یادداشت ذیل که تقدیم شما می شود از جناب آقای دکتر علی قلی جوکار است که در آن به اهمیت پیوست نگاری فرهنگی پرداخته است.
پیوست نگاری فرهنگی به عنوان یکی از عناصر مهم و اساسی مهندسی فرهنگی و در کنار سند نقشه مهندسی فرهنگی از آنجا اهمیت و ضرورت آن آشکار گردید که مقام معظم رهبری در 1386،9،17 بر انجام آن تاکید کرده و بیان کردند: «در طرحهای گوناگونی که در کشور تنظیم می شود..... طرح های اقتصادی، طرحهای پولی و مالی، طرحهای عمرانی حتماً یک پیوست فرهنگی داشته باشد که آن پیوست فرهنگی مصوبهی آن شورا( شورای عالی انقلاب فرهنگی) است. البته همه ملزم باشند که به آن پیوست فرهنگی توجه کنند و آن را لازم الاجرا بشمارند». چنانچه از بیانات مقام معظم رهبری و ادبیات موجود اسنتباط میشود مفهوم پیوست فرهنگی عبارت است از ارزیابی آثار و پیامدهای فرهنگی اجرای طرحهای مهم در حوزهها و نظامهای مهم جامعه، تدوین سیاستها و راهکارهایی برای کاهش آثار و پیامدهای آسیبزای اجرای این گونه طرحها، تقویت آثار و پیامدهای مثبت آن، استفاده بهینه از فرصتهای فرهنگی که اجرای این طرحها ایجاد میکنند، و چگونگی مدیریت چالشها، تهدیدها و موانعی که این طرحها در طول اجراء برای فرهنگ و ارزشهای فرهنگی ایجاد میکنند. با دقت بر این معنا و مفهوم است که متوجه عمق نگاه مقام معظم رهبری در اشاره و دستور پیوست نگاری فرهنگی در جمع اعضاء شورای عالی انقلاب فرهنگی، برای حراست از ارزشهای فرهنگی جامعه می گردیم. دبیر محترم وقت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی حسب فرمایشات مقام معظم رهبری، این ماموریت و وظیفه را با توجه به شرح وظایف و ماموریتهای کمیسیون فرهنگی، سابقه و تجربه تدوین پیش نویس سند نقشه مهندسی فرهنگی و شاخصهای فرهنگی آن، به این کمیسیون محول نمود که بعداً عبارت پیوست نگاری فرهنگی به آن اضافه گردید. لذا کمیسیون فرهنگی با نام «کمیسیون فرهنگی و پیوست نگاری فرهنگی» با حفظ ماموریتها و شرح وظایف قبلی، انجام ماموریت و وظیفه پیوست نگاری فرهنگی را نیز در سرلوحه فعالیتهای خویش قرار داد .
اصول و مبانی نگارش پیوست فرهنگی
با توجه به مبانی اعتقادی، فرمایشات مقام معظم رهبری، اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی، سند نقشه مهندسی فرهنگی و شاخصهای آن، اصول و مبانی پیوست نگاری فرهنگی به شرح زیر مورد مداقه کارشناسی و مورد تصویب قرار گرفت.
- مبانی اعتقادی، احکام، ارزشها، و اصول اخلاقی مورد تایید دین مبین اسلام
- اصول و مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی
- نظرات و رهنمودهای حضرت امام و مقام معظم رهبری
- سیاستها و راهبردهای مصوب سند نقشه مهندسی فرهنگی
- سیاستها و راهبردهای کلان نظام مصوب مجمع تشخیص نظام
- دستاوردهای علمی مورد تایید اندیشمندان اسلامی
بر این اساس به نظر میرسد لازم است پیوست فرهنگی طرحهای مهم به شش سوال مهم و اساسی زیر پاسخ گوید تا در فرآیند پیوست نگاری فرهنگی و براساس نظام نامه پیوست نگاری فرهنگی مورد تایید و تصویب قرار گرفته، و به منصهی اجراء گذاشته شود.
1 – اجرای این طرح مهم چه فرصتهای فرهنگی را در محیط و محل اجراء، کارکنان و خانواده آنها، و برای ارزشهای فرهنگ ملی و عمومی، ممکن است به همراه داشته و یا خواهد داشت ؟
2 – اجرای این طرح مهم با چه موانع، چالش ها، و محدودیتهای فرهنگی و غیرفرهنگی مواجه بوده و یا خواهد بود ؟
3 – نقاط قوت، آثار و پیامدهای مثبت فرهنگی این طرح چه بوده و یا چه خواهد بود؟
4 – آسیبها، آثار و پیامدهای مخرّب فرهنگی اجرای این طرح چیست و یا چه خواهد بود؟
5 – برای تقویت فرصتها و آثار و پیامدهای مثبت و نقاط قوت فرهنگی این طرح مهم، چه راهکارهایی وجود داشته و یا خواهد داشت؟
6 – برای حذف و کاهش آسیبها و آثار و پیامدهای مخرّب و منفی اجرای این طرح و مراعات محدودیتها و چالشهای فرهنگی آن، چه راهکارهایی وجود داشته و یا خواهد داشت؟
به نظر میرسد پاسخ یا پاسخهای منطقی، علمی، و کارشناسی مستدل به این سوالات شش گانه، ما را به مفهوم پیوست نگاری فرهنگی مورد نظر مقام معظم رهبری و نخبگان جامعه، هدایت کرده و یا بسیار به آن نزدیک خواهد کرد .
الگوی پیوست نگاری فرهنگی در کمیسیون
با توجه به منویات مقام معظم رهبری و مطابق با سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و نظرات و راهنمایی های دبیر محترم وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی، و با توجه به دیدگاه های کارشناسی و مطالعات مفصل کارشناسان کمیسیون، و کمبود و کاستی ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی با توجه به جدید بودن موضوع آن در کشور، کمیسیون برای تبیین و تدوین و گسترش ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی در جامعه، اقدام به طراحی الگوی اجماعی فعالیتهای خود در راستای پیوست نگاری فرهنگی اجرای طرحهای مهم در دو بخش گفتمان ترویجی و تبیینی (تبیین و تدوین و تصویب)، نمود که بخش الف) شامل؛ الگوی ترویجی به مفهوم تولید، ترویج و گسترش ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی در جامعه، وزارتخانه ها، نهادها و سازمانها و دستگاههای کلان دولتی و غیردولتی که واجد طرحهای مهم تاثیرگذار در حوزه و بخش فرهنگ هستند و از این جهت جزو مخاطبان پیوست نگاری فرهنگی می باشند و بخش ب) شامل؛ الگوی تبیینی به مفهوم بررسی، مطالعه، تبیین و تدوین پیوست نگاری فرهنگی برای طرحهای مهم در حوزههای مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و بخش فرهنگ کشور است(نمودار زیر).
الگوی فعالیت کمیسیون فرهنگی اجتماعی و پیوست نگاری فرهنگی در پیوست نگاری فرهنگی
الف – بخش ترویجی ( تولید و گسترش ادبیات و گفتمان)
با توجه به این که پیوست نگاری فرهنگی در کشور ما امری جدید بوده و فاقد ادبیات مکفی است و همچنین از گفتمان دانشگاهی و بومی برخوردار نبوده است، لذا این کمیسیون پس از بررسی و مطالعات کارشناسی، به این نتیجه رسید که برای تولید و گسترش ادبیات و گفتمان یا ترویج پیوست نگاری فرهنگی، در چهار محور؛ 1- برگزاری جلسات کارشناسی داخلی، 2- برگزاری جلسات خارج از کمیسیون، 3- برگزاری کارگاه های آموزشی، 4 - سخنرانی و انجام مصاحبه های مطبوعاتی، رادیو و تلویزیونی، اقدام به فعالیت نماید(الگوی زیر)، که در زیر به مهمترین این فعالیتها اشاره میگردد .
الگوی ترویج ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی
ب - بخش تبیینی ( برررسی ، مطالعه ، تبیین و تدوین )
همزمان با تولید و گسترش ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی، این کمیسیون با کمک کارشناسان خود اقدام به بررسی، مطالعه و تدوین برخی از موضوعات مهم و مشمول پیوست نگاری، نمود. مهمترین محورهای فعالیتهای کمیسیون در بخش تبیینی پیوست نگاری فرهنگی عبارتند از؛ 1- اقدامات کارشناسی، 2 – اقدامات پژوهشی ، 3 - انعقاد قرارداد پژوهشی با مجریان ، 4– برنامهها و فعالیتهای در دست اقدام کمیسیون، بوده است (الگوی زیر) .
الگوی تبیینی( بررسی ، مطالعه تبیین و تدوین) پیوست فرهنگی در کمیسیون
بر اساس الگوی ترویجی، کمیسیون برای گسترش و توسعه ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی اقدام به برگزاری جلسات کارشناسی با حضور معاونان فرهنگی، کارشناسان و نمایندگان وزارتخانهها، دستگاهها، نهادها و سازمانهای کلان و همچنین روسا، معاونان، کارشناسان و نمایندگان پژوهشکدههای مطالعات علمی و پژوهشی فرهنگی و اجتماعی، برقراری و برگزاری کارگاهها و کلاسهای آموزش پیوست نگاری فرهنگی، مصاحبه با مطبوعات و رسانهها ، نشستها و همایشهای مختلف و متعدد نمود. همزمان با فعالیتها مطابق با الگوی اول، کمیسیون براساس الگوی دوم یعنی الگوی تبیینی و برون سپاری پروژههای پیوست نگاری و کار کارشناسی داخلی به طور همزمان فعالیت نمود که حاصل آن چهار گزارش پیوست نگاری فرهنگی در حوزههای مختلف، فعالیتها و گزارشهای کارشناسی، مقالات علمی و کارشناسی و سایر فعالیتها، بوده است که گزارش کامل آن به استحضار مقامات بالادستی و دبیر محترم وقت رسیده است. لازم است بیان نماییم که کمیسیون به دلیل کمبود منابع مالی دبیرخانه شورای عالی، در طول انجام وظایف محوله و فعالیتهای خود در راستای پیوست نگاری فرهنگی با محدودیتهای منابع مالی زیادی روبرو بوده است اما به حول و قوه الهی این کمیسیون علاوه بر تصویب نظام نامه پیوست نگاری فرهنگی، در تولید و گسترش ادبیات و گفتمان پیوست نگاری فرهنگی و همچنین انجام مطالعات کارشناسی و علمی پژوهشی پیوست نگاری فرهنگی، گامهای بلندی برداشته است که آثار و پیامدهای آن در آینده روشن خواهد شد و هم اکنون ملاحظه میکنیم که پیوست نگاری فرهنگی طرحهای مهم در وزارتخانهها، دستگاهها و سازمانهای کلان و بخش خصوصی تبدیل به یک خواست و تقاضا شده است. اما ادامهی این راه دشوار فرهنگی و ملی بدون همّت، سعی، عزم و ارادهی کافی مسئولین و تصمیم گیران عالی، و حمایت و پشتیانی آن ها از کمیسیون فرهنگی و پیوست نگاری فرهنگی، میسر نخواهد بود . امید است در راه اجرای منویات مقام معظم رهبری و در راستای سیاستهای فرهنگی نظام جمهوری اسلامی و برای حراست و حفظ ارزشهای فرهنگ اسلامی ایرانی، و با حمایت مقامات بالادستی این کمیسیون بتواند به این اهداف، ماموریتها و وظایف عالی اما دشورا دست یابد.