سومین نشست شورای عالی سیاست‌گذاری علوم انسانی اسلامی حوزه‌های علمیه کشور به همت ستاد راهبری علوم انسانی اسلامی حوزه‌ در تهران برگزار شد.
سومین نشست شورای عالی سیاست‌گذاری علوم انسانی اسلامی حوزه‌های علمیه کشور با حضور آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه، حجت‌الاسلام‌والمسلمین عاملی رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی و دکتر سیمایی صراف وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در دفتر معاونت ارتباطات بین‌الملل مقام معظم رهبری برگزار شد.
در این نشست به بررسی موانع و پیشنهاد‌هایی در جهت تحول در علوم انسانی و اسلامی سازی آن اختصاص یافت. در ادامه، به خلاصه‌ای از سخنان مطرح در این رویداد مهم پرداخته می‌شود.
در ابتدای جلسه، آیت‌الله اعرافی ضمن خوشامدگویی به اعضای شورای عالی ستاد، بر ضرورت تحول در علوم انسانی به‌عنوان یکی از مسائل اساسی کشور تأکید کردند. سپس حجت‌الاسلام‌والمسلمین رجایی‌نیا به نمایندگی از دبیرخانه ستاد، توضیحات اجمالی و کلی درباره گزارش اقدامات انجام‌شده در ستاد ارائه داد. پس‌ازآن، دکتر بالایی نیز به نمایندگی از دبیرخانه، گزارشی مفصل از اقدامات ستاد را تقدیم اعضای کرد. دکتر بالایی گزارش بخشی از اقدامات ستاد با محوریت مراکز و نهادهای عضو که در سطح ملی در حال انجام است را بیان کردند که عبارت‌اند از:
۱. تدوین نقشه‌راه تحول علوم انسانی در ۹ راهبرد کلان، ۴۷ اقدام کلان و ۱۸۷ ریزاقدام به همراه سند پشتیبان آن
۲. تدوین برش‌های سالانه اقدام سند نقشه‌راه تحول علوم انسانی
۳. تدوین درختواره رشته‌های علوم انسانی اسلامی در ۴۳۰ رشته و گرایش
۴. تدوین ۳۲۶ درسنامه برای مواد درسی مصوب رشته‌های علوم انسانی اسلامی توسط اساتید دانشگاه‌های سراسری ازجمله تهران، علامه طباطبایی، فردوسی مشهد و…
۵. حمایت از حدود ۵۰۰ طرح و کتاب پژوهشی از بین حدود ۴۰۰ هزار طرح و کتاب در عرصه علوم انسانی اسلامی
۶. تعریف پروژه‌ها و تحقیقات مسئله‌محور در علوم انسانی اسلامی و واگذاری آن به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ارشد و دکتری در دانشگاه‌های تهران، علامه طباطبایی، تربیت مدرس، بهشتی و…
۷. راه‌اندازی ۱۰ کتابخانه علوم انسانی اسلامی در سراسر کشور
۸. تهیه سامانه مشترک پایان‌نامه‌های مسئله‌محور علوم انسانی اسلامی در سطح ملی
۹. راه‌اندازی کرسی‌های درس خارج مسئله‌محور در عرصه علوم انسانی اسلامی
۱۰. تدوین و چاپ کتب فقه‌های جدید در مسائل روز در عرصه علوم انسانی اسلامی
۱۱. تدوین فلسفه مضاف رشته‌های علوم انسانی با رویکرد نقد و بررسی علوم انسانی متعارف و تأسیس رویکرد اسلامی در آن
و…

آیت‌الله اعرافی، رئیس شورای عالی سیاست‌گذاری ستاد راهبری علوم انسانی اسلامی و مدیر حوزه‌های علمیه کشور:
هدف اصلی این ستاد، هماهنگی نهادهای علوم انسانی اسلامی و همراهی آن‌ها با دستگاه‌ها و بخش‌های رسمی ضروری است. آیت‌الله اعرافی بر لزوم توجه به واقعیت‌ها و نیازهای موجود تأکید کرد و بیان داشت که انتخاب‌های ما باید به‌گونه‌ای باشد که بتواند مشکلات نظام حکمرانی را حل کند و گره‌ای را باز کند. ایشان در ادامه با تأکید بر وجود دیدگاه‌های متنوع در حوزه علوم انسانی اسلامی، تصریح کرد که نگاه امامین انقلاب به‌عنوان ملاک اصلی موردتوجه قرار دارد و مطابق با اندیشه‌های بزرگانی مانند علامه طباطبایی، شهید مطهری، علامه مصباح، شهید صدر و آیت‌الله جوادی آملی می‌باشد. مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه بیان داشت مهم است که به‌عنوان حوزویان، مسائل را به‌درستی شناسایی کنیم و زیرساخت‌های علوم انسانی در حوزه علوم اسلامی را بازسازی کنیم. جهت فقه معاصر که در حوزه علمیه راه اندازی شده است نیز همین می‌باشد؛ یعنی ایجاد تحول در پایه علم فقه به‌گونه‌ای که توانایی پاسخ به پرسش‌های جدید را به دست بیاورد. ایشان در پایان ضمن تأکید بر اهمیت حرکت به سمت نظریه‌سازی و نظام‌سازی، اشاره کرد که در زمینه هوش مصنوعی و علوم انسانی نیز اقداماتی خوبی صورت گرفته است از جمله تلاش‌هایی که در مرکز تحقیقاتی نور صورت گرفته است.


حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر عاملی، رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی:
رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: برای مشخص شدن وضعیت کنونی علوم انسانی، ساماندهی و آمایش رشته‌ها در کشور نیاز است. داده‌های ما در خصوص رشته‌ها مخدوش است لذا شورا دنبال انجام چنین طرحی است.
وی افزود این اقدام می‌تواند منجر به توقف برخی رشته‌ها، تعدیل تعداد دانشجویان رشته‌های خاص و تأسیس رشته‌های جدید شود. وی با تطبیق معنایی بومی‌سازی و اسلامی‌سازی در تحول علوم انسانی، بومی‌سازی را به‌عنوان یکی از اقداماتی که می‌تواند اسلامی‌سازی علوم انسانی را تسریع کند، مطرح کرد و گفت: علوم انسانی باید توانایی حل مشکلات ایران اسلامی را داشته باشد.
دکتر عاملی به ارائه طرح‌های دیگر در دست شورا پرداخت و گفت در حال حاضر بازنگری، اصلاح و تکمیل آیین‌نامه ارتقاء اساتید بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به دست شورای تحول و ارتقای علوم انسانی است. این آیین‌نامه سه‌ بخش دارد که یک بخش آن مختص علوم انسانی و اجتماعی و هنر، بخش دیگر آن مربوط به بهداشت و درمان و بخش سوم آن مربوط به سایر علوم است که در حال بازنگری و اصلاح و تکمیل آن در شورای تحول هستیم.
به‌روزرسانی سند نقشه جامع علمی کشور در دست شورای تحول و ارتقای علوم انسانی است که از مجموع ۱۳ راهبرد، ۱۰ راهبرد آن مختص علوم انسانی و اجتماعی و هنر و هرکدام یک راهبرد مربوط به بهداشت و درمان، علوم پایه و فنی و مهندسی است.
همچنین شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حال تدوین سند تحول علوم انسانی، اجتماعی و هنر هستیم تا این سند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عاملی در بخش پایانی سخنان خود با ارزشمند شمردن اقدامات شورای سیاست‌گذاری علوم انسانی اسلامی حوزه علمیه بیان داشت: این اقدامات مورد استفاده و استقبال شورای تحول و ارتقای علوم انسانی است؛ لذا می‌توان از توان و ظرفیت ستاد در مدیریت و تحقق رشته‌های علوم انسانی، اصلاح و تکمیل آیین‌نامه ارتقاء اساتید، سند تحول علوم انسانی و به‌روزرسانی نقشه جامع علمی کشور استفاده کرد.


دکتر حداد عادل، رئیس سابق شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی:
دکتر حدادعادل در این نشست، مرحوم آیت‌الله مصباح را به‌عنوان راهگشای علوم انسانی در حوزه علمیه معرفی کرد و گفت: علوم انسانی از بارزترین مصادیق شعار وحدت حوزه و دانشگاه است؛ بنابراین، تحول در علوم انسانی بدون همکاری این دو نهاد علمی امکان‌پذیر نیست. از مجموعه توان حوزوی برای تحقق دو امر استفاده شود: اول، ایجاد ساختاری برای اتصال دانشگاه به حوزه علمیه؛ زیرا متخصصان علوم انسانی در دانشگاه هستند و میدان در دست آن‌ها است. دوم، تألیف کتاب‌ مناسب دانشگاه با عنوان انسان‌شناسی اسلامی.
وی همچنین بر اهمیت شنیدن سازمان‌یافته سخنان مخالفان علوم انسانی اسلامی تأکید کرد.

دکتر سیمایی صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری:
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: علوم انسانی به‌صورت مستمر نیازمند تحول است و این در حالی است که جوامع علمی ما ایستا هستند. وی تحول علوم انسانی در کشور را به سه معنا تعریف کرد: ۱- کارآمدی ۲- اسلامی‌سازی ۳- بومی‌سازی و همان‌طور که دکتر عاملی بین بومی و اسلامی ارتباط برقرار کردند به نظرم منطقی هست. ایشان تأکید کرد قطعاً باید به سمت علوم انسانی به معنای بومی یا اسلامی برویم اما نکته‌ای را موردتوجه قرار دادند که دغدغه حاکمیت اسلامی، حکمرانی دین است و حکمرانی دینی بیش از آنکه به دینی کردن علوم وابسته باشد، به دین‌شناسی نیاز دارد. در حال حاضر، دین‌شناسی و قرائت از دین در جامعه مورد غفلت واقع‌شده است.
وی افزود: علوم انسانی اسلامی زمانی جامعه را اقناع می‌کند که کارآمد باشد. دکتر سیمایی صراف بیان کردند که ما در وزارت علوم در خدمت همه مجموعه‌های علوم انسانی اسلامی به‌ویژه این ستاد هستیم و خودمان هم در حال اندیشیدن و تمهید اقداماتی در زمینه تحول علوم انسانی هستیم. وی در بخش پایانی سخنان خود به ضرورت توجه به کارآمدی علوم انسانی اسلامی اشاره داشت و این علوم انسانی به لحاظ قلمرو قابلیت طرح در سطح جهانی خواهد داشت.

دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی:
دکتر طهرانچی نیز با اشاره به تفاوت این ستاد با شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، به تعارض میان گزاره‌های حکمرانی جمهوری اسلامی مبتنی بر نظریه‌های بنیادی مردم‌سالاری دینی و گزاره‌های ناشی از باورهای مردم به لحاظ سبک زندگی اشاره کرد و گفت: در صورت حل نشدن این تعارض، فاصله‌ای بین مردم و حاکمیت ایجاد خواهد شد. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی برای حل این تعارض پیشنهاد کرد که این ستاد باید بر تولید نظریه‌های مبنایی تمرکز کرد تا این گزاره‌ها به سمت همگرایی سوق داده شوند. لذا اولویت‌های ستاد آن مواردی است که سبک زندگی مردم را متأثر می‌کند و آن‌ها را در مقابل گزاره‌های حاکمیت قرار می‌دهد. وی سبک زندگی مردم را متأثر وضعیت جدید فناوری‌های نوین و هوشمند دانست که این فناوری‌های هوشمند آن چیزی است که رئیس‌جمهور جدید آمریکا می‌خواهد از طریق آن نظام سلطه را بازیابی و تحقق بیشتری ببخشد. لذا به‌صورت آینده‌نگر باید علاوه بر تمرکز روی گزاره‌های اجتماعی سبک زندگی، بر تأثیر گزاره‌های حاصل از این فناوری‌ها و ارتباطات هوش مصنوعی روی سبک زندگی تمرکز نمود.
در پایان دکتر طهرانچی تأکید کرد که مأموریت این ستاد هیچ تعارضی با مأموریت دستگاه‌های رسمی ندارد و قرار نیست کار آن‌ها را انجام دهد بلکه این ستاد مجموعه مسائلی دارد که می‌تواند بین نهادهای حوزوی و دانشگاه پیش ببرد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا، رئیس شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی:
رئیس شورای تخصصی حوزوی بر لزوم ارتباط دانشگاه‌های علوم اجتماعی با فقه معاصر حوزه علمیه تأکید کرد و افزود: باید برنامه‌ریزی دقیقی برای این ارتباط صورت گیرد. وی به تعداد ۱۳۰ هزار دانشجویی که در حوزه علمیه مشغول به تحصیل هستند و تعداد زیادی از طلاب که در دانشگاه‌ها تحصیل می‌کنند، اشاره کرد و گفت که این افراد فرصتی برای بهره‌برداری هستند و پیشنهاد کرد که بخشی از تمرکز ستاد بر این موضوع گذاشته شود.
همچنین حجت‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا در بخش پایانی از سخنان خود بیان داشت: نگاه شورای تحول و ارتقای علوم انسانی نباید به حوزه علمیه صرفاً استفاده و بهره بردن باشد بلکه باید این‌گونه بنگرد که حوزه علمیه در علوم انسانی موضوعیت دارد و فرصت مستقل در نقش‌آفرینی در علوم انسانی داده شود.

دکتر حسنی آهنگر، رئیس دانشگاه جامعه امام حسین علیه‌السلام:
دکتر حسنی آهنگر نیز با تأکید بر قرائت‌های مختلف در علوم انسانی اسلامی، تأکید بر نگاه و انتظارات امامین انقلاب اسلامی داشت و در ادامه با طرح واقعیات و مسائل اجتماعی در سخنرانی حضرت آقا در بجنورد، هشدار داد که این مسائل ریشه در علوم انسانی دارد و چنانچه حل نشود در آینده دچار مشکل می‌شویم و اغتشاشات ۱۴۰۱ هم ریشه در این مسائل دارند. در ادامه ریاست دانشگاه جامع امام حسین گفت: به‌منظور تحقق تمدن نوین اسلامی به دو مورد کلیدی در تحول علوم انسانی اشاره کرد: اول، طراحی نظامات انقلابی مبتنی بر اسلام ناب و دوم، تربیت کارگزاران انقلابی. تربیت کارگزاران انقلابی را باید از مدرسه و دانشگاه شروع کرد تا مشکلات اغتشاشات سال ۱۴۰۱ مجدد اتفاق نیفتد. همچنین، وی بر لزوم توجه به حوزه هوش مصنوعی و علوم انسانی تأکید کرد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن جهانگیری، رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی:
رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی دو مشکل اصلی در علوم انسانی را عدم حمایت مالی از پژوهشگران و عمیق نبودن پژوهش‌ها عنوان کرد و افزود: با آمدن هوش مصنوعی، مشکل نبود عمق در پژوهش‌ها متأسفانه گسترده‌تر شده است.