دکتر غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در نشست تاریخ علم در فرهنگستان علوم به بررسی وضعیت آن در ایران پرداخت.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر حداد عادل با تاکید بر اهمیت شناخت وضعیت کنونی تاریخ علم در کشور اظهار داشت که کوششهای تاریخنگاری علمی در ایران از دوره قاجار و به ویژه در دوران رضا شاه آغاز شده و در ابتدا بیشتر جنبه فردی داشته است.
وی به تلاشهای افرادی مانند مرحوم دکتر مصاحب، که به تصحیح آثار ریاضی خیام پرداخته بود، اشاره کرد و گفت که این دستاوردها در زمان خود بینظیر بود.
وی ادامه داد که بعد از انقلاب اسلامی، این تلاشهای فردی به تأسیس موسسات و نهادهایی منجر شده است که به صورت سازمانیافته در حوزه تاریخ علم فعال هستند. دکتر حدادعادل همچنین به اهمیت توجه به تاریخ علم و تشکیل برنامههای جامع و هدفمند در این زمینه تأکید کرد.
موسسات و نهادهای علمی در ایران به تاریخ علم اهمیت میدهند
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در ادامه به تحولاتی که در زمینه تاریخ علم در ایران به وجود آمده اشاره کرد و گفت که در حال حاضر به جای افراد، موسسات مختلفی در این حوزه فعالیت میکنند. وی افزود که این موسسات ادامهدهنده همان تلاشهای فردی در زمینه تاریخ علم هستند.
حدادعادل به موسسات و نهادهایی که در حال حاضر در تاریخ علم فعال هستند اشاره کرد. از جمله این موسسات میتوان به پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران اشاره کرد که خود وی در سال ۱۳۷۵ آن را تأسیس کرده و همچنان در هیئت امنا آن حضور دارد. این پژوهشکده در حال حاضر دورههای کارشناسی ارشد و دکتری در تاریخ علم ارائه میدهد و به تربیت پژوهشگران و مورخان علم مشغول است.
وی همچنین به پژوهشگاه علوم انسانی و بنیاد دایرهالمعارف اسلامی اشاره کرد و افزود که در این موسسات نیز در حوزه تاریخ علم فعالیتهای گستردهای انجام میشود. به ویژه در بنیاد دایرهالمعارف اسلامی، بیش از ۴۰۰ مقاله در زمینه تاریخ علم منتشر شده است که بسیاری از این مقالات توسط شخصیتهای برجسته علمی نوشته شدهاند.
دکتر حدادعادل همچنین به فعالیتهای فرهنگستان علوم پزشکی در زمینه تاریخ پزشکی و تشکیل موزه علوم ایران اشاره کرد و افزود که این موزه، که قرار است بخشهایی از آن تا پایان سال جاری افتتاح شود، تجسم تاریخی علم را در ایران به نمایش خواهد گذاشت. او همچنین به فعالیتهای مرکز مکتوب در تصحیح نسخههای تاریخی و انتشار مجله تاریخ علم اشاره کرد و گفت که به نظر میرسد این مجله یکی از بهترین نشریات علمی در جهان اسلام باشد.
تاریخ علم در ایران و برنامههای فرهنگستان زبان و ادب فارسی
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در سخنانی به فعالیتهای صورتگرفته در حوزه تاریخ علم در ایران اشاره کرد و گفت که دانشگاه حلب در حدود ۵۰ سال پیش یکی از مراکز فعال در این زمینه بوده است. وی توضیح داد که دکتر صبرا و دیگر محققان این دانشگاه مجلههای علمی منتشر میکردند و همایشهایی برگزار میکردند که خود او نیز دریافتکننده مستمر این مجلات بود.
حدادعادل به فعالیتهای مرکز میراث مکتوب در زمینه تاریخ علم نیز اشاره کرد و گفت که این مرکز همچنان در حال فعالیت است.
همچنین وی به دوره کارشناسی ارشد واژهگزینی و اصطلاحشناسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی اشاره کرد که در این دوره درسی تحت عنوان متون علمی فارسی ارائه میدهد. در این درس، دانشجویان با متون علمی قدیمی به زبان فارسی آشنا میشوند و آثار مختلفی مانند هدایت المتعلمین، قراضه طبیعیات، قانون و دیگر متون علمی از قرون گذشته مورد بررسی قرار میگیرد.
وی افزود که این دورهها و متون به عنوان یک کتاب درسی برای آموزش متون علمی فارسی در نظر گرفته شده است و احتمالاً تا یک سال آینده به صورت یک کتاب درسی منتشر خواهد شد.
دکتر حدادعادل به سوال مهمی اشاره کرد که آیا فرهنگستان زبان و ادب فارسی باید به تصحیح نسخههای خطی تاریخی بپردازد یا در این زمینه به طور متفاوت عمل کند.
نقش فرهنگستانها در پیشرفت علم و ترویج آن در جامعه
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه به اهمیت نقش فرهنگستانها در پیشرفت علم و ترویج آن در جوامع مختلف اشاره کرد و گفت: باید از خود بپرسیم که فرهنگستانهای اروپایی چگونه در پیشرفت علم تاثیر گذاشتند و از چه روشهایی برای ارتقای علم استفاده میکردند.
وی افزود که در جهان اسلام نیز نهادهای اجتماعی، بنیادها و حتی حکومتها نقش مهمی در پیشرفت علم ایفا کردهاند.
دکتر حدادعادل به مثال بیتالحکمه اشاره کرد که با حمایتهای دولتی و امکانات موجود، توانست دستاوردهای علمی بزرگی همچون اندازهگیری دقیق محیط زمین را به دست آورد. وی اظهار داشت: این کار با وسایل آن زمان ساده نبوده و به دقت و حمایتهای دولتی نیاز داشته است.
وی در ادامه گفت که فرهنگستانهای اروپایی در برخی مواقع با مطرح کردن سؤالات علمی، به تحریک ذهنها پرداخته و بهترین پاسخها را با جایزه تقدیر میکردند. وی تأکید کرد که فرهنگستان علوم ایران باید به دنبال چنین راهکارهایی باشد تا علم در تاریخ ایران به پیش برود.
دکتر حدادعادل با اشاره به شرایط خاص جامعه ایرانی و نیاز به ترویج علم، افزود که فرهنگستان باید اقداماتی انجام دهد که دیگران قادر به انجام آن نیستند. وی پیشنهاد کرد که سیاستگذاریهای مناسب برای ترویج علم و تشویق به علم در سطوح مختلف آموزشی انجام شود. باید مفاهیم علمی را به زبان ساده برای سطوح پایینتر آموزش دهیم و برای تشویق به علم راههایی ایجاد کنیم.
وی گفت: یکی از وظایف فرهنگستان، ترویج علم به گونهای است که بتواند جرقههای اولیه علاقه به علم را در نسلهای آینده ایجاد کند و این کار را باید به گونهای انجام دهیم که دیگران قادر به انجام آن نباشند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در ادامه سخنان خود به بررسی نقش فرهنگستانها در سطح جهانی پرداخت و اظهار کرد: فرهنگستانهای علمی به طور کلی به دو دسته عمده تقسیم میشوند. برخی از آنها بهطور ویژه در زمینههای پژوهشی و آموزشی فعالیت میکنند و برخی دیگر نقش مهمی در سیاستگذاری علمی و ارائه خطوط راهنما دارند.
وی افزود: در کشورهای شوروی سابق و بلوک شرق، این نهادها بیشتر به شکل پژوهشکدههایی با تمرکز بر تحقیقات علمی بودهاند، در حالی که در کشورهای غربی مانند فرانسه، انگلیس و آلمان، فرهنگستانهای علمی بهعنوان نهادهایی با وظایف گستردهتر، علاوه بر پژوهش، به سیاستگذاری و راهبری علم نیز پرداختهاند.
حدادعادل در پایان اشاره کرد که در حال حاضر، فرهنگستان علوم ایران نیز در پی بهرهگیری از این تجربیات جهانی برای تقویت نقش خود در عرصههای مختلف علمی است.
منبع:روابط عمومی فرهنگستان علوم