به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی ، دکتر محمدرضا مخبردزفولی، رئیس فرهنگستان علوم، در این نشست تاکید کرد: تاریخ علم امروز یک موضوع جهانی است و نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای دیگر نیز به این حوزه پرداخته می‌شود.
وی به برنامه‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران اشاره کرد که دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری تاریخ پزشکی را برگزار می‌کند و همچنین در حال حاضر دوره دکتری تاریخ پزشکی ارائه می‌دهد.
رئیس فرهنگستان علوم همچنین بیان کرد: تاریخ علم نه تنها از نظر تخصصی یک رشته است، بلکه از جنبه ذوقی و ارتباطی با دیگر علوم نیز اهمیت دارد. وی در ادامه به دکتر تاجبخش اشاره کرد و گفت: دکتر تاجبخش عمری را به تحقیق در تاریخ پزشکی، دامپزشکی و داروسازی اختصاص داده است و بعد از مرحوم آقای نجم‌آبادی، هیچ‌کس مانند دکتر تاجبخش در تاریخ پزشکی کار نکرده است.
وی همچنین به پروژه‌های مهم دکتر تاجبخش مانند تصحیح کتاب ذخیره خوارزمشاهی و دیگر آثار اشاره کرد و گفت: دکتر تاجبخش در تصحیح این آثار و به ویژه نسخه‌های معتبر، نقش بزرگی ایفا کرده است.
تاریخ علم و اهمیت تصحیح متون قدیمی در علوم پزشکی
دکتر مخبردزفولی، در ادامه سخنان خود درباره تاریخ علم و اهمیت تصحیح متون قدیمی اظهار داشت: سید اسماعیل جرجانی اولین کتاب پزشکی را به زبان فارسی نوشته است. این کتاب باید در اختیار بسیاری قرار گیرد، اما نسخه‌های موجود از آن متعلق به قرون پنجم و ششم هجری بوده و دارای مشکلات زیادی مانند نداشتن نقطه‌گذاری است. برای خواندن چنین متنی، فرد باید دوره‌ای آموزشی را پشت سر بگذارد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: من خودم این دوره را با دکتر تاجبخش گذراندم و به ایشان گفتم که شما که می‌توانید این متون را بخوانید، بیایید و تصحیح این کتاب‌ها را انجام دهید. ایشان سه سال وقت صرف کردند و تصحیح کتاب را به پایان رساندند. برای این کار، نسخه‌هایی از کتابخانه‌های وین و دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفت. همچنین دکتر تاجبخش به مشکلات بینایی خود اشاره کردند و گفتند که برای تصحیح این متون، چشمانشان تحت فشار زیادی قرار گرفته است.
وی همچنین به دیگر آثار جرجانی اشاره کرد و گفت: در کنار «ذخیره خوارزمشاهی»، جرجانی کتاب دیگری به نام «الاغراض» نیز دارد که در آن به بیماری‌های مختلف پرداخته شده است. دکتر تاجبخش علاوه بر تصحیح این اثر، فرهنگ‌لغت خاصی به نام «فرهنگ الاغراض» نیز تهیه کرد. این متون هنوز هم می‌توانند برای ما مفید باشند، گرچه معیارهای آنها با معیارهای امروزی تفاوت دارند.
دکتر مخبردزفولی افزود: تاریخ علم یک موضوع جذاب است که نه تنها برای دانشمندان رشته‌های مختلف، بلکه برای متخصصان تاریخ علم نیز اهمیت دارد. این رشته تخصصی برای کسانی که به طور ویژه در این حوزه فعالیت می‌کنند، ضروری است. همانطور که دکتر نصر اشاره کرده‌اند، دیدگاهی جامع و حکمت‌مندانه در زمینه علم وجود دارد که می‌تواند به درک بهتر علوم و تاریخ آن کمک کند.
ضرورت بازتعریف مفهوم علم و فعال‌سازی کمیسیون‌های علمی
دکتر مخبردزفولی در ادامه سخنان خود به اهمیت توجه به نگاه الهی در تحلیل علم اشاره کرد و گفت: اگر دانشمندان جهان اسلام این نگاه را مورد توجه قرار ندهند، حداکثر می‌توانند در همان زمینه‌ای که طراحی کرده‌اند، فعالیت کنند و شما را در آن زمینه به کار بگیرند. اما ایشان (دکتر نصر) معتقد بودند که ما باید نگاهی داشته باشیم که به الهی متصل باشد؛ یعنی نگاه الهی به علم. ایشان تحلیل مفصلی در این زمینه دارند که به خوبی برای آشنایان مطرح است.
وی ادامه داد: در گذشته کمیسیونی در این زمینه فعالیت داشت، ولی متاسفانه این کمیسیون غیرفعال شد. امروز برخی از عزیزان آمده‌اند و گفته‌اند که می‌خواهند با کمک شما این کمیسیون را فعال کنند و از مفاهیم علمی که مطرح کرده‌اید، در بحث‌های علمی استفاده نمایند. زیرا مفهوم علم که شما مطرح کردید، ممکن است با آنچه که آقای دکتر یا آقای دکتر گفته‌اند تفاوت‌هایی داشته باشد. به عنوان مثال، شما ممکن است تشکیک کرده باشید که فلسفه می‌تواند جزئی از علم باشد یا نه.
دکتر مخبردزفولی در ادامه افزود: در دیدگاه ایشان (دکتر نصر)، علم به معنای کشف حقیقت بیرونی است و ایشان آن را علم می‌دانند. اما شاید شما بگویید که علم فقط به معنای ساینس است و این تفاوت‌ها وجود دارد. بنابراین، ما باید در اینجا یک توافق مشترک پیدا کنیم که منظورمان از مفهوم علم چیست، اجزای علم کدامند و چگونه باید بر مبانی علمی کار کرد. مراتب علم چگونه باید تعریف شود؟
وی اظهار داشت: موضوع طبق‌بندی علوم یکی از مسائل جدی است که همچنان در حال بررسی است. اخیراً فرمال ساینس به عنوان یک رشته جدید مطرح شده است.
اهمیت راه‌اندازی کمیسیون تاریخ علم و پیوند آن با تمدن اسلامی
دکتر مخبردزفولی در ادامه سخنان خود به موضوع علوم انتزاعی اشاره کرد و گفت: راه‌اندازی کمیسیونی یا شورایی به نام «تاریخ علم» در فرهنگستان علوم ایران بسیار ضروری است. می‌توانید با یافتن نقاط کلیدی این بحث، آن را مورد بررسی قرار دهید. ابتدا باید به صورت جمعی بحث و تبادل نظر کنید، و در صورت لزوم، افراد بیشتری را به این جمع اضافه کنید. سپس می‌توانید شرح وظایف و ماموریت‌های مشخصی برای خودتان تعریف کنید و بگویید که برای این حوزه تاریخ علم چه اقداماتی می‌خواهید انجام دهید.
وی افزود: برای شروع، باید چند کار اصلی را انجام دهید و پس از آن، ممکن است بتوانید حوزه‌های بیشتری را به این فعالیت‌ها اضافه کنید. به عنوان مثال، همانطور که آقای دکتر فرمودند، تبیین و تعریف علم به نوعی می‌تواند فرآیند دانشمند شدن جامعه باشد و جامعه باید درک صحیحی از مراتب علم پیدا کند. این موضوع می‌تواند به شکل پیشنهاداتی طراحی شود که شاید خود شما مستقیماً آن را انجام ندهید، اما می‌توانید آن را به یک گفتمان عمومی تبدیل کرده و به سیاستگذاران منتقل کنید تا این تغییرات عملیاتی شود.
دکتر مخبردزفولی از اعضای کمیته خواست که این ایده‌ها را به طور منسجم درآورده و اجزا و ماموریت‌های مشخصی برای آن تعریف کنند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: پس از تهیه این پیشنهاد، می‌توانیم آن را در معرض مشارکت دیگران قرار دهیم و در صورت نیاز، به شورای علمی فرهنگستان ارائه داده و پشتیبانی لازم را از آن به عمل آوریم.
رئیس فرهنگستان علوم تأکید کرد: این جلسه باید به یک جلسه تمدنی تبدیل شود که یکی از ثمرات آن تاریخ علم باشد. در این مسیر، می‌توانیم حرف‌های جدی در رشته‌های مختلف داشته باشیم. به عنوان مثال، من در یکی از سخنرانی‌هایم در کانادا، موضوع «بیت‌الحکمه» را مطرح کردم. بیت‌الحکمه تنها یک کتابخانه نبود، بلکه یک آکادمی علمی بود که در آن مباحثه، مناظره و مشاوره انجام می‌شد.
وی همچنین به شخصیت خواجه نصیرالدین طوسی اشاره کرد و گفت: خواجه نصیرالدین طوسی یک فیلسوف، طبیب، منجم و دانشمند جامع‌الاطراف بود. او در زمینه‌های مختلف علمی فعالیت کرده است و این جنبه‌های مختلف شخصیت علمی او باید از میان گرد و خاک تاریخ بیرون کشیده شده و مورد توجه قرار گیرد.
رئیس فرهنگستان علوم در پایان خاطرنشان کرد: این تلاش‌ها می‌تواند نه تنها به گسترش علم و فرهنگ کمک کند، بلکه پشتوانه‌ای تمدنی برای کشور ایجاد کند.