پژوهش «موج سوم پیماش سنجش وضعیت مصرف کالاهای فرهنگی در ایران»؛ بهکوشش دکتر سعید معیدفر (مدیر علمی)، محمد سلگی (مدیر طرح) و عباس وریجکاظمی (ناظر علمی) انجام شده که توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در سال 1399 منتشر شده است.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، نهمین راهبرد کلان نقشه مهندسی فرهنگی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی به موضوع هنر اختصاص یافته است. راهبردهای ملی و اقدامات ملی برای آن پیشبینی شده است که ارزیابی جدی از محتوای این راهبردها مستلزم درک جامع و فراگیر از ذائقه فرهنگی مردم و عوامل و زمینههای پدیدآورنده آن است و قطعاً یافتههای این پیمایش منبعی غنی برای تحلیلهای آن خواهد بود.
لذا هدفکلی پژوهشگران این پیمایش به شرح ذیل است:
فراهم ساختن مجموعهای از دادهها درباره شیوه گذرندان زمان فراغت مردم در شهرها و روستاهای ایران و «مصرف فرهنگی» آنان بوده است.همچنین این پژوهش از نظر هدف، کاربردی بوده و از نظر زمانی، از نوع مقطعی میباشد. از نظر گستره، از نوع پهنانگر میباشد. در این پژوهش در دو سطح توصیفی و تحلیلی و با بهرهگیری از پارادایم مطرح در چهارچوب نظری، یافتههای بهدست آمده ارائه شده است.
متوسط صرف وقت برای مطالعه کتاب در هفته (به ساعت) و ویژگیهای فردی و پایگاهی
بنابراین مشخص شد: با افزایش سطح سواد، تحصیلات و منزلت شغلی یا اجتماعی افراد، میزان مطالعه کتاب افراد در هفته نیز افزایش مییابد. قشر پایین از نظر اقتصادی نسبت به قشر بالا، خانهدار نسبت به دیگر افراد و زنان تا حدودی نسبت به مردان کمتر در هفته وقت برای مطالعه کتاب میگذارند.
همچنین در ادامه بخش «کتاب و کتابخوانی» این پژوهش در مورد نوع کتاب غیردرسی مورد مطالعه و اعضایی است که کتاب میخوانند و همچنین "کدام نوع از کتابها را بیشتر میخوانند" که بهشرح ذیل آمده است:
لذا مشخص شد با افزایش سن، خواندن کتابهای تاریخی، معارف دینی و زندگینامه افزایش یافته و در برابر آن، خواندن کتابهای رمان و داستان و هنر، تخصصی و حرفه کاهش مییابد. مردان کمتر از زنان کتابهای کودکان و نوجوانان، رمان و داستان، روانشناسی و تربیتی و بهداشت و سلامت و بیشتر از زنان کتابهای تاریخی، مرجع، تخصصی و اجتماعی سیاسی میخوانند.
خانهدارها بیشتر از دیگر گروههای فعالیت،کتابهای کودکان و نوجوانان، رمان و داستان و بهداشت و سلامت مطالعه میکنند و کمتر از دیگران، کتابهای ادبیات و شعر، تاریخی، مرجع، تخصصی و اجتماعی سیاسی میخوانند.
افراد دارای درآمد بدون کار بیشتر از دیگران،کتابهای ادبیات و شعر، تاریخی، مرجع، تخصصی و اجتماعی سیاسی میخوانند.
خانهدارها بیشتر از دیگر گروههای فعالیت، کتابهای کودکان و نوجوانان، رمان و داستان و بهداشت و سلامت مطالعه میکنند و کمتر از دیگران، کتابهای ادبیات و شعر، تاریخی، مرجعی، تخصصی و اجتماعی سیاسی میخوانند. افراد دارای درآمد بدون کار بیشتر از دیگران، کتابهای تاریخی، معارف دینی و مرجع و کمتر از دیگران کتابهای کودکان و نوجوانان، رمان و داستان، هنر و حرفه و علوم غریبه میخوانند. دانشآموزان و دانشجویان نیز بیشتر از دیگران کتابهای تخصصی و کمتر از دیگران کتابهای زندگینامه، بهداشت و سلامت و معارف دینی میخوانند.
همچنین در ادامه آمده است: قشر بالای اقتصادی نیز کمتر از دیگر اقشار کتابهای دینی، کودکان و نوجوانان، زندگینامه و علوم غریبه میخوانند.
بخشی از فعالیتها در موضوع کتاب، امانت گرفتن کتاب است. از کسانی که اهل مطالعه هستند، چند پرسش در مورد امانت گرفتن کتاب مطرح شده است که بهشرح ذیل آمده است:
لذا مشخص شد افراد در سن 15 تا 25 سال، بیشتر از دیگر گروههای سنی از کتابخانه محل تحصیل و کمتر از آنان از کتابخانه محل کار، مسجد، کتابفروشی و دوستان و آشنایان و افراد بالاتر از 64 سال، بیشتر از دیگر گروههای سنی از مسجد و کتابفروشی و افراد میانسال نسبت به دیگر گروههای سنی بیشتر از کتابخانه محل کار کتاب امانت میگیرند. زنان نسبت به مردان بیشتر از کتابخانه عمومی و کمتر از آنان از کتابخانه محل کار کتاب امانت میگیرند.
همچنین با افزایش سطح تحصیلات و نیز منزلت شغلی، امانت کتاب از کتابخانه محل تحصیل و کار بیشتر و از مسجد و دوستان و آشنایان کمتر میشود. دانشآموزان و دانشجویان نسبت به دیگر گروههای فعالیت، بیشتر از کتابخانه محل تحصیل و کمتر از دیگران از کتابخانه مسجد، کتابفروشی، دوستان و آشنایان و کتابخانه عمومی کتاب به امانت میگیرند. شاغلان نیز بیشتر از دیگر گروههای فعالیت از محل کار و افراد دارای درآمد بدون کار، بیشتر از دیگران از کتابفروشی کتاب به امانت میگیرند.
همچنین در بخش «کتاب و کتابخوانی» در پاسخ به پرسش نوع کتاب غیردرسی مورد مطالعه و اعضایی که کتاب میخوانند مشخص شد:
با افزایش سن، خواندن کتابهای تاریخی، معرف دینی و زندگینامه افزایش یافته و در برابر آن، خواندن کتابهای رمان و داستان و هنر، تخصصی و حرفه کاهش مییابد. مردان کمتر از زنان کتابهای کودکان و نوجوانان، رمان و داستان، روانشناسی و تربیتی و بهداشت و سلامت و بیشتر از زنان کتابهای تاریخی، مرجع، تخصصی و اجتماعی سیاسی میخوانند.
این پژوهش میافزاید: خانهدارها بیشتر از دیگر گروههای فعالیت، کتابهای کودکان و نوجوانان، رمان و داستان و بهداشت و سلامت مطالعه میکنند و کمتر از دیگران، کتابهای ادبیات و شعر، تاریخی، مرجع، تخصصی و اجتماعی سیاسی میخوانند.
افراد دارای درآمد بدون کار بیشتر از دیگران، کتابهای تاریخی، معارف دینی و مرجع وکمتر از دیگران کتابهای کودکان و نوجوانان، رمان و داستان، هنر و حرفه و علوم غریبه میخوانند.
با افزایش منزلت شغلی خواندن کتابهای دینی کاهش و در مقابل خواندن کتابهای تخصصی و روانشناسی و تربیتی افزایش مییابد. با افزایش پایگاه اقتصادی خواندن کتابهای تخصصی و روانشناسی و تربیتی، اجتماعی-سیاسی و تاریخی افزایش مییابد.
قشر بالای اقتصادی نیز کمتر از دیگر اقشار کتابهای دینی، کودکان و نوجوانان، زندگینامه و علوم غریبه میخواند. قشر پایین اقتصادی نیز کمتر از دیگر اقشار اقتصادی، کتابهای اجتماعی، سیاسی، زندگینامه و علوم غریبه میخواند.
این پژوهش در ادامه پرسشی مبنی بر اینکه "در منزل حدوداً چند جلد کتاب غیردرسی (بهجز قرآن، دعاها و کتب آسمانی) وجود دارد بهشرح ذیل پاسخ داده شده است:
همچنین این پژوهش در بخش «تعداد جلد خرید کتاب و کتاب موجود در منزل» میافزاید:
با افزایش سواد و سطح تحصیلات و نیز منزلت شغلی افراد، تعداد جلد خرید کتاب نیز افزایش مییابد. همچنین اقشار بالا از نظر اقتصادی نیز تعداد بیشتر از دیگر اقشار، مردان تا حدودی بیشتر از زنان و برعکس خانهدارها تعداد کمتر از دیگر گروههای فعالیت و افراد میانسال تعداد کمتر از دیگر افراد در گروههای سنی کتاب میخرند.
افراد در سن 15 تا 25 سال، بیشتر از دیگر گروههای سنی از کتابخانه محل تحصیل و کمتر از آنان از کتابخانه محل کار، مسجد، کتابفروشی و دوستان و آشنایان و افراد بالاتر از 64 سال، بیشتر از دیگر گروههای سنی از مسجد و کتابفروشی و افراد میانسال نسبت به دیگر گروههای سنی بیشتر از کتابخانه محل کار کتاب امانت میگیرند. زنان نسبت به مردان بیشتر از کتابخانه عمومی و کمتر از آنان از کتابخانه محل کار کتاب امانت میگیرند.