در صد و پانزدهمین جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی، شاخص‌ها و مصادیق انتصاب مدیران دستگاه‌ها و سازمان‌های قرآنی بررسی و مقرر شد پس از دریافت پیشنهادات اعضای جلسه، این موضوع در شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بحث گذاشته شود. همچنین مقرر شد تا وضعیت تعطیلی شعب موسسه جامعةالقرآن به صورت ویژه در کارگروه موسسات کمیسیون تبلیغ و ترویج مورد بررسی قرار بگیرد.
صد و پانزدهمین جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی روز گذشته ۲۳ خردادماه به منظور بررسی چهار دستور در دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی و به دو صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان نکاتی در مورد انتخابات و الگو بودن جامعه قرآنی در این عرصه اشاره کرد و گفت: حضور در انتخابات باید به هر طریقی که برای آحاد جامعه قرآنی ممکن باشد، صورت بگیرد. هر فرد قرآنی باید یک ستاد دعوت از مردم و اطرافیان خود باشد. اولویت اول حضور در انتخابات است. مقام معظم رهبری شاخص‌ها را فرموده‌اند و بر همان اساس، می‌توانیم نسبت به انتخاب فرد مورد نظر اقدام کنیم.
بررسی امضای گواهینامه‌های تخصصی قرآن
در ادامه دستور اول این جلسه با عنوان «بررسی درخواست نحوه صدور و امضای گواهینامه تخصصی درجات سه و چهار قرائت قرآن» مطرح شد. بر اساس آنچه در مورد این دستور مطرح شد، درجه یک معادل دکتری، درجه دو معادل کارشناسی ارشد، درجه سه معادل کارشناسی و مدرک درجه چهار هم معادل مدرک کاردانی است.
در این بخش، محمدتقی میرزاجانی، معاون اجرایی شورای عالی قرآن به بیان جزئیات این پیشنهاد پرداخت و گفت: متعاقب مصوبه شورای توسعه فرهنگ قرآنی، درجاتی که به مدرسان و قاریان داده می‌شود در چهار سطح تنظیم شده است که پیش از این گواهینامه هر چهار سطح به امضای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس شورای عالی قرآن می‌رسید. پیشنهاد ما این است که با توجه به اختلاف قابل توجه سطوح علمی و تسهیلاتی این مدارک در درجه یک و دو با درجات دیگر، حق مطلب این است که درجه بالاتر از سوی مقام عالی امضا شود و به همین تناسب در رد‌ه‌های بعدی این گواهینامه به امضای سطوح دیگر مسئولیتی برسد.
محمدمهدی عزیززاده، مدیرکل دبیرخانه کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم نیز به عنوان نماینده وزارت ارشاد در این جلسه ضمن تأیید پیشنهاد شورای عالی قرآن، به ارائه یک پیشنهاد جدید پرداخت و بیان کرد: با توجه به اینکه همین شکل در مدارک اعطایی از سوی سازمان تبلیغات اسلامی به حافظان قرآن کریم اجرا می‌شود، جای بررسی دارد که این تفاوت را در امضای مدارک درجات مختلف در نظر بگیریم و سطوح یک و دو به امضای وزیر ارشاد و رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و سطوح پایین‌تر به امضای معاونان این دو دستگاه برسد.
در این بخش مهم‌ترین مطالبی که بیان شد، به شرح زیر است:
- برای بسیاری از حافظان و قاریان، امضای مدرک حائز اهمیت است، اگر تغییری در سطح امضا صورت بگیرد، برای آنها اعتبار مدرک دچار مشکل خواهد شد.
- با توجه به اینکه ستاد راهبری طرح ملی حفظ در نظر دارد مدرک به حافظان عمومی قرآن اعطا کند، در آنجا مراتب پایین‌تر مدیریتی برای امضا در نظر گرفته شده است. اگر قرار باشد مدارک تخصصی هم در آن سطح به امضا برسد، این دو موضوع را دچار چالش اعتبار می‌کند.
- مدارک تحصیلی به امضای وزیر علوم می‌رسد، اگر مدارک اعطایی به حافظان و قاریان به امضای مسئول سطح پائین‌تر برسد، اعتبار آنها را از حیث هم‌سطح بودن با مدرک تحصیلی دچار چالش می‌کند.
- سالانه حدود ۷۰۰ مدرک از سطح یک تا پنج به قاریان و حافظان اعطا می‌شود، تاکنون تسهیلاتی که برای آنها در نظر گرفته شده، اعطا نشده است. اگر سطح امضا هم پایین آورده شود، چندان مطلوب نخواهد بود و ضربه‌ای به این مدارک است.
در ادامه رضا سلامت‌پناه، معاون دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز به بیان مطالبی پرداخت و گفت: در کل سیستم آموزشی کشور و ساختار رسمی آموزش عالی، همه مدارک باید به امضای شخص وزیر برسد. در ساختارهای مشابه چند مورد ساختار غیررسمی در کشور وجود دارد که منجر به اخذ مدرک می‌شود. یکی از آنها مدارک یک تا پنج هنرمندان و مورد دیگر همین مدارک قرآنی است. این مورد جزء معدود مواردی است که به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده که بر اساس آن مدرک رسمی در قبال تعلیم و تعلم در ساختار غیررسمی داده می‌شود. برای همین تاکنون مشکلات جدی با سازمان امور استخدامی بابت مزایا داشته‌ایم و کماکان پابرجا هست.
وی با اشاره به اینکه مدارک هنرمندان از سوی سازمان استخدامی به رسمیت شناخته شده و از مزایا هم بهره‌مند شده‌اند، اما مدارک دبیرخانه قرائت و حفظ به رسمیت شناخته نشده است، افزود: این به رسمیت شناختن شاید به صورت شفاهی صورت گرفته باشد، اما در عمل اینگونه نیست؛ یعنی تا کنون نتوانسته‌ایم مواردی داشته باشیم که بر اساس این مدارک عضو هیئت علمی داشته باشیم. این در صورتی است که سطح مدرک درجه یک حفظ و قرائت از سطح دکتری علوم قرآن و حدیث اگر بیشتر نباشد، کمتر نیست.
سلامت‌پناه در ادامه به ارائه یک پیشنهاد پرداخت و تصریح کرد: پیشنهاد من این است که اسامی بالاترین مسئول حذف نشود اما امضا از طرف صورت بگیرد. این باعث می‌شود اعتبار مدرک هم دچار اشکال نشود.
در نهایت و پس از بحث و بررسی‌های متعدد از بین سه گزینه «امضای مدارک درجه یک و دو اصل و سایر مدارک مهر و امضا و از طرف بالاترین مسئول باشد»، «این موضوع در دبیرخانه ارزیابی قاریان مورد بررسی بیشتر قرار بگیرد» و «تصویب پیشنهاد مطرح شده» مورد سوم به تأیید اکثریت رسید تا از این پس مدرک درجه یک و دو ارزیابی قاریان به امضای عالی ترین مقام در شورای عالی قرآن و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدارک درجه سه و چهار نیز به امضای معاون‌های مربوطه برسد.
بررسی تعریف مزایا برای دارندگان اجازه‌نامه قرائت
در ادامه این جلسه پیش‌دستوری با عنوان «بهره‌مند شدن دارندگان اجازه‌نامه اقراء از مزایای مدرک درجه یک حفظ قرآن کریم» مطرح شد. این پیشنهاد از سوی یکی از بانوان فعال قرآنی کشورمان به دبیرخانه شورای توسعه ارائه شده و در نامه‌نگاری‌های بین شورای توسعه و نهاد مربوطه مورد مخالفت قرار گرفته بود.
محمدتقی میرزاجانی، معاون اجرایی شورای عالی قرآنی در مورد دلایل مخالفت با این پیشنهاد، گفت: با وجود ارزش و اعتبار گواهی اقراء و اجازه قرائت، اما مقایسه آن با سطح علمی و ویژگی‌هایی که باید یک حافظ درجه یک داشته باشد، بسیار متفاوت است؛ اصولاً در سطح درجه یک حفظ، معلومات تفسیری، مفردات و علوم قرآنی و ... مطرح است که مبتلابه دوره تخصصی اقراء نیست. شاید در اینجا یک حافظ که می‌خواهد اتقان حفظ او احراز شود، معادل با اقراء باشد، اینجا مقری صحت حفظ قاری و حافظ را احراز می‌کند و هم نکات تجویدی و وقف و ابتدایی را مطرح می‌کند، اما اقراء در معادل وجه علمی بحث حفظ قرآن نیست.
در این بخش نیز پس از طرح مباحث مختلف از سوی حاضران در جلسه، محمدعلی خواجه‌پیری، عضو حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی پیشنهاد داد، شورای عالی قرآن پیشنهاداتی ارائه دهد که بر اساس آن یک سری امتیازات و مزایا برای افرادی که صاحب اجازه‌نامه قرائت هستند، در نظر گرفته شود.
در نهایت نیز مقرر شد این موضوع در شورای عالی قرآن گردش کار شود و اگر آن شورا پیشنهادی برای اعطای امتیاز به دارندگان اجازه نامه قرائت دارد، آن را ارائه دهد تا پس از تصویب در قالب یک تبصره به آیین‌نامه ارزیابی قاریان و مدرسان قرآن کریم اضافه شود.
بررسی چندباره وضعیت موسسات قرآنی در دوران کرونایی
دومین دستور این جلسه، بررسی شرایط موسسات قرآنی در دوران کرونایی بود که برای چندمین بار در این جلسه مطرح شد. در این بخش به تعطیلی بسیاری از موسسات قرآنی در دوران کرونایی و چاره‌اندیشی برای این موضوع اشاره شد.
علی‌اکبر خاکساری هرندی، قائم مقام اتحادیه موسسات قرآنی مردم‌نهاد به ارائه گزارشی در مورد مشکلات موسسات قرآنی به خصوص در دوران کرونا پرداخت و گفت: تأثیر تجمعات در ترغیب به کلاس‌های قرآن انکار‌ناپذیر است، بنابراین اصل موضوع به خاطر تجمع تحت‌الشعاع قرار گرفته است. موضوع دیگر این است که موسسات قبل از شیوع کرونا مشکلاتی داشته‌اند و مترصد بهانه‌ای برای تعطیلی بوده‌اند. برخی از موسسات هم بر اساس یک سری حمایت‌ها شکل گرفته بودند، با حذف یا کم‌رنگ شدن این حمایت‌ها، موسسات چاره‌ای جز تعطیلی نداشتند.
وی با اشاره به اینکه موسسات قابلیت مقابله با شرایط غیرمترقبه نداشتند، افزود: موسسات امکان استفاده از فضای مجازی را نداشتند، بسیاری از برنامه‌هایی که الان اجرا می‌شود، مکملی برای فضای فیزیکی است، متأسفانه موسسات ما فاقد زیرساختی برای استفاده از فضای مجازی بوده‌اند و این در فعالیت آنها در دوران کرونایی تأثیر گذاشته است.
قائم مقام اتحادیه موسسات قرآنی مردم‌نهاد در ادامه با اشاره به اینکه چند مشکل اساسی وجود دارد که باید به صورت ریشه‌ای برطرف شود، اظهار کرد: یکی از این مسائل، بحث بیمه است. یکی از موسسات نزدیک به ۲۰ میلیارد تومان باید بیمه پرداخت کند. موضوع دیگر بحث مالیات است، علاوه بر آن مشکل رهن و اجاره نیز به یک مشکل تبدیل شده است، بسیاری از موسسات رهن و اجاره‌ای هستند و در سال‌های اخیر اجاره مسکن چند برابر شده است از سوی دیگر موسسات امکان افزایش شهریه را نداشته‌اند، لذا این موسسات تعطیل شدند.
خاکساری هرندی بیان کرد: در مدت کوتاهی که در اتحادیه حضور داشته‌ام، اقداماتی را انجام داده‌ایم که شامل نامه‌نگاری با مسئولان مربوطه و مسائلی از این دست بوده است. در بحث هزینه آب و برق یک منطقه توافق‌نامه را اجرا می‌کند، منطقه دیگری در یک شهر آن را اجرا نمی‌کند. این مسائل پیگیری شده است و امیدوارم این مسائل به صورت ریشه‌ای برطرف شود. امیدوار هستم اگر بتوانیم این مسائل را به صورت جدی پیگیری کنیم، کارها بهتر پیش برود. لذا درخواست داریم تا زمانی ریزش موسسات بیشتر نشده است، حمایت‌ها را بیشتر کنید.
در ادامه اعضای جلسه به بیان برخی موارد پرداختند که اهم آن به شرح زیر است:
- تعامل با دولت برای رفع مواردی که به دولت مربوط است، مواردی همچون قبوض آب و برق
- چاره‌اندیشی برای مسئله فضا و اجاره موسسات
- ارائه راهکارهایی برای اقبال اجتماعی بیشتر به موسسات در دوران کرونا
- پیگیری جدی توانمندسازی موسسات از سوی اتحادیه
- ایجاد نگرش جدید به حوزه استارت آپ‌ها
- پیگیری بحث جامعةالقرآن و تعطیلی تعدادی از شعب آن در یک کارویژه
- سکوت همه افراد و دفاع نکردن از جامعه قرآنی مسبب وضعیت فعلی است
- لزوم تشکیل کمیته صیانت از حقوق حرفه‌ای و صنفی جامعه قرآنی
سابقه توانمندسازی موسسات
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز به بیان برخی مطالب پرداخت و گفت: قبلاً تدبیر جامعی در این موضوع اندیشیده شد و حدود یک سال پیش با قید فوریت یک کارگروه مصوب شد تا در آن تمام سازوکارهای لازم برای توانمندسازی موسسات فعال قرآنی دنبال شود.
وی افزود: همچنین اواخر سال گذشته جلسه‌ای در شورای عالی قرآن با حضور مدیران دستگاه‌های مختلف قرآنی برگزار شد؛ در آنجا هم راجع به اینکه چه سازوکاری پیش گرفته شود تا موسسات قرآنی برای دریافت حمایت‌های مردمی فعال شوند، بحث شد. موسسات نباید درگیر کار مالی شوند، اما مجمع و مرکزی که در رأس کار موسسه قرار دارد، باید برای این کار تدبیر داشته باشد.
محمدی تصریح کرد: ما برای تأمین مکان با زمینه‌های فراوانی در سازمان اوقاف، آموزش و پرورش و ... مواجه هستیم،. لازمه بهره‌برداری از این ظرفیت، تشکیل یک شورای شناسایی است. با این کار می‌توانیم بخشی از این ظرفیت خالی را به نفع موسسات قرآنی مورد استفاده قرار دهیم.
دبیر شواری توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه چشم‌انداز کشور تا سال ۱۴۰۴ تشکیل ۲۰ هزار موسسه بوده است، گفت: بعد از اینکه تعداد موسسات در سال ۱۳۹۷ به حدود ۵۰۰۰ موسسه رسید، مقرر شد یک جهش داشته باشیم، بنابراین برای این کار باید تدبیری داشته باشیم.
وی در ادامه با تأکید بر اینکه وضعیت جامعه‌القرآن و تعطیلی تعدادی از شعب این موسسه یک وضعیت ویژه است، بیان کرد: همان کارگروهی که سال گذشته تصویب شد، موضوع موسسه جامعه‌القرآن را با اولویت ویژه پیگیری کند و حداکثر تا پایان خردادماه یک جلسه برای بررسی این موضوع برگزار کند.
در نهایت مقرر شد گزارش این کارگروه در دستور جلسه آینده مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی قرار بگیرد.
ارجاع بررسی شاخص‌های انتصاب مدیران قرآنی به شورای توسعه
سومین دستور جلسه صد و پانزدهم مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی «بررسی شاخص‌های پیشنهادی انتصاب مدیران امور قرآنی» بود. این دستور حدود پنج سال است در بایگانی دستور جلسات قرار دارد که با توجه به مطالبات صورت گرفته و به خصوص تغییر دولت در ماه‌های آینده باعث شده تا این دستور در اولویت بررسی قرار بگیرد.
معاونین وزیر، روسای سازمان‌های قرآنی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، دبیران کمیسیون‌های چندگانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی، معاونان و مدیران کل معاونت قرآنی وزارت ارشاد، روسای مراکز امور قرآنی، مدیران شبکه های قرآنی صدا و سیما از جمله پست‌های سازمانی مشمول این طرح است.
برخورداری از برنامه مبتنی بر اسناد بالادستی با مشارکت‌پذیری از نخبگان، اشتهار به اهلیت قرآنی، برخورداری از دانش، مهارت و تجربه در امور قرآنی، داشتن مهارت در یکی از حوزه‌های تخصصی سه‌گانه قرآنی، داشتن حداقل پنج سال سابقه مفید در امور قرآنی، از جمله شاخص‌هایی در نظر گرفته شده برای احراز تصدی مدیریت امور قرآنی است.
در نهایت مقرر شد اعضای جلسه به مطالعه بیشتر در مورد شاخص‌های تعریف شده بپردازند و پیشنهادات خود را به صورت مکتوب به دبیرخانه شورا ارائه دهند تا در جلسه آینده شورای توسعه فرهنگ قرآنی مورد بررسی قرار بگیرد.
بررسی وضعیت تصدیگری موسسات بخش مردمی
چهارمین و آخرین دستور این جلسه ارائه گزارش اولیه اتحادیه موسسات قرآنی مردم نهاد درباره مصادیق فعالیت‌های تصدی دولتی و راهکارهای توسعه مشارکت مردمی بود.
در این بخش، ابتدا علیرضا شعبانی‌فر، کارشناس دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به ارائه مطالبی پرداخت و گفت: سیاست چهارم منشور توسعه فرهنگ قرآنی مبتنی بر توسعه مشارکت حداکثری مردم در فعالیت‌های قرآنی و کاهش تصدی دولتی از ۱۲ سال قبل تصویب شده، اما متأسفانه قدمی برای تحقق آن برداشته نشده است.
وی افزود: پس از بررسی و مطالعات صورت گرفته در مورد مصادیق و شاخص‌های تصدیگری، در نهایت پیشنهاد شد تا ملاک تصدی وظایف مشخص شود، در اینجا به نظر می‌رسد بیشتر می‌توان بر روی حوزه‌های سیاستگذاری، نظارت، هماهنگی و ... تمرکز کنیم در کنار آن الزامی برای دستگاه‌ها در نظر گرفته شود تا طی یک دوره چند ساله فعالیت‌ها را واگذار کنند. برای این موارد می‌توان برنامه‌هایی را طراحی کرد تا دستگاه‌ها بر اساس آن حرکت کنند.
در ادامه علی‌اکبر خاکسار هرندی، قائم مقام اتحادیه موسسات قرآنی مردم‌نهاد نیز به بیان برخی مشکلات موجود در زمینه واگذاری‌ها اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات موسسات در این حوزه زیرساختی است، خلاء حضور اتحادیه موسسات قرآنی در فرایند صدور پروانه محسوس است، اگر اتحادیه در این فرایند حضور داشته باشد برخی از مشکلات از بین خواهد رفت. موضوع دیگر، بحث نظارت بر موسسات است که لازم است با هماهنگی مدیران اتحادیه استانی صورت بگیرد. ایجاد بانک‌های اطلاعات موسسات موضوع دیگر است که باید مورد توجه قرار دهیم.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر حدود ۱۵ استان از ظرفیت‌های مطلوب برای تصدیگری برخوردار هستند، افزود: در همین راستا طی نامه‌نگاری‌هایی با معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد، رئیس مرکز قرآن و عترت سازمان اوقاف و رئیس سازمان دارالقرآن الکریم ۱۵ مورد از فعالیت‌هایی که می‌توانیم اجرا کنیم را اعلام کرده‌ایم.
خاکساری هرندی تصریح کرد: در حال حاضر در بحث بقاع متبرکه تفاهم شده است تا ۲۰۰ بقعه متبرکه در سطح شهرها در اختیار اتحادیه استانی قرار بگیرد، این می‌تواند بخشی از مشکلات را برطرف کند، همچنین در بحث استفاده از حافظان قرآن برای بحث تربیت مربی حدود ۵۰۰۰ نفر که مدرک حفظ دریافت کرده‌اند احصاء شده‌اند و در ادامه از اینها استفاده خواهد شد.
در پایان بررسی این دستور اعلام شد که دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی وظیفه خود برای طراحی چارچوب‌های تصدیگری را انجام داده است، اتحادیه هم باید از این بعد فرایند را پیگیری کند. همچنین مقرر شد فرایندهای بعدی از طریق کارگروه موسسات کمیسیون تبلیغ و ترویج پیش برود. در نهایت نیز مقرر شد در جلسه بعد مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی گزارش دیگری از این فرایند ارائه شود.
