همایش الگوی حکمرانی اسلامی ایرانی پیشرفت با بهره گیری از تحول علوم انسانی، اجتماعی و هنر با جایگاه رشته‌ای و بین رشته‌ای و بهره مندی از فضای تکمیلی فیزیکی و مجازی با حضور حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر سیمایی صراف وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر سعید رضا عاملی رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی و دکتر محمدرضا مخبردزفولی رئیس فرهنگستان علوم در محل این فرهنگستان برگزار شد.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر محمدرضا مخبردزفولی رئیس فرهنگستان علوم در این نشست بیان کرد: اوایل انقلاب، زمانی که جریان انقلاب فرهنگی آغاز شد، فکر می‌کنم سال ۱۳۵۹ بود. برنامه‌ریزی و تحول در محتوای آموزشی دانشگاه‌ها و تأمین و تجهیز آن‌ها، چه از نظر نرم‌افزاری و چه از نظر سخت‌افزاری و فیزیکی، در دستور کار قرار گرفت. در این میان، افراد برجسته‌ای انتخاب شدند که نقش قابل‌توجهی در این مسیر داشتند، از جمله مرحوم شهید دکتر حبیبی. برآیند این تلاش‌ها در علوم انسانی، پس از مدتی به یک مأموریت ویژه منجر شد. ستاد انقلاب فرهنگی مأموریتی به جمعی از افراد، از جمله مرحوم آقای ربانی، واگذار کرد تا موضوع تحول در علوم انسانی و مسائل مرتبط با آن را پیگیری کنند.
وی افزود: این گروه کار خود را آغاز کردند و زحمات زیادی کشیدند. در آن زمان، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی تأسیس شد و تلاش‌های بسیاری در این حوزه صورت گرفت. با این حال، این مسیر با فراز و نشیب‌های متعددی همراه بود و جریان مستمری تاکنون نبود. پس از گذشت حدود ۱۵ سال، مجدداً حرکتی تازه آغاز شد. در جلسات متعدد با دوستان و همکاران، این موضوع را بررسی، تحلیل و آسیب‌شناسی کردیم و به دنبال یافتن راه‌حل‌هایی برای آینده و ایجاد جایگاه مناسب برای علوم انسانی بودیم.
دکتر مخبزدزفولی گفت: گام بعدی تحول در شورای تحول علوم انسانی شکل گرفت و آقای حدادعادل محور قرار گرفت. اما بعد از پشت سرگذاشتن سه دوره تحول لازم در علوم انسانی شکل نگرفت. بیش از چهل درصد ورودی دانشگاه ها در رشته های علوم انسانی است، آیا دسترسی به شغل دارند، آموزش و پژوهش توانسته نتایج مورد نظر ایجاد کند.
عدم دسترسی متخصصان علوم انسانی به مشاغل مختلف
وی ادامه داد: امروز، دانشگاه‌های ما در حوزه علوم انسانی وضعیت خاصی دارند. این علوم، چه خوب و چه بد، جایگاه طبیعی خود را یافته‌اند. اما یکی از مسائل مهم این است که بسیاری از متخصصان علوم انسانی به مشاغلی دسترسی پیدا می‌کنند که این علوم نتوانسته‌اند به‌طور کامل مشکلات جامعه را، از نظر نرم‌افزاری، حل کنند. نوع نگاهی که اساتید و دانشجویان به این رشته دارند و پرسش‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شود، اهمیت ویژه‌ای دارد.
رئیس فرهنگستان علوم عنوان کرد: من کاملاً با دیدگاه‌های مبنایی موافقم و معتقدم که نظریه‌های مبنایی باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرند. تفاوتی ندارد که این نظریه‌ها در حوزه دانشگاهی یا حوزوی شکل بگیرند؛ آنچه اهمیت دارد، تعامل بین این دو بخش است. علوم انسانی امروز با حوزه‌هایی مانند نانو، بیوتکنولوژی، هوافضا و سلول‌های بنیادی پیوند خورده است. اما چرا در این حوزه‌ها مشاغل استاندارد تعریف شده‌اند، اما در علوم انسانی هنوز این استانداردها وجود ندارد؟ چرا نمی‌توانیم مشاغلی تعریف کنیم که فارغ‌التحصیلان علوم انسانی بتوانند جایگاه خود را در جامعه پیدا کنند؟
وی بیان کرد: برای مثال، در رشته‌های تجربی و مهندسی پزشکی، مشاغل کاملاً مشخصی تعریف شده است. اما در علوم انسانی دست ما بسته است. چرا استانداردهای لازم برای این حوزه‌ها تعریف نمی‌شود تا متخصصان علوم انسانی بتوانند نقش مؤثری در زیست فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تکنولوژیک ما ایفا کنند؟ تبدیل دانش نظری علوم انسانی به دانش عملی چرا اتفاق نیفتاده است؟
دکتر مخبردزفولی اضافه کرد: ما امروز با فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی سروکار داریم که بنیادهای نظری و فرهنگی آن باید از طریق علوم انسانی تبیین شود. این حوزه، ظرفیت‌های زیادی برای تعامل با علوم انسانی دارد. به‌عنوان مثال، می‌توان از هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های اجتماعی یا بهینه‌سازی فرآیندهای آموزشی استفاده کرد. اما متأسفانه، در تبدیل دانش نظری علوم انسانی به دانش کاربردی ضعف داریم.
ضرورت شکل گیری ارتباط درونی، ذاتی و واقعی بین علوم انسانی و سایر علوم
وی ادامه داد: نکته مهم این است که ارتباط درونی، ذاتی و واقعی بین علوم انسانی و سایر علوم چگونه باید شکل بگیرد. بسیاری از دانشمندان رشته‌های دیگر به علوم انسانی نیاز دارند و پرسش‌های مهمی در این زمینه دارند. اگر علوم انسانی بخواهد درخشان باشد، باید وارد این عرصه‌ها شود و خود را در این زمینه‌ها تعریف کند. این تعریف باید قاعده‌مند و استاندارد باشد، وگرنه دانش نظری در یک گوشه باقی می‌ماند و تکنولوژی راه خود را می‌رود.
رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: اگراین تحول که ۱۲ سال پیش آغاز شده، با وجود برخی تلاش‌ها برای ناکام کردن آن، همچنان ادامه دارد. من باور ندارم که هیچ اقدامی انجام نشده، اما آیا کارها مطلوب بوده‌اند؟ خیر. ما باید با نگاهی واقع‌بینانه به داشته‌های خود نگاه کنیم و مسیر طی‌شده را ارزیابی کنیم.
وی افزود: امروز، آقای دکتر عاملی و تیمشان در حال پیگیری این مسیر هستند. بدنه نخبگانی دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه نقشی کلیدی در این فرآیند دارند. اگر این پیوندها برقرار است، باید آن‌ها را عمیق‌تر و گسترده‌تر کنیم تا این حرکت بزرگ به نتیجه برسد. امیدوارم این بار طعم شیرین تحول علمی را در کشور بچشیم.
دکتر مخبردزفولی گفت: اگر بتوانیم این توفیق را به دست آوریم، جهش علم و فناوری ایران در مسیر دستیابی به کشوری قوی و شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی، به فضل الهی محقق خواهد شد.
