اگر در سیستم آموزشی کشور به دنبال نتیجه مطلوب هستیم باید گام‌های اولیه را در انجام طرح‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی براساس توانمندی، شرایط و آمادگی علمی اساتید، نخبگان و فارغ التحصیلان برداریم در واقع باید مقوله پژوهش و کار تحقیقاتی، محور تمام فعالیت‌های علمی قرار گیرد چراکه نتیجه آن دستاوردهای  تازه و قابل تأمل است.
 بعد از انقلاب اسلامی کشور در حوزه علم و فناوری پیشرفت های بسیار خوبی را در زمینه های صنایع موشکی و دفاعی، انرژی هسته ای، نانو تکنولوژی و بیو تکنولوژی داشته است که نشان از مسیر درست حرکت قطار علمی کشور دارد اما پتانسیل و توانایی علمی کشور بیش از آن چیزی است که امروز مشاهده می شود و به عقیده بسیاری از کارشناسان کلید حل مشکلات علمی و آموزشی نیز در اجرای سند جامع علمی کشور است چرا که این سند به عنوان یک نقشه راه در قالب اقدامات ملی و اجرایی آمده که متأسفانه مسکوت مانده است.
توسعه کشور نیازمند حضور و مشارکت مراکز پژوهشی و فناوری در تمامی عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، صنعتی و فرهنگی است، البته در چند دهه اخیر رشد کمی و کیفی بسیار خوبی در تمامی حوزه‌های علمی کشور صورت گرفته و زیرساخت دانشی خوبی فراهم شده است اما به لحاظ شرایط خاص کشور و مسائل و مشکلات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی، نیازهای گسترده ای برای مشارکت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور نیز ایجاد شده است که بر این اساس لازم است طی یک برنامه جامع با لحاظ کردن شرایط کشور، برنامه‌‌ها و اقدامات مناسبی برای حضور و مشارکت موثر و مفید دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز فناوری کشور برای توسعه و بهبود شرایط کشور فراهم آید.
پژوهش در واقع کلید حل مشکلات مختلف کشور است که مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب در توصیه‌های ۷ گانه خود فعالیت پژوهشی و تحقیقاتی را در راستای فناوری و نوآوری علمی مورد تأکید قرار داده‌اند در این رابطه برای بررسی «ویژگی دانشگاه کارآفرین» با فرهاد یزدان دوست رئیس دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی گفت وگو کردیم.
فارس: ویژگی ها و مختصات دانشگاه کار آفرین چیست؟
یزدان دوست: دانشگاه کارآفرین، که از آن به عنوان یک دانشگاه نسل سوم یاد می­ شود، عمدتاً توسعة اقتصادی و اجتماعی را سرلوحه فعالیت خود قرار می­ دهد. اساساً دانشگاه کارآفرین هویتی مستقل با ویژگی هایی سازمانی دارد؛ لذا سوق دادن سازمانیِ دانشگاهِ سنتی به سوی کارآفرینیِ سازمانی، می ­تواند دانشگاه سنتی را به دانشگاه کارآفرین تبدیل کند. از طرفی ویژگی‌ها و مختصات دانشگاه کارآفرین در همه سخنرانی‌ها و جلسات مقام معظم رهبری آمده است من معتقدم برای رسیدن به منویات مقام معظم رهبری در توصیه هفتگانه گام دوم انقلاب مبنی بر پیشرفت  توسعه علم و فناوری و کارآفرینی باید اتفاقات مطلوبی در حوزه آموزش و پژوهش خوب رخ دهد در واقع توسعه و پشتیبانی از نوآوری، ایجاد تولید، تأسیس سامانه‌های فناوری و ایجاد شرایط و محیط مناسب برای کسب و کارهای حرفه‌ای با استفاده از دانش تخصصی نخبگان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی عواملی است که می تواند در سیستم نظام آموزشی کشور باعث تغییر و تحول بنیادی شود که نتیجه آن افزایش میزان رشد در تولید علم و دستاوردهای دانشگاهی است. همچنین باید به این نکته اشاره کنم که دانشگاه نسل اول و دوم آموزش‌محور و پژوهش‌محور بودند و نتایج خوبی را تاکنون توسط پژوهشگران، نخبگان و دانشمندان ایرانی برای مردم رقم زدند اما اکنون فرصت آن رسیده تا دانشگاه‌ها به سمت نسل سوم مراکز علمی حرکت کرده و با بهره‌گیری از دانش‌های قبلی به ایجاد کسب و کار بپردازند. به این معنی که با اثرگذاری در اشتغال دانش‌آموختگان انتظار بسیاری از فارغ‌التحصیلان و خانواده‌های آنها را برطرف کنند که این کار تنها با مهارت‌افزایی و کارآفرین بودن دانشجویان اتفاق می‌افتد. در واقع دانشگاه‌ها زمانی می‌توانند به عنوان کارآفرین محسوب شوند که نیروهای تربیت شده آنها توانایی راه اندازی یک کسب و کار را براساس نیاز جامعه را داشته باشند که برای این هدف دانشگاه با تأسیس رشته های میان رشته ای و ایجاد محیط های آزمایشگاهی و کارگاهی می‌توانند به سرعت به تربیت جوانان مهارت آفرین بپردازند.
* دانشگا ه ­های پژوهش ­محور، عملکرد قابل قبولی داشته ­اند
فارس: فاصله دانشگاه­های سطح یک کشور از دانشگاه کار آفرین چقدر است؟
یزدان دوست: در کشور ما، تمامی دانشگاه ­های سطح یک از حیث نسل دومِ دانشگاهی، یعنی دانشگا ه­ های پژوهش ­محور، عملکرد قابل قبولی داشته ­اند و اقدامات شایسته ای را در راستای تجاری­ سازی یافته­ های تحقیقاتی آغاز کرده اند. ولیکن با تربیت افراد کارآفرین و قالب های عملیاتی نسل سومِ دانشگاه ­ها هنوز قدری فاصله داریم. فعالیت های تجاری­ سازی دانشگاه ­های ما، اغلب در حد ایجاد پارک­ های علم و فناوری محدود شده است که خروجی زیادی به بازار کسب وکار ارائه نمی دهند. در واقع بومی کردن دانش تخصصی یکی دیگر از راهکارهای اساسی برای توسعه علم و فناوری است که می‌تواند تقاضا و سطح انتظار مردم را از مراکز علمی بالا ببرد. همچنین باید الگوی توسعه و پیشرفت برای مردم و جامعه در سطح ملی توسط دانشگاه‌ها ترسیم شود. چرا که دانشگاه جامعه‌محور می‌تواند دانشجویان متخصص مورد نیاز کشور را تأمین کند. اکنون شرایط دانشگاه ها برای پوست اندازی و قرار گرفتن در مسیر مقوله کارآفرینی مناسب است و تنها باید با توجه به قوانین و مقررات حاکم بر دانشگاه ها و اختیاراتی که دارند دولت امکانات و تجهیزات مورد نیاز را در کنار تزریق بودجه پژوهشی به مراکز علمی بدهد که با این کار سرعت رسیدن به مهارت افزایی و کارآفرینی همه دانشجویان مهیا می شود.این موضوع در حالی است که گام های اولیه برای رسیدن به دانشگاه کارآفرین انجام شده است اما فاصله زیادی داریم و باید به سرعت با ایجاد زیرساخت های لازم مسیر حرکت ثروت آفرینی را مهیا کنیم، در واقع  باید در سیر تحول، دانشگاه‌ها از مقوله آموزش محوری به دانشگاه کارآفرین تبدیل شوند که این موضوع به تنهایی به عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های دانشگاه نسل سوم شناخته شده است. از طرفی باید بگویم دانشگاه نسل سوم در چرخه اقتصاد کشور نقش مهم‌تری را بازی می‌کند. در واقع دانشگاه‌های سطح یک کشور با توجه به رویکرد تبدیل ایده دانشجویان به محصول و ثروت فاصله زیادی ندارند و اگر پشتیبانی‌های لازم از فعالیت‌های علمی و پژوهشی مراکز علمی انجام شود دانشگاه ها به اهداف و سیاست های کلی نظام برای رفع نیازهای کشور خواهند رسید که تا کنون در این زمینه دستاوردهای زیادی به دست آمده و برخی از نیازهای کشور توسط دانشگاه رفع شده است، البته ابتدای راه هستیم و باید تلاش مضاعفی کنیم.
* نوآوری عنصری ضروری در افزایش کارایی عوامل تولید محسوب می شود
فارس: چگونه تحول از دانشگاه پژوهش محور به دانشگاه کارآفرین در ایران باید رخ دهد؟
یزدان دوست: به نظر می­ رسد پیش از هر اتخاذ روشی، نیازمند تغییر پارادایم باشیم. در آموزش عالی کشور، همواره در سال­ های اخیر به لزوم انجام پژوهش­ های کاربردی و توسعه­ ای در کنار پژوهش­ های بنیادی اصرار ورزیده ­ایم. با تنظیم قوانین و مقررات از یک سو و با تعیین پژوهانه ­ها و مشوق ­های مالی از سوی دیگر، در سوق دادن پژوهش­ ها به سمت تقاضا محوری سعی کرده ایم. این همه با نیت نزدیکی بیش از پیش به صنعت و نیازهای جامعه از سوی دانشگاه­ ها بوده است. متاسفانه ارتباط پویا و به هم پیوسته دانشگاه و صنعت را شاهد نیستیم. از سوی دیگر عامل کلیدی دیگر یعنی دولت و سازوکارهای عملیاتی در این ارتباط نقش موثری ایفا کرده است. در این زمینه نیز ضرورت را در قالب برگزاری کنفرانس ­های مستمر و ادواری سه جانبه (دولت – صنعت – دانشگاه) احصا  کرده ایم ولیکن در بسیاری از موارد دستاورد­ها در حد مجموعه مقالات کنفرانس متوقّف شده است.
در دنیای کنونی، نوآوری تنها موتور رقابت­ پذیری بلندمدت است که عنصری ضروری در افزایش کارایی عوامل تولید محسوب می شود و اساساً از اواخر هزاره دوم به بعد، نوآوری شاه کلید توسعه بوده است.
در حال حاضر در نظام ارتقا در دانشگاه ­ها امتیاز ویژه ­ای برای ثبت اختراعات قائل هستیم.“ مبحث   نوآوری” (innovation) در مقابل “اختراع ” (invention) از کلیدی­ ترین مواردی است که باید در تغییر پارادایم  مورد توجه قرار گیرد. در دنیای کنونی، نوآوری تنها     موتور رقابت­ پذیری بلندمدت است که عنصری ضروری در افزایش کارایی عوامل تولید محسوب می شود و اساساً از اواخر هزاره دوم به بعد، نوآوری شاه کلید توسعه بوده است. همچنین در یک دانشگاه کارآفرین همه عوامل اعم از اعضای هیات علمی، کارکنان، دانشجویان و بویژه دانش ­آموختگان باید جهانی بیاندیشند و محلی ابتکار و عمل کنند. از این رو، ایجاد فعالیت های نوآورانه ضرورت دارد؛ زیرا بدون دستیابی به چنین فضایی، نتایج تحقیقات علمی سرنوشتی جز انبارشدن در مخازن دانشگاهی و کتابخانه­ ها ندارند.یکی از راهکارهای رشد در علم و فناوری فعال‌تر شدن دانشگاه‌های علوم انسانی است که می‌تواند با اثرگذاری بیشتری در اقتصاد نقش محوری ایفا کند. در واقع اینگونه دانشگاه‌ها با شناسایی نیازهای مختلف کشور می‌توانند نسبت به رفع آنها برنامه‌ریزی کنند. همچنین اگر دانشگاه‌ها و مراکز علمی وارد مقوله فناوری شوند یک نوع ارزش افزوده برای دانشگاه‌های فنی و صنعتی در اقتصاد محسوب می‌شود. چرا که با افزایش دانش فنی بسیاری از گره‌‌های صنعتی کشور به صورت خودکار حل خواهد شد. از طرفی باید به این نکته اشاره کنم که نوآوری یکی از عوامل مهم در رسیدن به تکنولوژی است که می‌تواند در کنار مهارت‌افزایی دانشجویان تکمیل‌کننده پیشرفت علم باشد. این موضوع درحالی است که تجهیز آزمایشگاه‌ها و بودجه مورد نیاز فعالیت‌های علمی باید تأمین شود.
*  بالاترین رتبه کشوری در میزان و درصد اشتغال مرتبطِ دانش ­آموختگان 
فارس: در دانشگاه تحت مدیریت جنابعالی چه اقداماتی صورت گرفته است تا این تحول رخ دهد؟
یزدان دوست:  دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی افتخار دارد که به عنوان قدیمی­ ترین دانشگاه صنعتی کشور، دارای بالاترین رتبه کشوری در میزان و درصد اشتغال مرتبطِ دانش ­آموختگان در سطوح مختلف است. حضور تعداد زیادی از دانش ­آموختگان در صنایع کشور و در جایگاه ­های مدیریتی و کارآفرینی، شاهد این مدعا است. همچنین دانشگاه توفیق داشته است که با هدف گذاری و برنامه ریزی در نیمه دوم سال ۱۳۹۸ و بدون توقف محسوس پس از همه گیری کوید-۱۹ ، با تلاشی مضاعف نسبت به ایجاد زیرساخت­ های لازم برای این تحول همت کند. رشد همه جانبه کمی و کیفی مرکز رشد دانشگاه، اقدام به ایجاد ناحیه نوآوری در پردیس مناسب دانشگاه، تعاملات بین­ المللی با کشورهای هدف برای فعالیتهای نوآورانه مشترک، اخذ مجوز هیات امنای دانشگاه و برنامه ریزی و اقدام عملیاتی برای تاسیس صندوق پژوهش و نوآوری دانشگاه و همچنین شرکت دانش بنیان دانشگاهی تنها گوشه­ ای از حرکت شتابان دانشگاه برای نیل به این مهم بوده است.همچنین باید بگویم که اگر ما بتوانیم دانشگاه‌ها را به سوی دانشگاه ارزش‌آفرین و اثربخش اجتماعی سوق دهیم بسیاری از زیرساخت‌های لازم را به طور خودکار برای وارد شدن به حوزه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری انجام داده‌ایم. در حال حاضر دانشگاه‌های ما باید از مرحله آموزش در نسل دوم دانشگاه‌ها به نسل بعدی که تحقیق و فهمیدن است حرکت کنند و حتی باید بعد از مدت زمان کوتاهی مراکز علمی ما وارد نسل چهارم دانشگاه‌ها یعنی ثروت‌آفرینی شوند که همه این مراحل از اولویت‌ها و در دستور کار دانشگاه‌ها است که در این رابطه باید بگویم دانشگاه‌های سطح یک کشور به سمت کارآفرینی در تحقیق و فهمیدن حرکت کرده‌اند اما باید توجه داشت که تا رسیدن به نقطه مطلوب و دریافت دستاوردهای تبیین شده جای کار بسیار دارد.
* توسعه علمی مقدم بر هر توسعه دیگری در بسیاری از جوامع بشری کارساز بوده است
فارس: آیا شرایط اقتصاد ایران امکان تحول دانشگاه پژوهش محور به کارآفرین را میسر می­ کند؟
 یزدان دوست: در کنار منابع بی ­نظیر طبیعی و ثروت سرشار سرزمینی، ارزشمندترین منبع مستمر کشور همانا منابع انسانی آن است. از دیرباز این استدلال که اتکّا به این منبع می­ تواند گره گشای بسیاری از چالش­ های کشور باشد از سوی دانشگاهیان طرح و ارائه شده است. توسعه علمی مقدم بر هر توسعه دیگری در بسیاری از جوامع بشری کارساز بوده است در واقع در لوای این توسعه است که اقتصاد دانش بنیان معنا می ­پذیرد و چشم انداز تغییر پارادایم قوت می­ گیرد. و این میّسر نمی ­شود مگر با همدلی و همراهی همه عوامل دخیل و همه ذینفعان. تنها در آن شرایط است که می ­توان، ولو با قبول سختی­ های مقطعی از سوی جامعه، از گذار جامعه مصرفی به جامعه مولد و کارآفرین به سلامت عبور کرد.از طرفی باید بگویم در طی چهار دهه گذشته دانشگاه‌ها در هر مرحله خشتی را بر روی خشت دیگر گذاشته‌اند به طوری که امروز دیگر وقت آن رسیده که فارغ‌التحصیلان مراکز علمی از لحاظ آموزش و پژوهش قوی باشند و بتوانند بخش‌های مختلف کشور را اداره کرده و ضعف‌های آنان را برطرف کنند، در واقع باید دانشگاه‌ها مانند دانه‌های زنجیر با یکدیگر متحد شده و به رفع مسائل اساسی کشور و همچنین ثروت‌آفرینی بپردازند.