به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی، در سخنان خود به تلاش‌های انجام‌شده برای تدوین و به‌روزرسانی آیین‌نامه ارتقاء اعضای هیئت‌علمی اشاره کرد و گفت: همکاران ما با تلاش و همت فراوان، مجموعه‌ای منسجم و جمع‌بندی‌شده را آماده کرده‌اند که شامل آیین‌نامه جدید همراه با تغییرات مشخص‌شده با خط قرمز و مستندات مرتبط است. این مستندات به شکلی فشرده و کاربردی تدوین شده‌اند، درحالی‌که می‌توانستند به ده‌ها جلد برسند. تاریخچه آیین‌نامه‌های پیشین نیز به‌صورت دقیق و مدون در این مجموعه ارائه شده است.
وی با تأکید بر اهمیت احترام به تلاش‌های گذشته افزود: یکی از نکات ارزشمند این کار، احترام به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است. در تدوین آیین‌نامه جدید، اصول تعیین‌شده در این مصوبه به‌طور کامل مورد توجه قرارگرفته است. متأسفانه در کشور ما گاهی اسناد و آیین‌نامه‌های تدوین‌شده در مرحله اجرا دچار عدم هماهنگی می‌شوند، اما در این فرآیند تلاش شده است تا انسجام و پایبندی به اسناد بالادستی حفظ شود.
دکتر عاملی همچنین به مشارکت گسترده و نظرخواهی از نخبگان و دانشگاهیان اشاره کرد و گفت: در این فرآیند، جلسات متعدد مشورتی با دانشگاه‌ها، ازجمله دانشگاه علامه طباطبایی و همچنین گروه‌های معارف و هنر برگزار شد. در این جلسات، دیدگاه‌های مختلف دریافت و در چارچوب تعیین‌شده لحاظ شد. این رویکرد تعاملی، بدون تعصب و با انعطاف‌پذیری نسبت به نظرات، یکی از نقاط قوت این پروژه بود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به محدودیت‌هایی که برای تدوین متن آیین‌نامه وجود دارد، تلاش شده است تا یک سند جامع، منسجم و کاربردی ارائه شود که ضمن احترام به تجربیات گذشته، پاسخگوی نیازهای فعلی نیز باشد.
ساده‌سازی و تدوین آیین‌نامه ارتقاء اعضای هیئت‌علمی با رویکردی تخصصی و جامع
دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، در ادامه سخنان خود بر اهمیت ساده‌سازی و اختصار در تدوین اسناد تأکید کرد و گفت: یکی از رویکردهای جدید در سندنویسی، تهیه اسنادی است که حتی‌الامکان ساده و مختصر باشد. در برخی کشورها مانند چین، مسیر توسعه در قالب چند بند کوتاه تعریف شده است. البته این نوع ساده‌سازی نباید به ساده‌انگاری منجر شود؛ چراکه اسناد اولیه معمولاً نیاز به جزئیات و برنامه‌های عملیاتی برای اجرا دارند.
وی با اشاره به‌ضرورت توجه به ویژگی‌های خاص هر رشته علمی در تدوین آیین‌نامه‌ها افزود: یکی از گلایه‌های اساتید علوم انسانی، اجتماعی و هنر این بود که آیین‌نامه‌های قبلی بیشتر بر اساس ساختارهای علوم پایه و مهندسی طراحی‌شده و فعالیت‌های علمی این حوزه‌ها در آن انعکاس کافی نداشت. به همین دلیل، با وجود برخی مخالفت‌ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی، این تصمیم گرفته شد که آیین‌نامه جدید به‌صورت سه فصلی تنظیم شود. یک فصل مختص علوم انسانی، اجتماعی و هنر؛ یک فصل برای آموزش پزشکی و سلامت؛ و فصل دیگر برای سایر علوم.
دکتر عاملی در پایان خاطرنشان کرد: این ساختار جدید ضمن توجه به نیازها و ویژگی‌های رشته‌های مختلف، تلاش می‌کند به‌صورت تخصصی و منسجم، چارچوبی فراهم کند که قابلیت اجرا داشته باشد و پاسخگوی انتظارات و فعالیت‌های علمی در هر حوزه باشد.
تأکید بر تدوین سه فصل آیین‌نامه و قدردانی از تلاش‌های اجرایی و راهبری
رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، در ادامه سخنان خود با ابراز امیدواری نسبت به نهایی‌سازی سه فصل پیشنهادی آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت‌علمی، گفت: امیدواریم این روند به نحوی پیش برود که تمامی نظرات و نیازهای وزارت علوم، وزارت بهداشت و درمان و سایر نهادهای مرتبط در تدوین این آیین‌نامه لحاظ شود. این اقدام می‌تواند به ایجاد محیطی آرام‌تر و احساس آسایش بیشتر برای اساتید منجر شود، چراکه ارتقا یکی از شاخص‌های مهم برای ارزیابی جایگاه و رشد اعضای هیئت‌علمی است.
وی با قدردانی ویژه از دکتر قاضی‌نوری، افزود: از دکتر قاضی‌نوری که با مسئولیت‌پذیری و دقت بالا این پروژه را راهبری کردند، تشکر می‌کنم. نکته ارزشمند این است که نامی از ایشان در متن این مجموعه نیامده و این خود نشان‌دهنده تواضع و روحیه خدمت ایشان است. همچنین، خانم دکتر کوثری با انرژی و دقت فراوان، این پروژه را به خوبی پیش بردند. این آیین‌نامه، علاوه بر محتوای خود، اکنون از سرمایه انسانی ارزشمندی نیز برخوردار است؛ افرادی که می‌توان به آن‌ها مراجعه کرد و در مسیر فرهنگ‌سازی و گفتمان سازی برای اجرای آیین‌نامه از نظراتشان بهره برد.
وی با ابراز خرسندی از واگذاری این پروژه به مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، اظهار داشت: این نهاد نشان داد که توانایی لازم برای پیشبرد چنین پروژه‌های مهمی را دارد. امیدواریم برای سند جامع تحول علوم انسانی و اجتماعی نیز بتوانیم همین مسیر دقیق و عمیق را طی کنیم. این اسناد و آیین‌نامه‌ها می‌توانند در راستای شکل‌گیری علم نافع که به پیشرفت کشور، انسجام اجتماعی، تقویت سرمایه اجتماعی و توسعه اندیشه اسلامی منجر شود، مؤثر باشند. در این آیین‌نامه نیز توجه به مبانی گام دوم انقلاب اسلامی مورد تأکید قرارگرفته که این موضوع برای ما ارزشمند است.
دکتر عاملی در ادامه سخنان خود با اشاره به اهمیت گام دوم انقلاب اسلامی که توسط مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۷ نگارش شد، گفت: مقام معظم رهبری در این متن، مسیر روشنی برای پیشرفت کشور و تقویت سرمایه اجتماعی و انقلاب ترسیم کردند. این مانیفست که در آن به حکمت رهبری و آینده‌نگری توجه ویژه‌ای شده، به ما یادآوری می‌کند که باید مسیر خود را بر اساس این اصول هدایت کنیم. درواقع، این احترام به متون بالادستی و تمرکز بر حکمت رهبری، یکی از ارکان مهم در پیشبرد این کار است و ما باید تلاش کنیم تا این مسیر را با دقت و آگاهی ادامه دهیم.
دکتر داوودی: تأکید بر اهمیت تخصص‌گرایی در اصلاحات جدید آیین‌نامه ارتقا
دکتر رضا داودی معاون سیاست‌گذاری و برنامه ریزی شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی در سخنان خود اظهار داشت: با توجه به شرایط خاص امروز و آلودگی هوا، از همه عزیزان و به‌ویژه آقای دکتر قاضی نوری و سرکار خانم دکتر کوثری که در این مدت همکاری‌های ارزشمندی داشتند، تشکر می‌کنیم. آن‌ها با روی باز به درخواست‌ها و مطالب منتقل شده پاسخ دادند و نتیجه آن امروز در آیین‌نامه‌ای که مشاهده می‌کنید، تجلی یافته است. امیدواریم این روند ادامه پیدا کند.
وی در ادامه به تاریخچه تدوین آیین‌نامه ارتقا اشاره کرد و گفت: طبق ماده واحده‌ای که در جلسات ۸۹۴ و ۸۹۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، قرار بر این شد که آیین‌نامه ارتقا در سه بخش بازنگری شود: حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر، حوزه علوم پزشکی و سایر علوم شامل علوم پایه، فنی مهندسی، کشاورزی و منابع طبیعی. برای بخش مربوط به علوم انسانی و اجتماعی، مسئولیت به شورای تحول و ارتقا واگذار شد.
دکتر داودی به جلسات اولیه کارگروه و نحوه پیشبرد پروژه اشاره کرد و گفت: در ابتدای سال جاری، اولین جلسه با حضور آقای دکتر قاضی نوری و آقای دکتر عاملی برگزار شد که در آن طرح و تشریح کار انجام شد. پس از آن، حکم و مسئولیت تهیه پیش‌نویس به تاریخ ۲۱ فروردین ۱۴۰۳ ابلاغ شد.
وی ادامه داد: طبق روال شورای تحول، کارها بر اساس کمیته‌های تخصصی پیش می‌رود و در جلسه ۲۳۱ شورای تحول علوم انسانی، ایجاد کارگروه و اعضای آن تصویب شد. اولین جلسه کارگروه در تاریخ ۲۳ خرداد برگزار و کمیته‌های تخصصی از جمله کمیته تخصصی هنر تشکیل شدند. اساتید حوزه هنر از این تغییرات استقبال زیادی کردند زیرا در سال‌های گذشته امکان ارتقا برای بسیاری از آن‌ها فراهم نبوده بود.
دکتر داودی همچنین از همکاری‌های ستاد علم شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تخصصی حوزوی در این فرآیند یاد کرد و افزود: نمایندگان این دو نهاد در جلسات کارگروه حضور داشتند و نظرات خود را ارائه کردند که در نهایت منجر به پیشبرد بهتر این پروژه شد.
در جلسه‌ای که با حضور اعضای کمیته هنر برگزار شد، دکتر داودی با اشاره به روند تدوین آیین‌نامه جدید، گفت: در ابتدا از فرهنگستان هنر خواسته شد که معاون پژوهشی فرهنگستان به این کمیته معرفی شود. همچنین، نمایندگانی از دانشگاه تهران، دانشگاه هنر ایران و دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان اعضای کمیته در این فرآیند حضور دارند و وظیفه پیشبرد کار را بر عهده دارند. در این راستا، تمامی اصول و ملاحظات از طرف شورای تحول، اسناد بالادستی و جلسات مختلف به طور مفصل به اعضا اعلام شد تا در تدوین آیین‌نامه لحاظ شود.
دکتر داودی ادامه داد: اولین اصل حاکم بر این آیین‌نامه، رعایت اصول شورای انقلاب فرهنگی است که باید در تمامی بخش‌های آیین‌نامه به‌طور کامل رعایت شود. همچنین، چهار موضع اصلی شورای تحول، شامل اسلامی‌سازی، بومی‌سازی، کارآمدی و روزآمدی، از همان ابتدا به اعضای کمیته اعلام شد تا در همه بندهای آیین‌نامه گنجانده شود.
وی در ادامه تصریح کرد: آیین‌نامه باید به گونه‌ای تنظیم شود که نه تنها فرآیند ممیزی را تسهیل کند، بلکه از پیچیدگی‌ها و ابهام‌های احتمالی جلوگیری شود. همچنین، تأکید شده که این آیین‌نامه باید به‌گونه‌ای باشد که جهت‌گیری‌های مشخصی در راستای تحقق تحول در علوم انسانی و در جهت اسناد بالادستی کشور داشته باشد.
دکتر داودی همچنین به اهمیت همکاری‌های گسترده با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی اشاره کرد و افزود: در این فرآیند، نظرات و پیشنهاد‌های مختلف از صاحب‌نظران و اساتید برجسته کشور جمع‌آوری شد و همگان در تدوین این آیین‌نامه مشارکت کردند. این مشارکت‌ها کمک کرد تا آیین‌نامه به شکلی جامع و شفاف تنظیم شود.
وی تأکید کرد: آیین‌نامه جدید باید درعین‌حال که شفاف و روشن است، ظرفیت‌هایی را برای تحقق اهداف علمی و فرهنگی کشور فراهم آورد و در مسیر توسعه و تحول علوم انسانی در کشور مؤثر واقع شود.
در جلسه‌ای که با حضور اعضای کمیته هنر برگزار شد، دکتر داودی ضمن اشاره به سیاست‌های جدید در تدوین آیین‌نامه، گفت: در ابتدا از فرهنگستان هنر خواسته شد که معاون پژوهشی آن فرهنگستان به این کمیته معرفی شود. همچنین، نمایندگان دانشگاه‌های تهران، دانشگاه هنر ایران و دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان اعضای کمیته در این فرآیند حضور دارند و وظیفه پیشبرد کار را بر عهده‌دارند.
وی در ادامه افزود: آیین‌نامه جدید باید از اصول شورای انقلاب فرهنگی پیروی کند و به‌ویژه بر چهار محور اسلامی‌سازی، بومی‌سازی، کارآمدی و روزآمدی تأکید داشته باشد. در تدوین این آیین‌نامه، تلاش کرده‌ایم که مفاهیمی همچون مربیگری، شاگردپروری و همکاری‌های بین‌المللی نیز به‌طور ویژه موردتوجه قرار گیرد.
دکتر داودی در خصوص چالش‌های پیش رو گفت: یکی از دغدغه‌های ما در جلسات شورای تحول، ایجاد فرآیندهایی است که به مشارکت حداکثری اساتید در تدوین و بازنگری سرفصل‌های درسی و کتب دانشگاهی منجر شود. این فرآیند باید به‌گونه‌ای طراحی شود که الزاماتی برای استناد به این سرفصل‌ها ایجاد کند و آیین‌نامه نیز در این راستا نقش بسزایی ایفا کند.
وی افزود: همچنین، باید به ارزش تدریس به زبان دوم و امتیاز بالاتر برای ارجاعات به مقالات فارسی توسط اساتید خارجی توجه ویژه‌ای صورت گیرد تا در سیاست‌گذاری‌ها و آیین‌نامه‌ها گنجانده شود.
دکتر داودی ادامه داد: یکی از اهداف اصلی این آیین‌نامه، تأکید بر پررنگ شدن نقش رسانه‌ها و هنر در علوم انسانی است. در این راستا، تلاش داریم که بتوانیم فهم و درک علوم انسانی را برای تمام اقشار جامعه تسهیل کنیم و اساتید تنها به حوزه‌های وزارت علوم و آموزش عالی محدود نشوند. همچنین، توجه ویژه‌ای به بازنگری در فرآیند ارزیابی و ارتقا و استفاده از همتایان و شاخص‌های کیفی برای ارزیابی دقیق‌تر افراد و آثار آن‌ها داریم.
وی به روند جمع‌آوری نظرات و پیشنهاد‌های دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: برای این منظور، نظرات دانشگاه‌های مختلف از جمله دانشگاه تهران، علامه طباطبایی، صنعتی شریف و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه جمع‌آوری شد. همچنین، پرسشنامه‌های مختلفی برای دریافت بازخورد از دانشگاه‌ها و اساتید ارسال شده که نظرات آن‌ها در تدوین آیین‌نامه مدنظر قرار گرفت.
دکتر داودی در پایان تأکید کرد: تلاش ما بر این است که این آیین‌نامه بتواند زمینه‌ساز تحولات جدی در حوزه علوم انسانی باشد و با توجه به اسناد بالادستی کشور، مسیر جدیدی برای ارتقا و توسعه این علوم در کشور ایجاد کند.
وی همچنین از تلاش‌های بی‌وقفه اعضای کمیته و همکاری‌های گسترده با دانشگاه‌ها و مراکز علمی تشکر کرد و افزود: این پروژه به‌وسیله همفکری و مشارکت تمامی اعضا پیش رفته و امیدواریم که به اهداف بلندمدت خود دست یابیم.
تنوع‌بخشی به مسیرهای ارتقا؛ هدف اصلی اصلاحات آیین‌نامه جدید
دکتر سید سروش قاضی نوری نائینی، رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، در سخنانی توضیح داد که طراحی جدید در آیین‌نامه ارتقا، بر اساس اصول ۱۱ گانه و مواضع شورا شامل بومی‌سازی، کارآمدی و روزنامه‌نگاری بنا شده است. ایشان با اشاره به این‌که این طراحی برای اولین بار مسیرهای متفاوتی برای اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها ارائه می‌دهد، به اهمیت تنوع در این مسیرها تأکید کردند. وی افزود که این تنوع نه‌تنها شامل مسیرهای آموزشی و پژوهشی است، بلکه باید در تفاوت‌های نهادی نیز دیده شود؛ به این معنا که اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های مختلف با توجه به مأموریت‌های خاص مؤسسات خود، امکان اعمال تفاوت در فرآیندهای ارتقا را دارند.
دکتر قاضی نوری نائینی همچنین اظهار کرد که یکی از چالش‌های اصلی در طراحی این آیین‌نامه، ایجاد توازن بین سیاست‌های کلان و اجرایی است و از اهمیت آن در ارتقا و تسهیل مسیرهای پژوهشی خاص مانند پژوهش‌های تقاضا محور سخن گفت.
وی همچنین اشاره کرد که آیین‌نامه نباید به‌گونه‌ای طراحی شود که اعضای هیئت‌علمی احساس محدودیت یا اذیت کنندگی کنند و باید فضایی برای آزادی عمل و خلاقیت ایجاد شود.
در ادامه، رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور بر لزوم حمایت از فعالیت‌های تیمی و گروهی تأکید کرد و افزود که این روند در بسیاری از رشته‌ها، به‌ویژه در علوم اجتماعی، در دنیا مورد تشویق و ترغیب قرار دارد. دکتر قاضی نوری نائینی همچنین اشاره کردند که در طراحی این آیین‌نامه، بررسی‌های تطبیقی با مدل‌های بین‌المللی نیز انجام شده و سعی شده تا تنوع در شیوه‌های مختلف دانشگاهی به‌ویژه در زمینه تأمین مالی و ساختارهای آموزشی رعایت شود.
وی به اصلاحات در مواد ۲ و ۳ این آیین‌نامه اشاره کرد و افزود که تمرکز اصلی بر اصلاح این مواد جهت بهبود فرآیند ارتقا و تطبیق بهتر با نیازهای دانشگاه‌ها بوده است.
در ادامه دکتر قاضی نوری به ارائه توضیحاتی درباره فرآیند اصلاح آیین‌نامه و تنوع‌بخشی در حوزه‌های مختلف پرداخت. به گفته وی، تمرکز اصلی شورا بر تقسیم بندی‌ها و اصلاحاتی بود که به‌منظور تنوع‌بخشی به فرآیندها و مسیرهای ارتقا در نظر گرفته شد. این تغییرات شامل سه حوزه اصلی تنوع رشته و گرایش، تنوع مأموریت موسسه و تنوع مسیرهای ارتقا بود.
دکتر قاضی نوری در خصوص تنوع رشته و گرایش بیان کرد که سعی شده است در تبصره‌ها و مواد آیین‌نامه، فعالیت‌های مختلف رشته‌ها به ویژه در حوزه‌های علوم انسانی، اجتماعی و هنر، تفکیک و مشروحاً ذکر شود. همچنین، تفویض اختیار به دانشگاه‌ها برای ایجاد کمیسیون‌های مجزا برای رشته‌های خاص پیش‌بینی شده است. در بخش مأموریت موسسه، شورا به این نتیجه رسید که مؤسسات بتوانند به‌طور مستقل‌تر عمل کنند و اختیارات بیشتری در این زمینه داشته باشند.
وی همچنین به تشریح پنج مسیر ارتقا برای اعضای هیئت‌علمی اشاره کرد و این پنج مسیر شامل مسیر آموزشی، پژوهشی، آموزشی پژوهشی، پژوهشی لبه دانش و پژوهشی لبه مسئله است که هر یک به‌نوعی از اعضای هیئت‌علمی پشتیبانی می‌کند. به گفته دکتر قاضی نوری، آیین‌نامه فعلی معلمان برجسته‌ای را که تنها در حوزه آموزش فعالیت می‌کنند، به رسمیت نمی‌شناخت، اما در این اصلاحات، مسیر آموزشی صرفاً بر کیفیت و نوآوری در آموزش تمرکز دارد.
در پایان، دکتر قاضی نوری به نحوه اعمال ضرایب و جداول مربوط به مسیرهای ارتقا اشاره کرد و گفت که این تغییرات به‌گونه‌ای طراحی‌شده‌اند که به راحتی قابل اجرا باشند و ظرفیت تغییر مسیر بر اساس نوع فعالیت هر فرد فراهم‌شده است.
در ادامه اعضای شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی و حاضران، پس از ارائه پیش‌نویس آیین نامه مذکور توسط خانم دکتر کوثری معاون پژوهشی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، نظرات خود را درباره آیین‌نامه ارتقاء اعضای هیئت‌علمی حوزه علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر مطرح کردند.
