دکتر حسین کچویان، در نشست علمی پنجمین دوره تابستانی گفتمان نخبگان علوم انسانی به تبیین تاریخ تکوینی علوم اجتماعی پرداخت و اظهار کرد: دو نوع تاریخ نویسی در باب علوم وجود دارد، تاریخ نویسی متعارف یا رویکرد معرفت شناسانه و رویکرد پوزیتیویستی که محصول عصر مدرن است؛ رویکرد معرفت شناسانه متمرکز بر علم خاصی است و از وقتی که انسان قابلیت عقل را کشف کرد، این نوع نگاه به علم معمول شد که برای انسان، امکان آگاهی نسبت به امور دیگر را فراهم کرد.
وی به تاریخ فلسفه های قرن هجدهم اشاره کرد و افزود: تاریخ فلسفه هایی که روی علم تأکید داشتند، محصول فراز و نشیب های علم هستند، تحولات علمی، معرفت شناسی های درست جایگزین معرفت شناسی های غلط شد و بعد از گذراندن طفولیت به بلوغ رسید که خروجی آن تمدن غرب است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به سیر تطور علم ، بیان کرد: علوم مختلف در فضای تجرد، رشد و نما کرد و نظریه ها زمانی تغییر کرد که پاسخی برای سؤالات به وجود آمده در یک علم وجود نداشت؛ بنابراین جهان علم، جهانی است کاملا دربسته و بی ارتباط با جهان مادی که بی ارتباط با این جهان است.
وی یادآور شد: در تمام دوره های سیر تطور علوم، دانشمندانی هستند که برای حقیقت یابی تلاش کردند، اما در مقابل نگاه متعارف و معصومانه به علم، نگاهی به صورت تدریجی شکل گرفت که رویکرد پوزیتیویست شناسانه و جاه طلبانه ای نسبت به جهان داشت.
دکتر کچویان تصریح کرد: در این رویکرد تحت عنوان سکولاریسم، ماتریالیسم یا دنیاگرایی، سیستم ارزشی انسان وارونه شد، به نحوی که هدف اصلی و منطق جهان مدرن، ثروت، قدرت و لذت متضایف معرفی شد.
وی به دوره نوزایی و نخستین ظهور اجتماعی مدرنیته اشاره و افزود: بعد از قرون وسطی و آغاز جنگ های صلیبی و ارتباط گیری غرب با جهان اسلام، دوره شرق زدگی و تحولات علمی و عملی غرب آغاز شد.
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: در ارتباط با مسلمانان که در اوج علم و تمدن، معماری، طب و نظامات مختلف اجتماعی آن دوران بودند، انسان هایی با علائق جدیدی پدید آمد که نسبت به علوم مختلف و حتی راجع به مسیح، نگاه و تفسیر جدید و این دنیایی کردند، مشابه تفسیر جدیدی که بعد از مشروطه در ایران حتی نسبت به قیام عاشورا پدید آمد.
وی با اشاره به تبیین بحران علم مدرن ٰ خاطرنشان کرد: در علم سنتی، تحلیل بر اساس ویژگی های اخلاقی است، اما در علم مدرن، اخلاق جایگاهی ندارد و حتی برای حذف اخلاق تلاش می شود، در نظر علم مدرن، انسان، ارزشی عمل نمی کند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: منطق علم مدرن، منطق تحلیل انسان نیست، بلکه منطق زندگی انسان مدرن است، منطق مدرن پیروز شده، از این جهت که توانسته است انسان مدرن ایجاد کند، از این رو پیدایش علم غیر مدرن به پیدایی انسان غیر مدرن وابسته است.
وی مسائل اخلاقی و ارزشی در منطق مدرن را غیر قابل تحلیل و توضیح دانست و ادامه داد: انسان ارزشی همانند امام خمینی(ره) در این منطق نمی گنجد و قابل توصیف و توضیح نیست، چون در این منطق نمی توان تحلیل درستی را از این انسان ارائه کرد، بنابراین مجبور است تحریف کند و تحلیل غیر واقعی عرضه کند.
دکتر کچویان گفت: انسان شناسی جدید، اخلاق جدیدی را به دنبال داشت؛ اخلاق کاملا دنیاگرایانه ای که بعدا خودش منکر امور اخلاقی شد، یعنی اگر کسی فضیلتی را انجام می دهد، در هر صورت تحت تأثیر محرک های دنیایی قرار دارد و اخلاق پوششی است برای رسیدن به مطامعی که هدف است.
وی ابراز کرد: در علم مدرن، فرآیند حیوان سازی انسان دنبال می شود، انسان را شبیه طبیعت و در مرحله بعد شبیه حیوان می داند، اگر به تعابیر هابز و اندیشمندان غربی دقت کنید، انسان حیوان عاقلی است که در این مقایسه حیوان به دلایل ویژگی قدرت از انسان برتر است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: قبل از علم مدرن، علم انسانی علم اخلاق است که در علم یونانی به علم تدبیر منزل، سیاست مدن و اخلاق یا همان سیاست معرفت شناسانه از آن یاد شده و در علوم اسلامی تحت عنوان حکمت از آن تعبیر می شود.
وی تاریخ پیدایش علم اجتماعی در غرب را تاریخ تمام علوم خواند و گفت: در تاریخ علم غرب از ماکیاولی تا مارکس و دورکیم، هر کسی که تحول و تطوری در علم ایجاد کرد، خودش را پدر علم جدید مطرح کرده است؛ البته جامعه شناسی از بدو امر به عنوان کل علم ظاهر شد و جامعه شناسی، علم جهان اجتماعی است.
دکتر کچویان افزود: فرآیند شکل گیری علم جامعه شناسی به صورت تام و جامع از قرن چهاردهم است که به عنوان علم امپریالیستی نسبت به دیگر علوم شناخته می شود؛ چون علم اجتماعی که ابداع شد، دستورالعمل، فهم، منطق و چارچوب علوم دیگر نیز از علم جامعه شناسی گرفته شد.
لازم به ذکر است پنجمین دوره گفتمان نخبگان علوم انسانی با حضور 500 دانشجو از سراسر کشور به همت دانشگاه باقرالعلوم(ع) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی در شهر دماوند در حال برگزاری است.
منبع: خبرگزاری رسا