کد خبر: 7504| تاریخ انتشار: دوشـنـبه ، ۲۵ آذر سال ۱۳۹۸ | ساعت ۱۵:۲۳:۰ | تعداد بازدید: ۳۶۰۰

پژوهش«آسیب‌شناسی و نیازسنجی پژوهشی رشته‌های علوم انسانی؛ مورد مطالعه: علوم تربیتی» به کوشش غلامرضا شمس و حامد عباسی کسانی (پژوهشگران طرح)، حمید طالب‌زاده (ناظر طرح) کورش فتحی واجارگاه و برخی از اعضای کارگروه علوم تربیتی شورای تحول علوم انسانی (مشاورین علمی طرح) و با تلاش دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، ابتدای این پژوهش نگاشته شده در دنيای کنونی به‌منظور توسعه علمی و دستيابی به اهداف توسعه پايدار و گسترش پژوهش به‌عنوان يکی از شاخص­‌های اساسی در تحکيم زيرساخت­‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سياسی هر ملتی ضرورت دارد و دستيابی به توسعه پايدار در همه عرصه­‌ها مستلزم وجود نهادهای پژوهشی مستحکم، کارآمد، اثربخش و هماهنگ است.
یکی از مهمترین موضوعاتی که اخیراً در محافل علمی کشور به آن توجه شده است، بحث مربوط به پژوهش در حوزه علوم انسانی است.
نقش تحقيقات در حيات بشری، واقعيتی انكارناپذير است. بدون انجام هر نوع پژوهشی، دستيابی به‌ دستاوردهای انسان در حيطه علوم و فناوری بعيد است، وجود تفاوت و شكاف عمده بين پژوهش­‌های صورت گرفته و نيازهای سازمان­‌های مختلف، سازماندهی تحقيقات درخصوص يك موضوع كلان، اجتناب‌ناپذیر است که دراین باره باید نيازسنجی پژوهشی شود تا از اتلاف زمان و هزينه­‌های غيرضروری جلوگيری کند.
همگام با افزایش تقاضای عمومی در تمام سطوح و پیشرفت‌های سریع علمی و پیچیده­‌تر شدن ساختارهای اجتماعی ـ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، وجود فرایند برنامه­‌ریزی اطلاعات‌محور ضرورت یافته و متعاقب آن چگونگی تأمین نیازها در محیط، متحول شده و به همین دلیل پرداختن به مقوله نیازسنجی اجتناب­‌ناپذیر است.
بنابراین شناسایی آسیب‌های پژوهش در رشته علوم انسانی موجب شناخت بیشتر این علوم و پیشرفت در آن می‌شود، با شناسایی آسیب‌های پژوهشی می‌توان به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که پژوهش‌ها با کیفیت بهتر و عملی‌تر صورت گیرند.
اهداف این پژوهش به‌شرح ذیل است:
ـ شناسایی آسیب‌های پژوهشی رشته علوم تربیتی،
ـ شناسایی نیازهای پژوهشی رشته علوم تربیتی،
ـ شناسایی قوت و ضعف‌های پژوهش در رشته علوم تربیتی،
ـ دستیابی به زمینه‌های پژوهشی رشته علوم تربیتی.
رشته علوم تربیتی یکی از مهمترین و اثرگذارترین رشته‌های حوزه علوم انسانی است که به جنبه‌های آموزش و پرورش آدمی و دانش­‌های مربوط به آن می‌پردازد و به‌دلیل ماهیت این رشته، در دنیای امروز توجه بیشتری به آن شده است. هدف کلی گرایش‌های مختلف رشته علوم تربیتی، ارتقای آگاهی عمومی مردم در زمینه تعلیم و تربیت است. تعلیم و تربیت صحیح و اصولی می‌تواند هر جامعه­‌ای را به رشد مطلوب برساند.
همچنین، روش پژوهش به لحاظ هدف، از نوع کاربردی و توسعه‌ای و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات، از نوع آمیخته (کیفی ـ کمی) است. جامعه آماری بخش کیفی شامل اسناد و متخصصان، خبرگان و اساتید رشته علوم تربیتی است که برای گردآوری اطلاعات، تعداد 24‌واحد مطالعاتی بررسی شد و سپس 40 نفر از اعضای جامعه آماری پژوهش با استفاده از نمونه­‌گیری هدفمند برای انجام مصاحبه ­نیمه­‌ساختارمند انتخاب شدند. برای تحلیل یافته­‌های بخش کیفی پژوهش نیز از روش تحلیل محتوا استفاده شد.
بخش یافته‌­های مربوط به مؤلفه­‌های اثرگذار بر پژوهش در رشته علوم تربیتی این چنین نگاشته شده است:
پس از مطالعه و بررسی اسناد و مدارک در این حوزه و مصاحبه نیمه­‌ساختارمند استادان و متخصصان رشته علوم تربیتی، یافته‌­ها حاکی از آن است که مؤلفه‌های اصلی اثرگذار بر پژوهش را در سه بخش عمده می­‌توان در نظر گرفت.
1. عوامل ساختاری
منابع: شامل منابع مالی، اطلاعاتی و فنی.
ساختار سازمانی: شامل قوانین و مقررات، تمایل به تغییر، سلسله مراتب و فرهنگ سازمانی.
اصول مدیریت: شامل برنامه‌­ریزی، سازماندهی، هدف­گذاری، تصمیم‌­گیری، هدایت و رهبری، تعیین خط‌ مشی و سیاست­‌گذاری و پیگیری و نظارت،
نحوه ارائه خدمات پژوهشی: شامل وجود مراکز پژوهشی، آشنایی با استانداردهای ارزشیابی، تسهیلات کتابخانه‌ای و کارگاه­‌های پژوهشی و روش­‌شناسی.
2. عوامل محتوایی یا رفتاری
ارتباطات: شامل ارتباط استاد با دانشجو، استاد با استاد، دانشجو با دانشجو و سازمان با سازمان،
شایستگی: شامل نگرش، توانایی، مهارت و دانش،
عوامل انگیزشی: شامل انگیزه و روحیه کار، رضایت استاد راهنما و مشاور، رضایت دانشجویان، استقلال استادان در انتخاب موضوع، استقلال دانشجویان در انتخاب موضوع، علاقه و پیگیری استادان، علاقه و پیگیری دانشجویان و افزایش درآمد،
جایگاه علمی: شامل تحصیلات و مرتبه علمی استادان.
3. عوامل زمینه­‌ای یا محیطی
عوامل اقتصادی: شامل سرمایه­‌گذاری در بخش پژوهش،
عوامل اجتماعی فرهنگی: شامل ارزش‌­ها، هنجارها، نیازهای اجتماعی، نگرش جامعه به پژوهش و پژوهشگر، نهادینه‌شدن فرهنگ پژوهش، برابری جنسیتی، مذهب، اعتقادات شخصی و جو گروهی مثبت،
عوامل سیاسی: شامل آزادی بیان، مسائل مربوط به چاپ و انتشار.
همچنین در ادامه نتایج این پژوهش برخی سؤالات ذیل مؤلفه‌های آنها بیان شده است:
1. عوامل ساختاری اثرگذار بر پژوهش در رشته علوم تربیتی
- منابع پژوهش که شامل سه زیرمؤلفه اثرگذار در رشته علوم تربیتی هستند که عبارتند‌از: منابع مالی، منابع اطلاعاتی و منابع فنی،
ـ ساختار سازمانی،
ـ عوامل مدیریتی[1]،
ـ قوانین و مقررات،
ـ سلسله مراتب،
ـ تغییر و تحول،
ـ فرهنگ پژوهش[2]،
ـ خدمات پژوهشی،
ـ وجود مراکز پژوهشی[3]،
ـ استانداردهای ارزشیابی پژوهش،
ـ کارگاه­‌های پژوهشی و روش­‌شناسی پژوهش.
2. عوامل محتوایی یا رفتاری اثرگذار بر پژوهش در رشته علوم تربیتی
- ارتباطات،
- استاد ـ دانشجو،
- استاد ـ استاد،
- دانشجو ـ دانشجو،
- سازمان ـ سازمان،
- عوامل انگیزشی،
ـ روحیه علمی ـ استقلال اساتید و دانشجویان در انتخاب موضوع: نبود استقلال در انتخاب موضوع برای استادان و دانشجویان ممکن است در آینده بر انگیزه پژوهش آنها تأثیر بگذارد و یا حتی ممکن است که در جریان پژوهش با شکست روبه‌رو شوند؛ چراکه خودشان در انتخاب موضوع استقلالی نداشته و موضوعات تحمیلی هستند. لذا می‌توان گفت که استقلال در انتخاب موضوع پژوهش بر انجام پژوهش تأثیرگذار است،
ـ علاقه و پیگیری استادان و دانشجویان،
ـ مشوق­‌های مالی،
ـ کیفیت علمی که شامل سه زیرمؤلفه مرتبه علمی، روش تدریس استادان و شایستگی است.
3. عوامل زمینه‌­ای یا محیطی اثرگذار بر پژوهش در رشته علوم تربیتی
عوامل اقتصادی:
ـ سرمایه‌­گذاری بخش دولتی در پژوهش،
 ـ سرمایه­‌گذاری بخش خصوصی در پژوهش.
4. عوامل اجتماعی ـ فرهنگی، مؤلفه ­اصلی عوامل اجتماعی ـ فرهنگی شامل 6 زیرمؤلفه است که به‌شرح ذیل است:
  1. ارزش‌­ها و هنجارها،
  2. نیازهای اجتماعی،
  3. نگرش جامعه به پژوهش و پژوهشگر،
  4. نهادینه‌شدن فرهنگ پژوهش،
  5. تبعیض،
  6. جوگروهی.
همچنین یافته­‌های پژوهش نشان­ داده است که 26 محور پژوهشی در حال حاضر برای گرایش­‌های برنامه­‌ریزی درسی و برنامه­‌ریزی درسی در آموزش عالی مورد نیاز است و پس از اولویت‌­بندی نیازهای پژوهشی مشخص شد که محورهای پژوهشی یادگیری غیررسمی، محتوای آموزش الکترونیکی و یادگیری از طریق موبایل به ترتیب سه محور پژوهشی با اولویت بالا هستند که این نشان­‌دهنده گرایش به پژوهش در حوزه فناوری آموزش و استفاده از فناوری در یادگیری و برنامه‌ریزی درسی است. با استفاده از فناوری­‌های آموزشی می‌توان یادگیری و به‌خصوص یادگیری غیررسمی را تقویت کرد. بنابراین می‌­توان از این محورهای شناخته شده به ترتیب اولویت برای رشد و ترقی گرایش­‌های برنامه­‌ریزی درسی و برنامه‌­ریزی درسی در آموزش عالی استفاده کرد. از طرف دیگر نتایج پژوهش نشان داد که مشارکت‌­کنندگان در این پژوهش تمایل اندکی به پژوهش در حوزه‌­هایی همچون عملکرد تحصیلی، روش‌­های تدریس و خودکارآمدی تحصیلی دارند و این به معنای نیاز اندک گرایش­‌های برنامه­‌ریزی درسی و برنامه­‌ریزی درسی در آموزش عالی به پژوهش در این حوزه‌ها است.

 

[1]. مدیریت درست و انجام کارکردهای اصلی مدیریت و توانایی در تعیین و دستیابی به اهداف سازمان از مهمترین عوامل پیشرفت سازمان است، در پژوهش نیز وجود مدیریت قوی می­تواند انجام پژوهش‌ها را باکیفیت­‌تر ساخته و تمایل به پژوهش را نیز افزایش دهد.
[2] . فرهنگ سازمانی مطلوب تحقیق، فرهنگی است که مشوق کیفیت برتر در کارهای تحقیق و توسعه، دارای انسجام درونی، و مسلط بر مراکز تحقیقاتی است، اگر فرهنگ پژوهش به‌خوبی جا بیفتد شاهد آن خواهیم بود که پژوهش‌­ها به‌خوبی انجام شوند و اصول اخلاق پژوهش نیز در آن رعایت شود.
[3] . مراکز پژوهشی از مهمترین مؤلفه‌­های اثرگذار بر پژوهش می­‌باشد. وجود مراکز پژوهشی کافی و ارائه خدمات پژوهشی کامل و به‌موقع آن­ها می­‌تواند توان پژوهشگران را افزایش داده و در نتیجه موجب موفقیت آن­ها در انجام پژوهش شود.

 فایل پژوهش مذکور را می‌توانید از اینجا دانلود کنید:

لطفا کد زیر را وارد نمایید

اخبار مرتبط

آرم شورای عالی انقلاب فرهنگی

اطلاعات تماس

تهران، خیابان طالقانی، شماره 436

کدپستی: 1591814313
(+9821) 66976601 - 7