عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تزریق خودباختگی را بزرگترین خیانت حکومت پهلوی به مردم ایران می‌داند و عنوان می‌کند که پیشرفت رضاخانی این بود که از فرق سر تا نوک پا فرنگی شویم.
دستاوردهای علمی، فناوری، نظامی و اقتصادی ایران پس از انقلاب اسلامی، تحولی بزرگ و بی‌نظیر را در سطح ملی و بین‌المللی به همراه داشته است، به طوریکه ایران با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی و توانمندی‌های علمی، توانسته در عرصه‌های مختلف پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد، این پیشرفت‌ها از افزایش تعداد دانشجویان و ارتقاء سیستم آموزش عالی گرفته تا پیشرفت‌های حوزه‌های نظامی، پزشکی، فناوری و عمرانی، همگی نشان‌دهنده تلاش‌های مستمر و موفقیت‌های جمهوری اسلامی در مواجهه با چالش‌های جهانی است.در رابطه با دستاوردهای علمی و دانشگاهی کشور ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی با محمدحسین ساعی عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی و رئیس دانشگاه سوره گفت‌وگویی داشته‌ایم که متن گفت‌وگوی خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس با ساعی را در زیر می‌خوانید:*
ایران مهد علم و دانش بوده است
فارس: آقای دکتر لطفا برای شروع گفت‌وگو، کمی از تاریخ علم ایران و تحولات تاریخی کشور در زمینه علم و دانش صحبت کنید.
ساعی: ایران یک تمدن کهن بشری است و حتی شاید کهن‌ترین تمدن بشری باشد، به طوریکه تا چند سال پیش هم تصور بر این بوده که تمدن و تاریخ از بین‌النهرین شروع شده و پژوهش‌های جدید باستان شناسی این را اثبات کرده که در همین فلات مرکزی ایران در سیستان و بلوچستان، کاشان، کرمان و این مناطق اولین تمدن بشری با قدمت 10 هزار سال پیش صورت گرفته است.به طور کلی ایران مهد علم و دانش بوده و دانشمندان بزرگی به بشریت معرفی کرده است، بنابراین خیلی طبیعی است که وقتی راجع به ایران صحبت می کنیم تداعی ذهنی و معنایی از علم، دانش و فرهنگ به ذهن خطور کند.
* تزریق خودباختگی؛ مهم‌ترین خیانت پهلوی به ایران
فارس: تحولات کشور در این زمینه به چه شکل پیش رفت؟ساعی: البته در یکی دو سده اخیر انحطاطی را در زمینه علمی در کشور شاهد بودیم، یعنی بعد از اینکه سلسله صفویه روی کار آمدند آخرین دوره‌ای بود که ما توانستیم تمدن علمی ایجاد کنیم و انحطاطی در علم ما ایجاد شد که در یک سده اخیر این انحطاط به نوعی خودباختگی و خود کم بینی را در سطح ملی برای ما ایجاد کرد.این انحطاط، خودباختگی و خود کم بینی در حوزه علم، فناوری، انتقال دانش، تجهیزات و پژوهش خیلی زود خودش را نشان داد، افت چشمگیری هم بود؛ یعنی شاید کسی از من بپرسد مهم‌ترین خیانتی که حکومت پهلوی به کشور ما کرد چه چیزی است، من همین تثبیت خودباختگی، وابستگی و خودکم بینی ملی را بیان می کنم که البته وقتی ما این صحبت را می‌کنیم برخی به چند سال آخر حکومت پهلوی اشاره می‌کنند که آن هم به دلیل امواج تمدنی بود که به علت موج انقلاب اسلامی به وجود آمد.
* پیشرفت رضاخانی این بود که از فرق سر تا نوک پا فرنگی شویم
در کل بنیان حکومت پهلوی بر وابستگی بود که باید از فرق سر تا نوک پا فرنگی شویم تا پیشرفت کنیم.
فارس: این چه مدل پیشرفت بود؟
ساعی: مدل توسعه رضاخانی آمرانه بود که هیچ درکی از پیشرفت نداشت و تصورش این بود که اگر مردان ریش‌ها را بتراشند و لباسشان را عوض کنند، لباس روحانیت از جامعه حذف شود و زنان حجاب را بردارند جامعه پیشرفت می‌کند، تغییرات حکومت پهلوی در این حد بود که البته ممکن است طنز به نظر برسد اما یک داستان گریه دار است.
این صحبت‌ها هم به این معنا نیست که پیش از انقلاب چهره‌های ارزشمند علمی نداشتیم، اتفاقا ما در تاریخ پیش از انقلاب اسلامی، چهره‌های برجسته و درخشانی داریم اما اینها محصول مستقیم آن سیستم و دستگاه نبوده‌اند، به طور مثال ما پیش از انقلاب شهید مطهری را داشتیم که اتفاقا ایشان به دوره‌های پیش از خود تعهدی دارد.نگاه اینها اتفاقا با نگاه خودباخته ای که حکومت پهلوی میخواست به صورت دائمی به کشور و مردم تزریق کند متفاوت بود، این دانشمندان یک نگاه متعهد، اعتماد به خویشتن و مذهبی داشتند.اما اتفاق ساختاری که منجر به تولید علم، رویداد اجتماعی و تمدن علمی و فرهنگی شود در پیش از انقلاب رخ نداد، نشانه آن هم این است که وقتی انقلاب اسلامی پیروز شد، بیش از 50 درصد مردم کشور مطلقا بی سواد بودند، یعنی با وجود درآمدهای هنگفت نفتی که وجود داشت مردم به کمترین سواد و دانش هم نرسیده بودند.
فارس: پس از وقوع انقلاب چه تحولاتی در زمینه علم و دانش در کشور رخ داد؟
ساعی: بعد از انقلاب با وجود ظلم‌هایی که در قالب تحریمها صورت گرفت و ما به نسبت درآمدهای کلان را در اختیار نداشتیم باز هم آمار سواد افزایش یافته است، در حالیکه در سال 1357 بیش از نیمی از جمعیت کشور بی سواد بودند،این نرخ بی سوادی در زنان پایین تر بود، یعنی تقریبا 65 درصد خانم ها پیش از انقلاب اسلامی بی سواد بودند که انواع و اقسام دلایل را داشت و یکی از این دلایل این بود که ساختارهای آموزشی زنان به این صورت بود که در صورت تحصیل، زنان باید دیانت و خانواده را کنار بگذارند و به همین دلیل خانم‌ها خودشان که عفت و حیا و حجاب را ترجیح می‌دادند بنابراین وارد این فضاها نمی‌شدند و تفاوت چشمگیری بین مردان و زنان بود.
در آن زمان ما کمتر از 200 هزار دانشجو و حدود 2 تا 3 هزار عضو هیأت علمی داشتیم، عموم رشته‌ها هم فوق دیپلم و کارشناسی بود و برای رشته های تحصیلات تکمیلی رشته چندانی نداشتیم و خیلی خیلی کم بود و این نشان می دهد که در آن زمان دانشگاه جنسی از خودباختگی و محلی برای تزریق خود کم بینی بوده است.نخستین نکته ای که حضرت امام خمینی(ره) در صحبت هایشان در مورد دانشگاه نگرانی داشتند این بود که «دانشگاه نباید محل تزریق خودباختگی باشد.»
فارس: چه نوع دانشگاهی مدنظر امام راحل بود؟
ساعی: دانشگاهی که فقط یک تحصیل اولیه دانشگاهی ایجاد کند و دانشجو خودش تولید نداشته باشد و فقط بتواند مصرف کننده پیشرفته برای تولیدات دیگر کشورهای جهان باشد و در عین حال فرهنگ مصرف گرایی پیشرفته را هم به شما تزریق کند چیزی بود که در سیاست های دانشگاهی و علمی حکومت پهلوی دیدیم و زمانی که این مسأله شکسته شد و نوعی اعتماد به نفس و بازگشت به خویشتن ایجاد شد، انفجاری از علم و فناوری در کشور اتفاق افتاد و اتفاقا در حوزه زنان این اتفاق بسیار روشن تر و بیشتر است، به طوریکه ما شاهد تعداد بسیاری از اعضای هیأت علمی بانوان هستیم و به طوریکه این آمار در این سالها بیش از 100 برابر شده است و این عدد یک عدد جهشی و تحولی عظیمی است.همچنین در حوزه های دانشی کشور ما در مرز دانش در حال حرکت است و به نسبت هزینه ای که می کنیم بهره وری خیلی بالایی داریم.
برخی تصور می کنند که ما با بهره وری کمی کار می کنیم اما برای این ملموس تر باشد این را می گویم که کل بودجه آموزش عالی کشور ما به اندازه یک دانشگاه در برخی کشورهای منطقه ماست، دانشگاهی مانند هاروارد تقریبا 5 برابر کل بودجه آموزش عالی ما هزینه می کند و ما با چنین سطح هزینه کرد به این درخشش های علمی رسیده ایم که دوست و دشمن آن را پذیرفته اند و همه به آن اذعان دارند.ما قبل از انقلاب هم المپیادهای جهانی داشتیم اما چند مدال گرفتیم؟ چند دانشمند برجسته بین المللی در پیش از انقلاب داشتیم؟ چند دانشمند یک درصد و دو درصد پیشرو قبل از انقلاب داشتیم؟
فارس: البته انتقاداتی هم به رتبه دانشگاه‌های کشور در چند سال اخیر وارد می‌شود؟
ساعی: برخی انتقاداتی هم درباره متوسط بودن رنکینگ دانشگاه های ما می شود که البته چند دلیل فنی دارد، به طور مثال یکی از این دلایل این است که ما دانشگاه های علوم پزشکی و دانشگاه های دیگر را از هم جدا کردیم، مثلا همین الان تخمین ها به این صورت است که در همین شرایط اگر دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران به هم بپیوندند در رنکینگ‌ها رتبه زیر 100 پیدا می کند.همچنین کمبود بودجه سبب شده تا ما ارتباطات علمی کمی داشته باشیم، یعنی جاهایی که ما از نظر رنکینگ کم می آوریم جاهایی است که ارتباطات ما کم است.اما اگر بعد خالص علمی و دانشی را حساب کنیم همین حالا 5-6 دانشگاه ما در رتبه های زیر 100 دنیا هستند و این چیزی نبوده که قبل از انقلاب وجود داشته باشد.همه اینها نشان می دهد که در 50 سال اخیر ما پیشرفت های بسیاری در حوزه علمی داشتیم.
شما جهاد دانشگاهی را ببینید که محققان جهادگر ما چه فناوری هایی تولید کرده اند، شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها را ببینید، ایده هایی از جنس شرکت های نوآوری و استارتاپ ها در جهاد دانشگاهی بعد از انقلاب اسلامی ایجاد شده است که در رشد انقلابی علمی کشور تاثیر بسیاری داشتند.کشور وارد جنگ شده بود و هیچ سلاحی نمی توانست بسازد، دانشمند ما که اعتماد به نفس بالایی داشتند جمع می شدند و یک مسأله مهم کشور را حل می کردند.زمانی احساس می شد ما در کشور نیاز به سدسازی داریم، تجربه زیادی هم در این حوزه نداشتیم اما با کمک همین جوانانی که از دانشگاه های بعد از انقلاب فارغ التحصیل شدند، این کار را انجام دادیم.در صنایع دفاعی و نظامی نیز جهش بسیاری داشتیم، در حوزه صنایع هسته‌ای پیشرفت بسیاری داشتیم، در حوزه فضایی همینطور.اینها همه از سوی دانشمندان فارغ التحصیل دانشگاه های بعد از انقلاب به وجود آمده است.
فارس: پس می‌توان گفت که خود باوری هدیه اصلی انقلاب به کشور است؟
ساعی: من برعکسِ این موضوع را بیان می کنم و می گویم که به واسطه رهبران بزرگی مثل حضرت امام(ره) اعتماد به نفسی در مردم ما شکل گرفت که اصل انقلاب زاییده این اعتماد به نفس مردمی بود.در ادامه اعتماد به نفس ملی، رشد جهشی قابل توجه ما در علم و دانش داشتیم، رشد جمهوری اسلامی در 46 سال بعد از انقلاب جزء سه کشور جهان از نظر شاخص‌های شتاب علم است.شاخص هایی مانند امید به زندگی هم در کشور ما افزایش یافته است به طوریکه در اوایل انقلاب شاخص امید به زندگی در مردم 55 سال بوده و حالا به بیش از 80 سال رسیده است.خیلی اتفاقات باید رخ داده باشد که این میزان افزایش امید به زندگی را داشته باشیم که این میزان رشد هم جزء چند کشور اول جهان است.
همچنین میزان مرگ و میر مادران و کودکان در حین تولد که شاخصه کلانی در زمینه درمان و بیمارستان‌هاست و نشانه توسعه پزشکی، امنیتی و راه و جاده است پیشرفت های بسیاری را شاهد هستیم.
