قائم‌مقام رئیس بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه یکی از استراتژی‌های اصلی بنیاد ملی نخبگان به کارگیری نخبگان در حل مسائل کشور است، گفت: مهم‌ترین استراتژی ما در بنیاد، ایجاد گفتمان امیدآفرینی برای نخبگان در کشور است.
"بنیاد ملی نخبگان" در سال 1385 نظر به تأکید مقام معظم رهبری در استفاده صحیح و مناسب از ظرفیت‌های علمی نخبگان در راستای توسعه کشور و لزوم حرکت انقلابی در مسیر رفع موانع و مشکلات تولید دانش و جنبش نرم‌افزاری تشکیل شد.
برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری برای شناسایی، هدایت، حمایت مادی و معنوی نخبگان (در دو طیف مستعدان برتر و نخبه)، جذب، حفظ و به‌کارگیری و پشتیبانی از آنان در راستای ارتقاء تولید علم، فناوری، هنر، ادب و فرهنگ و توسعه علمی و متوازن کشور و احراز جایگاه برتر علمی، فناوری و اقتصادی در منطقه براساس سند چشم‌انداز کشور در افق 1404، هدف غایی بنیاد ملی نخبگان محسوب می‌شود.
رویکرد بنیاد ملی نخبگان شناسایی «اجتماعات نخبگانی» از طریق رصد رفتار و فعالیت‌های نخبگانی آنان در تمامی حوزه‌ها شامل علم، فنّاوری، فرهنگ، نوآوری، قرآن، هنر، ادب و... همچنین پشتیبانی از فعالیت‌های نخبگانی آنان با همکاری همه دستگاه‌های ذی‌ربط برای اثرگذاری مناسب آنان در جامعه تخصصی خود است.
در واقع هدف بنیاد، ایجاد مسیری برای تواناسازی مستعدان برتر کشور و هدایت آنان به سمت تأثیرگذاری بیشتر و بهتر در حوزه تخصصی از یک‌سو و تسهیل مسیر به‌کارگیری و الگوسازی از سرآمدان و نخبگان در اجتماع تخصصی خود است؛ به همین دلیل، بنیاد برای طی مسیر نخبگی، ایستگاه‌هایی را طراحی و به منظور تشویق و ترغیب صاحبان استعدادهای برتر برای طی مسیر نخبگی و رسیدن به مرحله اثرگذاری، در هر یک از ایستگاه‌ها، تسهیلاتی برای مشمولان در نظر گرفته است که هر فرد براساس فعالیت‌های نخبگانی خود و با توجه به جایگاهی‌که در آن قرار دارد، امکان بهره‌مندی از تسهیلات مطابق ضوابط بنیاد را خواهد داشت.
در این مسیر، "سند راهبردی‌کشور در امور نخبگان" مصوّب شورای عالی انقلاب فرهنگی، به عنوان قانون اساسی بنیاد ملی نخبگان، سرلوحۀ همه برنامه‌ها و اقدامات بوده و بنیاد تلاش ویژه‌ای را برای اجرایی‌سازی این سند در دستور کار قرار داده است.
تدوین اساسنامه بنیاد ملی نخبگان بر مبنای توصیه مقام معظم رهبری در سال 83 و 84 در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و اواخر دولت هشتم، اساسنامه در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و در اوایل دولت نهم نیز نخستین هیئت علمی بنیاد ملی نخبگان تعیین شد. بنیاد نخبگان نهادی ذیل رئیس‌جمهور و نه نهاد ریاست‌جمهوری است و رئیس این بنیاد، معاون رئیس‌جمهور است و مجموعه بنیاد نیز به شکل هیئت امنایی اداره می‌شود.
نفس تشکیل بنیاد ملی نخبگان به عنوان یک سازمان جوان که وظیفه اصلی آن خدمت‌رسانی به نخبگان، مستعدّان و سرآمدان علمی کشور است بسیار خوب و پسندیده بوده است اما گلایه‌های فراوان نخبگان علمی کشور از این بنیاد و نحوه مدیریت این بنیاد در طول سال‌های گذشته، بسیار محل بحث و تأمل است.
ذات وجودی بنیاد ملی نخبگان آنقدر مهم است که مقام معظم رهبری در بیانات خود در دیدار نخبگان علمی جوان در سال 1395 فرمودند: "یک نگرانی دیگر هم که به آقای ستّاری اجمالاً گفتم، نگرانی از خود بنیاد نخبگان است؛ بنیاد نخبگان خیلی مهم است؛ لازم است بنیاد نخبگان، زنده و پرتحرّک باشد."
به همین بهانه و برای اطلاع از برنامه‌ها و عملکرد بنیاد ملی نخبگان، میزبان دکتر"ناصر باقری‌مقدم" قائم‌مقام رئیس بنیاد ملی نخبگان در خبرگزاری تسنیم بودیم و بخش اول این مصاحبه با عنوان "منتظر تحول در بدنه دولت با "تزریق جامعه نخبگانی کشور" به دستگاه‌ها باشید!/ بارگذاری سامانه جذب و به کارگیری نخبگان از خرداد" منتشر شد که در ادامه مشروح بخش دوم و پایانی این گفت‌و‌گو را از نظر می‌گذرانید:
تسنیم: نظر شما درباره مهاجرت معکوس چیست؟
از سال 1395 بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، برنامه‌ای را در دستور کار قرار دادند تا به موضوع مهاجرت معکوس در کشور بپردازند و سامانه‌ای را بارگذاری کردند و در این 5 سال گذشته بیش از 2 هزار نفر از کسانی که در بهترین دانشگاه‌های خارج از کشور تحصیل کردند، به ایران بازگشته و مشغول به کار و فعالیت شدند. عمده این مهاجران، محققانی بودند که کارهای تحقیقاتی خود را انجام می‌دادند.
تسنیم: این مهاجران بازگشته به کشور با چه مشوق‌هایی به کشور بازگشتند؟
زمانی که این دانشجویان و اساتید به کشور بازمی‌گشتند نزدیک به یکسال به آنها حقوق و مزایا و حقوق استادیار پایه 1 پرداخت می‌شد تا جذب دانشگاه‌ها شوند. البته یک نکته بسیار مهم این است مهم‌ترین مشوق برای بازگشت این دانشجویان و اساتید، اِرق ملی و وطن‌پرستی آنها است و ما هم سعی کردیم در حد امکان تسهیلات لازم را برای آنها فراهم کنیم.
تسنیم: آمار کلی از این مهاجران وجود دارد؟
نزدیک به 10 هزار نفر درخواست بازگشت به کشور را داشتند که ما موفق به بازگرداندن 2 هزار نفر از آنها شدیم که سالانه نزدیک به 500 نفر می‌شود و هزینه بازگرداندن این 500 نفر نزدیک به 50 میلیارد تومان است که تقاضای ما از مجلس این بود که این بودجه دو برابر شود که به تبع آن این 500 نفر نیز 1000 نفر خواهد شد. اما یک نکته قابل تأمل این است که این دو هزار نفر در قبال خروجی‌های نخبگان از کشور رقم ناچیزی است و این بزرگترین مشکل است.
تسنیم: بنابراین جلوگیری از خروج نخبگان مهم‌تر از بحث بازگشت نخبگان است؟
ما باید مجموعه‌ای از سیاست‌ها را داشته باشیم. در جذب و به کارگیری، نگاه کلی ما جلوگیری از خروج است. بسیاری از نخبگان اگر کار نخبگی مشخصی در کشور داشته باشند کشور را ترک نخواهند کرد. از 2800 نفر از مهاجرت‌کنندگان ایرانی پرسشنامه‌ای تهیه شده است که در آن دلایل ترک کشور ذکر شده است. یکی از دلایل عمده، ایجاد فضای ناامیدی است و به همین خاطر مهم‌ترین استراتژی ما ایجاد گفتمان امیدآفرینی برای نخبگان در کشور است یعنی بسیاری از آنها به لحاظ ذهنی مهاجرت کرده‌اند.
بسیاری از نخبگان کشور باید شغل متناسب با نخبگی آنها تعریف شده و در اختیار آنها قرار بگیرد؛ شغل نخبگی به این معناست که یا باید فرد عضو هیئت علمی باشد یا اینکه در یک شرکت دانش‌بنیان مشغول به کار شود یا خودش شرکت دانش‌بنیان باشد و یا اینکه در دستگاه‌های اجرایی شغل نخبگی داشته باشد. یکی از مشکلات جدی که هنوز حل نشده است این نگاه ناامیدانه به آینده کشور است که گریبان کشور را گرفته و باید فکر کنیم که آن را چگونه باید از ذهن آنها پاک کنیم!
مسئله مهاجرت صرفاً مسئله‌ای مربوط به ایران نیست و اروپایی‌ها نیز با آن دست به گریبان هستند تا جایی که بسیاری از نخبگان اروپایی نیز به آمریکا مهاجرت کردند؛ چین علاوه بر موفقیت در مهاجرت معکوس، موفق شده است تا با ارائه برنامه‌های راهبردی، نخبگان غیرچینی را نیز جذب کرده و به استخدام خود درآورد!
تسنیم: آیا شما سهمیه جذب خاص هیئت علمی دارید؟
بله سالانه 100 نفر سهمیه جذب خاص هیئت علمی داریم و یکی از برنامه‌های اصلی ما افزایش این سهمیه است.
تسنیم: رهبری اعتقاد دارند که اگر دانشگاه وظیفه خود در قبال نخبگان را رعایت می‌کرد اصلاً احتیاجی به تشکیل بنیاد نخبگان نبود! نظر شما چیست؟
در دولت سیزدهم رابطه بنیاد ملی نخبگان و وزارت علوم بسیار نزدیک و خوب شده است و اعتقاد ما این است که برنامه‌های ما باید مشترک باشد؛ به عنوان مثال قصد ما این است که طرح احمدی روشن را به دانشگاه‌ها ببریم. طرح احمدی روشن، هسته‌های حل مسئله دانشجویی است که این هسته‌ها را قرار است به دل دانشگاه‌ها ببریم تا فضای حل مسئله در دانشگاه‌های ایران ایجاد شود.
تسنیم: استراتژی‌های کلی بنیاد نخبگان را می‌توانید به صورت خلاصه شرح دهید؟
یکی از استراتژی‌های اصلی بنیاد ملی نخبگان به کارگیری نخبگان در حل مسائل کشور است. ما در حال تدارک اتاق‌های فکری نخبگانی برای کل دستگاه‌های کشور هستیم. مثلاً در موضوع آب، نخبگان در کارگروه نخبگانی آب نظرات خود را اعلام کنند. امروز برای دفتر رئیس‌جمهور، وزارتخانه‌های مختلف و استان‌های مختلف در حال طراحی اتاق‌های فکر نخبگانی هستیم.
توسعه منابع دولتی و غیردولتی که بحث وقف و خیریه است، موضوع بعدی است. ما به دنبال ایجاد مجمع‌های خیرین نخبه‌پرور هستیم. امروز در بسیاری از نقاط دنیا، هزینه توسعه نخبگان را خیرین می‌پردازند و در واقع علاقه‌مند هستند که پول کشور، خرج فرزندان کشور خودشان شود.
بحث بعدی توجه ویژه به مستعدان و نخبگان علوم پایه و علوم انسانی است. یکی از تاکیدات مقام معظم رهبری، این است که بسیاری از نخبگان در فضای فنی و مهندسی تعریف شده است و امسال برنامه‌های فراوانی داریم که در حوزه علوم انسانی و علوم پایه، برنامه‌های بیشتری برای نخبگان تعریف کنیم.
تسنیم: تسهیلات ارائه شده به نخبگان در چه قالب‌های اعطا می‌شود؟
یکی از تسهیلات مهم اعطایی به نخبگان، تسهیلات مسکن است اما مشکلی که امروز وجود دارد، هزینه‌های بالای خرید مسکن است که دیگر این وام‌ها کارایی لازم را ندارد؛ امروز در حال رایزنی با بانک مسکن هستیم تا وام مسکن را از 500 میلیون تومان به 800 میلیون تومان افزایش دهیم. مشکل بعدی این وام‌های مسکن این بود که با بهره 18 درصد ارائه می‌شد و خواست ما این است که یا بهره این وام‌ها کاهش پیدا کند یا بازپرداخت آنها طولانی شود. یکی دیگر از مشوق‌ها، هدیه ازدواج است.
سعی ما در بنیاد ملی نخبگان این است که با تدوین آیین‌نامه‌ای، برای فرزندآوری نخبگان کشور نیز تسهیلاتی را ارائه کنیم. امروز متأسفانه برگشت‌پذیری کشور در حوزه جمعیت بسیار سخت شده است و شما زمانی که مشوق‌های مالی نیز ارائه می‌کنید به خاطر مسائل فرهنگی، عده‌ای حاضر به فرزندآوری نیستند و آن را یک‌جور بی‌کلاسی می‌دانند! درحالی که زمانی، فرزندداشتن و فرزندآوری فخر محسوب می‌شد و این امر برای همه جوانان کشور و به طور خاص برای مستعدان و نخبگان جوان، امری مطلوب و ضروری است.
تسنیم: آیا این تسهیلات ارائه شده به نخبگان متفاوت خواهد بود؟
نخبگانی که در جشنواره‌ها و المپیادها حضور دارند، سقف تسهیلات را دریافت خواهند کرد اما به طبع، آنهایی که سطح‌شان پایین‌تر است، تسهیلات کمتری را دریافت خواهند کرد.
منبع:تسنیم
