جلسه 192 شورای تحول و ارتقای علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست دکتر غلامعلی حداد عادل به صورت حضوری و آنلاین در محل دبیرخانه این شورا برگزار شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ابتدای جلسه دکتر حداد عادل در سخنانی اظهار داشت: جامعه شناسی، یکی از رشته‌هایی است که باید متناسب با انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی برنامه‌هایش را ارتقا دهیم.
وی با بیان اینکه رشته جامعه شناسی، شاخص علوم انسانی از نوع غربی بوده است، افزود: قبلاً در سنت ما چیزی به نام جامعه شناسی تبلور پیدا نکرده بود. بعدها که مباحث جامعه شناسی مطرح شد، از ابن خلدون، قرآن، نهج البلاغه، احادیث و فقه، مطالبی استخراج شد، ولی در سنت آموزشی و تالیفی کشور ما جامعه شناسی به عنوان یک علم مطرح نبود.
دکتر حداد عادل با بیان اینکه در غرب نیز تا زمان آگوست کنت جامعه شناسی از سایر رشته‌ها جدا نشده بود، اضافه کرد: در کشور ما هر دو جریان مارکسیسم و کاپیتالیسم به جامعه شناسی اهمیت می‌دادند و در دهه 20 که جامعه شناسی مطرح شد خیلی از مباحث تحت عنوان جامعه و اجتماع در بستر ماتریالیسم تاریخی رایج شد و افکار جامع شناسان غربی در کشور ما نفوذ پیدا کرد.
وی با تاکید بر اینکه در دوره قبل از انقلاب اسلامی مطالب بسیار اندکی در خصوص جامعه شناسی غیرسکولار، غیر مادی و غیر غربی در فضای فکری ایران وجود داشت، ادامه داد: کسی که در واکنش به افکار مارکسیستی و سوسیالیستی، یک نگاه اسلامی را مطرح کرد، علامه طباطبایی در کتاب المیزان بود، همچنین آیت‌الله طالقانی هم بحث‌های اجتماعی و مالکیت و غیره را مطرح می‌کرد.و نیز دکتر شریعتی در فضای مذهبی و دینی قبل از انقلاب به گفتمان‌های جامعه شناسی کمک می‌کرد، همچنین در دهه پنجاه نیز شهید مطهری در مورد مسائل جامعه شناسی صحبت می‌کرد.
رییس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی تصریح کرد: قبل از انقلاب اساتید دانشگاه‌ها، گرایش مارکسیستی یا گرایش کاپیتالیستی داشتند، و اصلا مسئله یک هویت مستقل اسلامی در خصوص جامعه شناسی وجود نداشت.
وی اضافه کرد: از طرف دیگر در حوزه‌های علمیه به دلیل رکود، فقدان نوآوری و همچنین کوتاه بودن دست علمای دین از حکومت و تماس نداشتن با مسائل کلان اجتماعی، فقه و مباحث فقهی ما روی مسائل فردی متمرکز شده بود و واقعیتی به نام جامعه که برای خود احکام و قوانینی دارد، موضوعاً مطرح نبود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطر نشان کرد: در اسلام علم حقوق، تاریخ، روانشناسی و بسیاری از علوم دیگر دارای سابقه هستند اما جامعه شناسی گویای این مسئله بود، که تفکری است که دین در آن جایگاهی ندارد و دین را به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی در ردیف بقیه مسائل، با یک نگاه غیر معنوی تلقی می‌کردند.
وی ادامه داد: جامعه شناسی به حدی در کشور ما غیر بومی بود که هیچ جامعه شناس معروفی در ایران و خارج از ایران نتوانست جامعه ایرانی را به درستی تحلیل کند، یعنی یک نفر نبود که این مسئله را از بعد جامعه شناسی مطرح کند که ممکن است انقلابی در کشور راه بیفتد.
دکتر حداد عادل تاکید کرد: جامعه شناسی در ایران هنوز هم به خوبی نتوانسته جامعه ایران را بشناسد، بنابراین همه این مسائل ایجاب می‌کند که ما تحول در رشته جامعه شناسی را جدی بگیریم.
وی افزود: رشته جامعه شناسی بسیار مهم است و چالش‌های جدی بر سر راه تحول در این رشته وجود دارد که باید این چالش‌ها را شناسایی و عاقلانه با آنها برخورد کنیم.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دستور این جلسه بررسی "سرفصل دوره کارشناسی جامعه شناسی" بود، که دکتر غلامرضا جمشيديها عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و همچنین مدیر کارگروه جامعه شناسی شورای تحول، گزارشی در این زمینه ارائه کرد.
وی گفت: هدف دوره کارشناسی جامعه شناسی تربیت و تامین نیروی انسانی ماهر برای انجام امور پژوهشی، مدیریت و برنامه‌ریزی در زمینه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اضافه کرد: لازمه حرکت و پویایی جامعه بهره‌گیری مداوم از پژوهش‌ها، پایش‌ها و برآوردهای اجتماعی است. بنابراین این رشته نقش بسیار مهمی برای عملکرد نظام اجتماعی، سازمان‌ها و زندگی مردم دارد.
وی ادامه داد: ضرورت دوره کارشناسی جامعه شناسی پاسخگویی به نیازهای پژوهشی، برنامه‌ریزی سازمان‌های دولتی و غیردولتی مختلف در زمینه‌های گوناگون اجتماعی فرهنگی است.
مدیر کارگروه جامعه شناسی افزود: تعداد واحدهای درسی دوره کارشناسی جامعه شناسی شامل ۱۳۹ واحد عمومی، پایه، تخصصی- الزامی، تخصصی- انتخابی، و کارورزی اجتماعی است و تمامی دروس به غیر از کارورزی دو واحدی هستند.
دکتر جمشيديها تصریح کرد: پس از پایش جامع رشته در سطح جهانی و برگزاری دو نوبت همایش در سال ۹۵ و ۹۹ با دانشگاه‌ها و جلسات متعدد کارشناسی در کارگروه‌ها و بین کارگروه و دانشگاه‌ها، نارسایی چشمگیری در این رشته وجود ندارد.
پس از ارائه این گزارش و مباحث مطرح شده توسط دکتر حداد عادل و اعضای جلسه، کلیات سرفصل آموزشی و برنامه درسی رشته جامعه شناسی در مقطع کارشناسی به تصویب رسید.
در ادامه جلسه بررسی جزئیات این سرفصل آموزشی و برنامه درسی در دستور کار قرار گرفت و دکتر جمشیدیها شرایط پذیرش دانشجو و عناوین دروس رشته روانشناسی بالینی را تشریح کرد.
در ادامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد حسین کاظمینی معاون ارتباط با حوزه دبیرخانه شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در این جلسه طی سخنانی اظهار داشت: در این رشته در واحدهایی که عناوین اسلامی نیست، در محتوا و سرفصل دروس رویکرد اسلامی و دینی مد نظر قرار گرفته است که از نکات قوت این برنامه درسی است.
وی پیشنهاد داد: در برخی از درس‌ها مثل بررسی و نقد آثار صاحبنظران جامعه شناسی، لازم است در اهداف و سرفصل‌ها، رویکرد انتقادی پیش بینی شود که دانشجو هم با نگاه توصیفی تبیینی جامعه شناسی را مطالعه کند و هم به تناسب نیز بتواند یک نگاه انتقادی در سطح لیسانس داشته باشد.
حجت الاسلام و المسلمین کاظمینی در خصوص چینش دروس به لحاظ الزامی و اختیاری، خاطر نشان کرد: چینش به این صورت در عمل نگاه اسلامی و بومی را تامین نمی‌کند و چون واحدهای زیادی در دروس اختیاری وجود دارد و زمینه‌های حاشیه رفتن ایجاد می‌شود.
در ادامه حجت الاسلام و المسلمین علی محمد حکیمیان رییس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه پیشنهاد داد: درس فلسفه جامعه شناسی در دروس پایه قرار گرفته و جایگزین درس فلسفه علوم اجتماعی در دروس اختیاری شود.
وی همچنین پیشنهاد داد: با توجه به شرایطی که به دلیل کرونا تجربه کردیم، درس جامعه شناسی مجازی به دروس اضافه شود و با توجه به گستردگی حیطه مجازی باید برای این فضا برنامه‌ریزی جامعی صورت گیرد.
در ادامه دکتر حسن ملکی رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در سخنانی اظهار داشت: با گذشت 42 سال از انقلاب و در گام دوم انقلاب اسلامی، ما باید به یک بلوغ تحولی برسیم به این معنا که در رشته‌های علوم انسانی باید به تاسیس علم دینی دست یابیم.
وی با بیان اینکه باید بررسی کرد که چه موانعی وجود دارد، که هنوز نتوانستیم به این حوزه وارد شویم و رشته‌های اسلامی را طراحی کنیم افزود: باید در گام دوم انقلاب با طراحی رشته‌های روانشناسی اسلامی و جامعه شناسی اسلامی و غیره به تحول جدیدی دست پیدا کنیم.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر مسعود آذربایجانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سخنانی گفت: عنوان درس مبانی روانشناسی، درست نیست، و در منابع و متون روانشناسی چنین عنوانی نداریم، باید این عنوان درس روانشناسی عمومی باشد یعنی یک دوره آشنایی با کلیات روانشناسی برای دانشجویان لحاظ شود.
در ادامه دکتر حسین سلیمی رییس دانشگاه علامه طباطبایی در سخنانی گفت: این برنامه گویای بلوغ دانشمندان علوم اجتماعی در جامعه ایران است که توانستند هم از دستاوردهای دنیا و هم مبانی و نیازهای جامعه ایران بهره ببرند.
وی پیشنهاد داد: در این رشته به هیچ وجه نباید از دروس مهارتی و کاربردی کم کنیم زیرا تجربه نشان داده که مبتلا شدن دانشجویان به مباحث نظری باعث ایجاد دانشکده‌های رادیکال می‌شود و با توجه به وجود مراکز رشد و شرکت‌های دانش بنیان در حوزه‌های مختلف، نیاز است درس‌های مهارتی تقویت شود.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در پایان این جلسه پس از اظهار نظر و پیشنهادات اعضا، ادامه بررسی جزئیات سرفصل درسی و برنامه آموزشی رشته جامعه شناسی در مقطع کارشناسی به جلسه آینده موکول شد.
