غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: وجود ناشران تخصصی که هویت خاص خود را دارند اتفاق مبارکی است و امروز در حوزه‌های مختلف از جمله کودک و نوجوان، دفاع مقدس و هنر ناشران هویت پیدا کرده‌اند.
غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و رئیس بنیاد سعدی ضمن بازدید از سرویس‌های مختلف تنها خبرگزاری تخصصی کتاب ایران که به مناسبت هفته کتاب انجام شد در گفت‌وگو با این رسانه درباره کتاب‌های خود و انتشارات فرهنگستان، همچنین وضعیت نشر کتاب توضیح داد.
حدادعادل با اشاره به اینکه حدود شش سال پیش تعدادی از اشعارش با عنوان «هنوز هم» در انتشارات سوره مهر به چاپ رسید، عنوان کرد: در اواخر سال ۱۴۰۱ مجموعه شعر دیگری با عنوان «باز هم» را به انتشارات شهرستان ادب سپردم تا چاپ شود، به دلیل مشکلاتی چاپ آن اندکی به تأخیر افتاد که امیدوارم تا آخر سال به چاپ رسد. خوشبختانه امسال برای من سال خوبی بوده است چراکه در اوایل فروردین کتاب مفصلی تحت عنوان «دیروز دانش» در انتشارات هرمس منتشر شد که ۱۴ مقاله در تاریخ علم است. این کتاب به چاپ دوم هم رسید. همچنین کتاب دیگری که گزیده شعرهای من برای نوجوان‌ها و جوان‌هاست توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با عنوان «هرجا تو باشی» به چاپ رسید. کتاب سوم هم که در مهرماه امسال رونمایی شددر حوزه دفاع مقدس با عنوان «در فاصله دو بوسه» بود که این کتاب هم بعد از یک ماه چاپ دوم رسید. کتاب دیگری هم با عنوان «تربیت شهروند شایسته» نوشته‌ام که امیدوارم تا پایان ۱۴۰۲ منتشر شود. برای این کتاب مصاحبه مفصلی در ۴۲ جلسه با من انجام شد که بیش از دو سال به طول انجامید و درباره فعالیت‌ها و تجربه‌های علمی و فرهنگیم و برشی از تدریس و درس است و به طور کلی جنبه آموزش علمی دارد. این اثر تقریباً آماده است و تا پایان سال به چاپ خواهد رسید.
وی همچنین با اشاره به اینکه جلد ششم «دانش‌نامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره» و «ذیل دوم دانش‌نامه زبان و ادب فارسی» از کتاب‌های مهم در دست چاپ انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی هستند، گفت: تدوین و تنظیم این اثر تقریباً به پایان رسیده و امیدوارم تا پایان سال به چاپ برسد و در نمایشگاه کتاب آینده جلد ششم دانش‌نامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره عرضه شود. جلد هفتم و هشتم نیز امیدواریم به‌زودی منتشر می‌شود و دانش‌نامه به پایان برسد. تدوین وتنظیم ذیل دوم دانش‌نامه زبان و ادب فارسی دوره ۱۲ جلدی هم تقریباً تمام شده و امیدوارم این جلد هم به نمایشگاه سال آینده برسد. فرهنگستان بعد از کرونا حضور خوبی در نمایشگاه داشت. در نمایشگاه کتاب امسال فهرست کامل و جدیدی عرضه شد، از جمله ۱۱ عنوان کتاب‌هایی که در سال ۱۴۰۲ منتشر شده‌اند و چاپ اولی بودند. تعدادی کتاب تجدید چاپ شدند و تعدادی هم برای بار اول در نمایشگاه عرضه شدند. در مجموع ۲۲ عنوان کتاب در نمایشگاه عرضه کردیم که ۱۶ عنوان آن جدید بودند.
حدادعادل تاکید کرد: سیاست ما در فرهنگستان این نیست که به عنوان ناشر کتاب‌های ادبی عمل کنیم و چنین نقشی را برای خودمان تعریف نکرده‌ایم. ما کتاب‌هایی چاپ می‌کنیم که از نظر وظایف فرهنگستان اهمیت داشته باشد و به حل مسائل زبان فارسی کمک کند.به عنوان مثال متنی برای قرن ششم یا هفتم یافت می‌شود، ممکن است اصلاً خواننده علاقه‌مند یا مخاطبی نداشته باشد اما به دلیل اینکه یک متن کهن و تاریخی است باید به عنوان سندی در اسناد مربوط به زبان فارسی برای پژوهشگران در دسترس باشد. فرهنگستان در انتخاب کتاب برای چاپ جهت‌گیری خاصی دارد و این مسائل را مورد توجه قرارمی‌دهد. به عنوان مثال برای همین «دانش‌نامه زبان و ادب فارسی» به قیمت امروز ده‌ها میلیارد تومان هزینه شده است که از عهده ناشر بر نمی‌آید؛ اما دولت و فرهنگستان این سرمایه‌گذاری را انجام می‌دهد چون ارزش تاریخی و فرهنگی دارد و به زبان فارسی و تمدن کهن آن کمک می‌کند.
رئیس بنیاد سعدی همچنین به فعالیت این بنیاد در چاپ کتاب برای فارسی‌آموزان اشاره کرد و گفت: خوشبختانه در بنیاد سعدی ما از حیث انتشار کتاب بی‌توفیق نبوده‌ایم. البته در ایران تألیف کتاب مناسب برای فارسی‌آموزان غیر ایرانی هیچ گاه سامانی نداشته و از نگاه تخصصی به این موضوع پرداخته نشده است. کارهایی انجام شده بود که در وقت خود احتیاجات را برطرف می‌کرده اما بر اساس تخصص آموزش زبان به غیرفارسی‌زبانان نبوده است. اکنون حداقل ۱۰ دانشگاه در ایران کارشناسی ارشد رشته آزفا (آموزش زبان فارسی) دارند و ما سعی کردیم با نگاه تخصصی‌تر کتاب‌های جدید تولید کنیم. بعد از حدود ۱۰ سال فعالیت خود در بنیاد سعدی حدود ۴۰ کتاب داریم که کاملاً علمی هستند و متخصصان آموزش زبان فارسی آن را تالیف کردند. این کتاب‌ها متناسب با مخاطب آنهاست و به عنوان نمونه برای مخاطبان عربی یک دوره کتاب چهارجلدی با عنوان «شیراز» داریم یا برای مخاطبان هندی کتاب «طوطی» را داریم.
وی افزود: در حوزه دستور زبان، ادبیات فارسی و واژگان هم کتاب‌های جدا تألیف شده است و نسخه‌های نرم افزاری هم دارند. این نسخه‌ها با کمک صدا سیما و سرمایه‌گذاری‌های فرهنگستان در شبکه‌های خارجی صدا سیما در حال تدریس هستند.
حدادعادل تاکید کرد: این جزو افتخارات من است که دست‌هایم در طول عمر با هیچ چیزی بیش از کتاب تماس نداشته است. اکنون هم در فرهنگستان بخشی از حاصل کارها به صورت کتاب است. در بنیاد سعدی و بنیاد دایره المعارف اسلامی و شورای تحول علوم انسانی هم همین طور است. در این شورا حدود ۶۰ کتاب برای دانشگاه‌ها منتشر کردیم.
وی همچنین درباره وضعیت امروز حوزه نشر و کتاب توضیح داد: کتاب و حوزه نشر از جهات مختلف رشد کرده؛ از جمله از جهات فن نگارش، حروف‌چینی، صفحه‌آرایی و زبان قوی‌تر شده است. به‌ویژه ویراستاری بسیار رش کرده است و به کلی کتاب‌های امروز را متفاوت کرده است. شناسنامه کتاب‌ها بهتر شده و نمایه‌ها فنی‌تر شده است. همچنین از نظر طراحی روی جلد و تصویرگری تحول‌های مثبتی را شاهدیم. خوشبختانه فرهنگ استفاده از ویراستاری کاملاً تثبیت شده و یک اتفاق مبارک دیگر این است که ناشران تخصصی به وجود آمدند و هویت خاص خود را دارند از جمله در حوزه کودک و نوجوان، دفاع مقدس و هنر ناشران هویت پیدا کرده‌اند. البته در کنار این تحولات مثبت ما شاهد یک افت‌ها، نقص‌ها و بی رونقی‌هایی هم هستیم. اتفاقاتی افتاده که به سود کتاب و کتابخوانی نبوده است، از جمله آن گرانی کاغذ، گرانی لوازم چاپ و گرانی خود کتاب است.
حدادعادل با تاکید بر تاثیر گرانی کتاب در پایین آمدن شمارگان افزود: علت دیگر پایین بودن شمارگان ظهور فضای مجازی است. فضای مجازی نسلی ساخته که اگر مطلب از چهار سطر بیشتر باشد خواننده و مخاطب ندارد. عادت خواندن تغییر کرده و مردم تمایل به خواندن متن های کوتاه دارند. متاسفانه ارزش‌هایی که برای کتاب خواندن قائل بودیم دستخوش تحول شده است. به هر حال صنعت نشر در ایران با مشکلاتی رو به رو است و مدیریت امر کتاب مهم است. مسئله‌ای هم که از گذشته تا حال تفاوتی نکرده این است که هیچ نویسنده و مترجمی از راه تألیف و ترجمه نمی‌تواند امرار معاش کند. این هم خود مشکل بزرگی است چون در کیفیت کار و توجه و تمرکز نویسنده روی کتاب ممکن است کم شود.
منبع:ایبنا
