توسعه علمی، صنعتی و فرهنگی هر کشوری بدون پرداختن به امر پژوهش از موفقیت چندانی برخوردار نخواهد شد، چراکه پژوهش‌ها و تحقیقات کاربردی موتور محرک پیشرفت و توسعه پایدار هرکشور به شمار می‌آیند و نقش مهمی در رفع مشکلات جوامع دارند. پیشرفت علوم مختلف در کشور ما نیز طی دوره‌های گوناگون، حاصل تلاش پژوهشگرانی بوده که رویکردی پژوهشی و ذهن پرسشگر داشته‌اند.
با توجه به اهمیت روز افزون پژوهش‌های کاربردی و فناوری‌های نوین درعصر اقتصاد دانش‌بنیان، ضروری‌است که در راستای تحقق اهداف سند چشم انداز ۲۰ساله، نقشه جامع علمی و همچنین اجرای برنامه‌های توسعه کشور، ضمن بهره‌مندی از ظرفیت‌های بالقوه پژوهشگران برجسته و نگهداشت سرمایه‌های انسانی، پژوهشی و جذب پژوهشگران فرهیخته ایرانی مقیم خارج از کشور به داخل، از پژوهش‌های کاربردی که منجر به تولید محصول، ثبت پتنت یا دانش فنی می‌شوند و همچنین از پژوهش‌های پایه که در مرز‌های علم هستند، منطبق با اولویت‌های ملی مورد حمایت قرار بگیرند. در گفت‌وگو با دکتر علی‌محمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران و عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری به مهم‌ترین برنامه‌های راهبردی این بنیاد در جهت حمایت از توسعه علم در کشور در سال جدید پرداخته‌ایم.
ترویج علم وتولید دانش و فناوری درکشورنیازبه سرمایه‌گذاری بر پژوهش و زیرساخت‌های مرتبط با آن به‌خصوص زیرساخت‌های انسانی پژوهش دارد. امروزه توسعه پایدار، پیشرفت و رفاه مردم در گرو کشف، پرورش، حفظ و نگهداری نخبگان و سرمایه‌های علمی این مرز و بوم است، زیرا نخبگان و پژوهشگران با تولید علم و دانش و ترویج علم و فناوری باعث توسعه علمی و فناوری، توسعه متوازن، پایدار و همه‌جانبه و ترقی و تعالی کشور می‌شوند. ازاین‌رو کشف، شناسایی، برقراری ارتباط و حمایت از این قشر نخبه، تقویت انگیزه آنها، جلب مشارکت و همکاری‌های آنان درزمینه‌های گوناگون به منظور تولیدعلم و توسعه علمی و فناوری کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. در حال حاضر فراهم ساختن زمینه‌ای مناسب برای بالندگی استعداد و توانمندی این افراد و نیل به این هدف متعالی از مهم‌ترین دغدغه‌های بنیاد ملی علم ایران محسوب می‌شود. این بنیاد در راستای مأموریت‌های خود برای کمک به توسعه زیرساخت‌های پژوهش و ترویج آن در کشور، برنامه‌های حمایتی ویژه‌ای برای اعضای هیأت علمی تعریف کرده است تا طرح‌های تحقیقاتی منجر به تولید علم و گسترش مرز‌های دانش شود و همچنین با استفاده از ظرفیت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها، ترویج و عمومی‌سازی علم در کشور به بخش جدایی‌ناپذیر پژوهش تبدیل گردد.
افزایش ۲۵درصدی سقف حمایتی بنیاد ملی علم
بنیاد ملی علم طی دو دهه فعالیت خود اقدامات مؤثری برای حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور انجام داده است. این بنیاد امسال نیز مطابق سال‌های گذشته درراستای اجرایی‌سازی اولویت‌های نقشه جامع علمی و کمک به حل مسائل اساسی کشور و توسعه فعالیت‌های پژوهشی، برنامه‌های متعددی در حال اجرا دارد. دکترعلی محمد سلطانی دراین باره می‌گوید: هر ساله اساتید دانشگاه و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه‌ها طرح‌های پژوهشی‌شان را اعم از رساله دکتری، پسا دکتری و کرسی پژوهشی به بنیاد ملی علم ارسال می‌کنند و بنیاد نیز این طرح‌ها را پس از بررسی مورد پذیرش و حمایت قرار می‌دهد.خوشبختانه سقف حمایت ما امسال نسبت به سال گذشته ۲۵درصد افزایش یافته و می‌توانیم طرح‌های بیشتری راموردحمایت قرار دهیم. سال گذشته سقف حمایت بنیاد ملی علم از طرح‌های معمولی و مستمر۲۴۰میلیون تومان بود.امسال این مبلغ به ۳۵۰ میلیون تومان افزایش یافته است. وی می‌افزاید: علاوه بر آن درماه‌های مختلف سال نیزفراخوان‌هایی باموضوعات ویژه وموردنیاز کشورکه از سوی سازمان‌های تخصصی دریافت شده، اعلام می‌کنیم. طبیعتا حمایت مالی از پژوهشگران دراین نوع فراخوان‌های خاص از نظر عددی نسبت به طرح‌های پژوهشی مستمر بالاتر است. برای مثال اخیرا ما در حوزه ایمنی، درمانی و موضوع جمعیت و پیشرفت فراخوان‌هایی به اعضای هیأت عملی دانشگاه‌ها اعلام کرده‌ایم. به گفته رئیس بنیاد ملی علم ایران، این فراخوان‌ها معمولا براساس اسناد بالادستی وراهبرد‌های ملی ازسوی معاونت علمی، فناوری واقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری یا شورای عالی انقلاب فرهنگی یا شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری(عتف) اعلام می‌شوند.سقف حمایتی بنیاد ملی علم از این فراخوان‌ها نیز متفاوت است. سال گذشته ۴.۵میلیارد تومان حمایت در قالب فراخوان داشتیم.
تفاهم با ۳۰ دانشگاه برای اجرای برنامه‌های مأموریت‌گرا
همچنین بنیاد ملی علم درراستای حمایت وبهره‌برداری مؤثر ازظرفیت‌های بالقوه پژوهشگران برجسته کشور وحمایت از پژوهش‌های کاربردی و پایه، تفاهم‌نامه‌های مختلفی با سازمان‌های علم و فناوری کشور منعقد کرده و انجام پژوهش‌های علمی اولویت‌دار و مأموریت‌گرا را در دستورکار خود قرار داده است. دکتر سلطانی دراین خصوص به جام‌جم می‌گوید: در حال حاضر بنیاد ملی علم با برخی سازمان‌های علم و فناوری کشور مانندستاد‌های توسعه فناوری معاونت علمی وفناوری یا برخی وزارتخانه‌ها به‌منظور حمایت مشترک از طرح‌های پژوهشی تفاهم‌نامه‌ای را منعقد کرده است. درقالب این تفاهم‌نامه‌ها به صورت مشترک از طرح‌های پژوهشی حمایت می‌کنیم؛ درصدی از حمایت‌ها از سوی بنیاد ملی علم ودرصد دیگری از سوی نهاد‌ها و سازمان‌های طرف قرارداد انجام می‌شود.وی می‌افزاید: تفاهم‌نامه‌هایی رانیز برای حمایت ازموسسات دارای مأموریت بادانشگاه‌هاو پژوهشگاه‌ها منعقد کرده‌ایم. سال گذشته با ۳۰دانشگاه تفاهم‌نامه امضا کردیم. هرکدام از این دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها براساس سازمان بالادست، محور‌های مأموریت خودراانتخاب واعلام کرده‌اند ودرقالب این طرح‌ها تا ۱.۵برابرسقف بنیادملی علم از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها حمایت کرده‌ایم. همچنین برنامه دیگری باعنوان حمایت از پژوهش‌های عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان را اجرا می‌کنیم. در این برنامه شرکت‌های دانش‌بنیان نیاز‌های خود را اعلام می‌کنند. سپس بنیاد ملی علم این نیاز‌ها را ارزیابی کرده و با اعلام فراخوان پژوهشی از اعضای هیأت علمی برای شرکت و اجرای این طرح‌ها دعوت به عمل می‌آورد. رئیس بنیاد ملی علم ایران تصریح می‌کند: «هم‌اکنون براساس آیین‌نامه‌های بنیاد فقط از اعضای هیأت علمی موسسات پژوهشی و دانشگاه‌های داخلی و حوزوی برای اجرای طرح‌های تحقیقاتی استفاده می‌کنیم اما در برنامه‌های آینده، بنیاد ملی در نظر دارد از اعضای هیأت علمی ایرانی مقیم دانشگاه‌های مطرح دنیا نیز حمایت کند و از توانمندی‌های بالقوه این افراد نیز بهره‌مند شود.
جهش تولید با حمایت از پژوهش‌های عمیق
بنیاد ملی علم همسو با دیگر ارگان‌ها و سازمان‌ها در سالی که جهش تولید با مشارکت مردم نام‌گذاری شده، برنامه‌های متنوعی برای ترویج علم و افزایش مشارکت مردم در نظر گرفته است. عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری در این باره اظهار می‌کند: هرچند گروه هدف و مخاطبان اصلی بنیاد ملی علم، اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی‌اند و کار تولید در شرکت‌های دانش بنیان انجام می‌شود و اجرای این شعار در حیطه وظایف سازمان‌ها و مؤسسات تولید‌کننده محصول محسوب می‌شود اما این مرکز نیز سعی دارد برای تحقق شعار سال، نقشی را ایفا کند از این‌رو برنامه حمایت از پژوهش‌های عمیق شرکت‌های دانش بنیان را در دستور کار خود دارد. براساس این برنامه شرکت‌هایی که تولید‌کننده هستند، می‌توانند درخواست نسل بعدی محصول‌شان را به‌صورت تقاضانامه به بنیاد ملی علم اعلام کنند. ما نیز در قالب فراخوان آن نیاز را اعلام و کار پژوهشی‌اش را شروع می‌کنیم. برای تحقق بخش مشارکت مردمی هم بنیاد ملی علم امسال برنامه ترویج علم را در نظر دارد و شب‌های علم را در کشور برگزار خواهد کرد.
منبع:جام جم
