده و بررسی کرده است که زنان می‌توانند چه نقش‌هایی را در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی بر عهده بگیرند و در هر نقش می‌توانند تا چه اندازه اثرگذار باشند.
می‌توان به مدیریت مصرف انرژی، مبارزه با مصرف‌گرایی و مصرف تولیدات داخلی، آموزش صحیح به فرزندان، خرید به موقع و به جا و... اشاره کرد.
همچنین از دیگر مصادیق تأثیر زنان در اقتصاد مقاومتی مسأله اشتغال است. اشتغال زنان هم در بیرون منزل و هم در منزل با عنوان مشاغل خانگی مد نظر است. توسعه کسب و کارهای خانگی با کمک و حمایت صندوق‌های قرض الحسنه و.. می‌تواند بسیار مفید فایده باشد.
با توجه به وجود زنان تحصیلکرده در کشور، می‌توان با یک برنامه‌ریزی صحیح از وجود این نیروهای متخصص در توسعه اقتصادی کشور و در نهایت پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی بهره برد.
موضوع اقتصاد مقاومتی به ویژه در ارتباط با حوزه زنان مبحثی نوپدید با ادبیات موضوعی بسیار محدود است. چگونگی تحقق این امر مهم و استراتژیک در جامعه اسلامی پس از تأکیدات مقام معظم رهبری و ابلاغ سیاستهای کلان در این زمینه، بسیار پیچیده است.
لذا لازم است در گام اول مفاهیم این موضوع، تبیین و گفتمان‌سازی شده و به آموزش‌های لازم، ترویج و سپس اجرایی کردن آن‌ها اقدام شود.
در واقع نقش زن در جهان‌بینی اسلام آن چنان مهم است كه هيچ چيز ديگر نمی‌تواند جای آن را بگيرد و از سوی ديگر اسلام هيچ مانعی برای حضور زنان در جامعه ندارد و زن را در چارچوب خانه محصور نمی‌داند.
در اسلام زنان و مردان در مسائل اجتماعی و فرهنگی از جايگاه يكسانی برخوردارند و حركت اجتماعی را برای هر دو مشروع می‌شمارد.
حضرت فاطمه (س) الگوی زن مسلمان است كه خط پايانی بر تحقير و تحريف تاريخی شخصيت زن و سرآغازی بر شكوفايی زن مسلمان است. او نمونه‌ای از يك زن مسلمان است كه در بعد فردی حيا، عفاف، زهد، تقوا، صبر، گذشت، حكمت، معرفت خداوند با وجود او آميخته شده و در بعد خانوادگی مادری دلسوز و انسان‌ساز و همسری همراه و هم راز بود و از نظر اجتماعی دنباله‌رو پدر در توسعه اسلام و مددكار همسر در دفاع از حقوق خويش است و ابايی از اين ندارد كه در حضور انصار و مهاجر حقايق دينی را بازگو کرده و از حقوق تضييع شده دفاع کند.
مقام معظم رهبری در مورد نقش زن در تربيت انسان‌ها می‌گوید: «انسان صحيح و سالم در دامن خود پروراندن، بزرگترين و با ارزش‌ترين كار زنان است كه با كار علمی هم منافاتی ندارد و محبوب‌ترين كار هم برای زن همين است.»
بنابراین یکی از الزامات این کار جمع آوری ایده‌ها و نظرات جامعه نخبگان، مسئولین و صاحبنظران است.
در طول چند سال گذشته شخصیت‌های مختلف علمی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در این موضوع اظهارنظر کرده و اندیشه‌های خود را به شکل‌های مختلف به جامعه عرضه کرده‌اند.
با بررسی و پیمایش رسانه‌ها، اعم از مکتوب و مجازی مجموعه نظرات نخبگان و صاحبنظران در دو سال اخیر جمع آوری شده و پس از بررسی دقیق و تحلیل محتوای آن‌ها اهم محورها استخراج و به شکل موضوعی در چهار بعد ذیل طبقه بندی شده‌اند که به‌شرح ذیل آمده است:
- بعد آموزشی- پژوهشی
- بعد فرهنگی- اجتماعی
- بعد اقتصادی- مدیریتی
- بعد رفتاری- اجرایی
ادامه این پژوهش فهرستی از راهبردها و راهکارهایی که به‌طور ویژه در حوزه زنان قابل تعریف است در ذیل اقدامات و برنامه‌های متناظر با آن‌ها نگاشته شده است:
- طـراحی الـگوی سـبک زندگی متناسب با اقـتصاد مقاومتی
راهکارها:
- بهینه کردن تصمیم گیری‌های فردی و جمعی در راستای تقویت اقتصاد داخلی،
- اصلاح فرهنگ مصرف و کاهش فاصله سرانه مصرف با کشورهای پیشرفته،
- ترویج مصرف صنایع دستی و سنتی بومی،
- تغییر در سبک زندگی مردم و ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی،
- برنامه‌ریزی جهت ارتقاء کیفیت، سالم سازی و صرفه جویانه کردن فرهنگ و عادات غذایی،
- تهيه و اجراي برنامه جامع الگوی صحیح مصرف و مقابله با مصرف‌گرايي، اسراف و تجمل‌گرايی،
- فرهنگ‌سازی در زمینه مصرف پوشاک داخلی با تکیه بر حفظ سنت‌های ملی و بهینه‌سازی اقتصادی.
- ترمیم فـرهنگ عمومی در راستای تقـویت اقـتصاد مقاومتی
راهکارها:
- تبیین و ترویج اخلاق و فرهنگ اسلامی کار، کارجمعی، صبر هدفمند، جهاد اقتصادی، کارآفرینی، تولید ثروت، کسب رزق حلال، مشارکت و رقابت سالم اقتصادی و پرداخت مالیات به مثابه وظیفه و ارزش ملی برای تأمین عزت جامعه اسلامی و آحاد آن،
- ترویج ساده زیستی برای حاکمان و مسئولان و پرهیز از تجمل‌گرایی و رعایت قناعت و کفاف در مصرف و اجتناب از اسراف،
- توسعه و ترویج انضباط اقتصادی در سطح عمومی جامعه،
- مبارزه با فرهنگ واسطه‌گری در اقتصاد و تقویت فرهنگ تولید بهینه.
- گفتمان‌سازی در راستای اقتصاد مقاومتی
راهکارها:
- تبیین دقیق ابعاد مفهومی اقتصاد مقاومتی و خارج کردن آن از ابهامات مفهومی،
- بسط و تبیین مفاهیم و روش‌های اقتصاد مقاومتی در دانشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه و مراکز علمی،
- حرکت در جهت ایجاد درک متقابل فرهنگ و اقتصاد و تعامل مثبت فعالان این دو حوزه،
- ایجاد تقسیم کار ملی و همگرایی بین دستگاه‌های متولی حوزه فرهنگی برای گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی،
- حمایت از تشکل‌های فرهنگی هنری در راستای تولید محصولات و آثار مرتبط با اقتصاد مقاومتی،
- مخاطب‌شناسی گفتمان اقتصاد مقاومتی در سطوح دانشگاهی، مدیریتی و عمومی.
- پیشبرد و ارتقاء سیاستهای توسعه اقتصاد دانش بنیان
راهکارها:
- سرمایه‌گذاری برای ارتقاء مهارت‌های نیروی انسانی از طریق هدفمند کردن نظام آموزشی کشور،
- حمایت از ابداع و نوآوری و تغییر برنامه‌ها در دانش و فناوری از مأموریت محور به ترویج محور و ایجاد محیط مناسب برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه،
- ایجاد امکان دسترسی مطمئن، سریع و ارزان به اینترنت و افزایش امکانات مخابراتی و ارتباطی،
- ارائه خدمات عمومی توسط دولت بصورت برخط به مردم،
- مدیریت دانش در اقتصاد توسط دولت که عبارت است از تصمیم گیری آگاهانه و نظام‌مند درباره استفاده بهتر از دانش به‌منظور بهبود وضعیت کارایی در سطح کشور.
- اصلاح نـظام آموزشی در راستای تقـویت و ترویج اقتصاد مقاومتی
راهکارها:
- ترویج مؤثر آموزش‌های فنی و هنری در مدارس،
- ترویج مهارت‌های حرفه‌ای و کارآفرینانه در مقاطع مختلف آموزشی،
- اصلاح نگرش دانش آموزان درباره کار، تولید و مصرف،
- اصلاح نگرش دانش آموزان درباره آموزش‌های فنی حرفه‌ای و اینکه تنها افراد دارای توان تحصیلی اندک جذب این آموزش‌ها می‌شوند،
- تأسیس و تقویت رشته‌های مرتبط با مدیریت فرهنگی و جذب نخبگان جهت اصلاح ساختارهای مدیریت فرهنگی،
- برقراری تعامل میان دانشجویان و پژوهشگران دو عرصه فرهنگ و اقتصاد،
- بازنگری در نظام تحصیلات تکمیلی و حذف رشته‌های فاقد توجیه فرهنگی و اقتصادی.
- اصلاح نظام رسانه‌ای و تبلیغاتی در ارتباط با اقـتصاد مقاومتی
راهکارها:
- فرهنگ‌سازی در راستای ارزشمند پنداری کار و تولید،
- مبارزه با فرهنگ مصرف‌زدگی و مدگرایی،
- حمایت از تولید آثار هنری و رسانه‌ای مرتبط با اقتصاد مقاومتی،
- برگزاری دوره‌های آشنایی با اقتصاد مقاومتی برای فعالان فرهنگی و رسانه‌ای.
- سـیاست‌گذاری برای افـزایش نقش مردم در نظـام اقتصادی
راهکارها:
- ایجاد چشم انداز ملی استقلال اقتصادی، تولید و مصرف فرهنگ‌سازی واصلاح آگاهی‌ها، باورها، گرایش‌ها ونگرش‌ها برای تحقق آن،
- ترویج مشتری محوری و تحقق عدالت در تخصیص و توزیع منابع ثروت و دسترسی به فرصت‌ها، کالا و خدمات،
- مقابله همه جانبه، فراگیر و سازمان یافته با ویژه‌خواری (رانت جویی)، فقر، فساد و تبعیض در عرصه‌های اقتصادی،
- توجه به سویه‌های اقتصادی برنامه‌های فرهنگی
راهکارها:
- تهیه پیوست اقتصادی برنامه‌های فرهنگی،
- جامع‌نگری در سیاست‌گذاری‌ها و توجه همزمان به رشد اقتصادی وتعالی فرهنگی،
- توجه به اثرات مخرب ورود درآمد نفتی به فضای اقتصاد و فرهنگ،
- توجه به مزیت‌های اقتصادی ذخایر فرهنگی،
- حرکت به سوی ایجاد درک متقابل فرهنگ و اقتصاد و تعامل مثبت فعالان متخصص این دو حوزه،
- تدوین برنامه ویژه برای عمـلیاتی کردن بـندهای مرتبط با اقتصاد مقاومتی در اسناد بالادستی شورا (نقشه مهندسی فـرهنگی، نقشه جـامع علمی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش)
فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از اینجا دانلود کنید: 
