روند سنجش و ارزیابی کیفیت و کمیت آموزش‌ها چه آموزش عمومی و چه آموزش عالی یا آموزش‌های تخصصی و مهارتی از مدت‌ها قبل دغدغه خانواده‌ها، دولت، کارشناسان تعلیم و تربیت و وزارتخانه‌هایی مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت آموزش و پرورش و حتی وزارتخانه‌هایی بوده است که به شکل تخصصی مهارت‌هایی یا آموزش‌هایی را به کارکنان خود ارائه می‌داده‌اند.
سازمان سنجش آموزش کشور از اواخر دهه ۴۰ خورشیدی وظیفه اصلی برگزاری آزمون ورود به دانشگاه‌ها را برعهده داشته است؛ سازمانی زیر نظر وزارت علوم است ولی با وزارتخانه‌ها و نهادهای دیگر هم ارتباط دارد و امروز ۱۷۰ آزمون از آزمون‌های استخدامی، آزمون‌های متمرکز دستگاه‌های اجرایی، آموزگاری، دفتریاری و آزمون‌های زیادی را نیز برگزار می‌کند. این سطح گسترده از فعالیت‌ها، لزوم تمرکز بر روند ارزشیابی آموزش‌ها و وحدت آموزش‌ها همچنین ضرورت داشتن استانداردهای (معیارهای) مشترک برای انجام پذیرش و سنجش، ارزیابی و ارزشیابی در نهادهای متولی آموزش، باعث شد تا تشکیل یک مرکز ملی، متمرکز و یکپارچه به منظور انجام کار دقیق سنجش و پذیرش، ارزیابی و البته ارزشیابی مدارک تحصیلی حوزه آموزش کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شود؛ مرکزی که بیشتر کشورهای دنیا از آن برخوردارند.

بنابراین به گفته دکتر ابراهیم سوزنچی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با وجود مراکز علمی و آموزشی متعدد شامل مدارس دولتی، غیرانتفاعی یا انواع و اقسام دانشگاه ها از جمله دانشگاه های دولتی، آزاد، علمی کاربردی و پیام نور و پردیس ها، یکپارچگی بین وزارتخانه ها و مراکز متعدد سازمان های آموزشی در حوزه سنجش، ارزیابی و اعتبارسنجی و ارائه مدارک رتبه بندی شده یک ضرورت است و شورای عالی انقلاب فرهنگی با حمایت رییس جمهور محکم پای ایجاد «تشکیل سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور» ایستاده است.

سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور از ابتدا
دهم مهر گذشته بود که آیت الله سید ابراهیم رئیسی رییس جمهور و رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه جلسه ۸۸۳ این شورا به تاریخ ۳۰ خرداد را با عنوان تشکیل سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور برای اجرا ابلاغ کرد. سازمانی که قرار است به صورت یک سازمان مستقل زیرنظر رییس جمهور تشکیل شود. این مصوبه در جلسه مورخ ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی و بعد از آن در جلسه ۸۸۳ در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده و به تصویب رسیده بود.
بر اساس این مصوبه، سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور با هدف استقرار نظام جامع رصد، نظارت، ارزیابی، اعتبارسنجی، رتبه بندی و تضمین کیفیت در نظام آموزش کشور به صورت یک سازمان مستقل زیر نظر رییس جمهور تشکیل می شود.
بعد از انتشار این خبر بود که افکار عمومی و رسانه‌ها نسبت به ماهیت و عملکرد این سازمان جدید همچنین وظایف سازمان سنجش آموزش کشور (که اکنون زیر نظر وزارت علوم است) حساس شدند و خبرنگاران برای اولین بار در تاریخ ۱۸ مهر از رییس سازمان سنجش آموزش کشور در این مورد سوال کردند.
عبدالرسول پورعباس در حاشیه آیین گرامیداشت سی و دومین سال تاسیس دانشگاه جامع علمی کاربردی در جمع خبرنگاران در این مورد گفت: مجلس شورای اسلامی بر همه دستگاه های زیر نظر رییس جمهوری نظارت دارد و با تشکیل سازمان جدید، همه قوانین موجود همچنان حاکمیت دارد از جمله شورای سنجش و پذیرش دانشجو، فقط گستره فعالیت سازمان سنجش آموزش کشور از آزمون گیری به سنجش آموزش های کشور تسری می یابد.
وی ادامه داد: سازمان سنجش آموزش کشور در حال حاضر فعالیتی در زمینه سنجش آموزش کشور ندارد و فقط در زمینه سنجش داوطلبان ورود به دانشگاه ها فعالیت می کند، این سازمان باید سنجش داوطلبان ورود به دانشگاه ها را هم انجام دهد و همچنین نظام آموزشی کشور را از نظر کیفیت، اعتباربخشی و رتبه بندی کند.
پورعباس البته توضیحات بیشتر در مورد سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور را به زمان تصویب شدن اساسنامه این سازمان موکول کرد و افزود: در مصوبه اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی که به‌ تازگی از سوی رییس جمهور ابلاغ شد، آمده است اساسنامه این سازمان باید طی سه ماه آینده تدوین و منتشر شود. هنوز اساسنامه این سازمان منتشر نشده است، تمام موارد سوالات و ابهامات در اساسنامه پاسخ داده می شود.

اینها آخرین اخبار بود تا اینکه، رییس سازمان سنجش اوایل آذر ماه گذشته در گفت‌وگویی با یکی از رسانه‌ها از تهیه نسخه اولیه اساسنامه این سازمان در ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی خبر داد.
پورعباس در این مورد گفت: طبق مصوبه ابلاغی تشکیل سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور، مسئولیت تدوین اساسنامه با ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی است. کمیته‌ای برای تدوین اساسنامه تشکیل شده که نسخه اولیه اساسنامه در آن کمیته تهیه شده و در دستور صحن ستاد شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است.

وی البته در این گفت‌وگو توضیح داد که تنها مصوبه تشکیل سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور مربوط به مصوبه رییس جمهور و رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی است. این سازمان بر سخت افزار موجود سازمان سنجش آموزش کشور بنا می‌شود و بقیه دستگاه‌های حاضر در دیگر مراکز به این سازمان می‌پیوندند و نحوه اجرا در اساسنامه مشخص می‌شود.
حال بعد از گذشت نزدیک به چهار ماه و نیم از زمان ابلاغ مصوبه، اساسنامه سازمان ملی سنجش و ارزشیابی آموزش کشور که ماده واحده آن قبلا به تصویب رسیده بود، در جلسه ۸۹۶ به تاریخ سه شنبه (۲۴ بهمن) شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با اصلاحاتی به تصویب نهایی رسید و بار دیگر این سوالاتی را در مورد شیوه اجرای مصوبه تشکیل این سازمان و حد و مرزهای وظایف و ماموریت‌های این سازمان پیش آورد. برای اطلاع بیشتر از اساسنامه و وضعیت سازمان سنجش آموزش کشور و تعامل آن از این پس با وزارتخانه‌های مختلف و وزارت علوم با معاون ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت‌و گو کرده‌ایم؛ وی در روند تدوین اساسنامه این سازمان نقش داشته است و از او هم در مورد دلیل تشکیل این سازمان و هم روند تدوین اساسنامه پرسیده‌ایم.

سید مقداد حسینی معاون ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی در این گفت‌وگو به تدوین و تصویب اساسنامه اشاره کرد و یادآور شد که فعلا هیچ خللی در ماموریت‌های سازمان سنجش آموزش کشور به وجود نیامده است و دوره گذاری برای اجرای سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور پیش‌بینی خواهد شد.

حسینی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد اساسنامه اظهار داشت: این موضوع از سال‌ها قبل موردتوجه شورای عالی انقلاب فرهنگی بود، از زمانی که مصوبات مرتبط با کنکور در سازمان مطرح می‌شد به این موضوع هم توجه شد و قرار بود این موضوع نیز در امتداد مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد.
وی به دلایل این امر اشاره کرد و افزود: یکی از دلایل این بود که یک سازمان به عنوان نظارت، سنجش و ارزشیابی حوزه آموزش سازمانی بتواند وحدتی را در حوزه نظارت ایجاد کند. ما ممکن است تعدد دستگاه و نهاد در حوزه اجرا در نظام تعلیم و تربیت داشته باشیم که در بخش عمومی آموزش و پرورش، در بخش تخصصی نظام آموزش عالی و در بخش پزشکی وزارت بهداشت است و حتی آموزشگاه‌های آزاد و غیررسمی را هم ذیل اینها تعریف کرد؛ اما سازمانی خارج از این سازمان‌های مجری وظیفه نظارت را داشته باشد. دلیل دیگر این بود که در مورد نظارت، ناظر و منظور یا ناظر و مجری (کسی که نظارت می‌کند و کسی‌که بر او نظارت می‌شود) هر دو یک جا باشد. مثلا یک وزارتخانه‌ای وظیفه آموزش را برعهده دارد و یک مرکزی درون وزارتخانه با حکم وزیر وجود دارد که باید وضعیت آموزش را اعلام کند. این وضعیت در وزارت علوم، دانشگاه آزاد، آموزش و پرورش و وزارت بهداشت وجود دارد.
معاون ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: البته نباید این شائبه ایجاد شود که ما قصد داریم مراکز سنجش و نظارت‌های داخل یا ذیل وزارتخانه‌ها را حذف کنیم. این مراکز نظارت‌های درونی وزارتخانه‌ها را طبق روال گذشته انجام می‌دهند. اما یک دستگاه فراوزارتخانه‌ای در نگاهی کلان و ذیل شورای عالی انقلاب فرهنگی یا به تعبیری ذیل ریاست‌جمهوری (فرقی ندارد، زیرا مصوبه از سوی شورا ارائه شده است و به لحاظ سیاست‌گذاری ذیل شورا است اما شکل و فرایند آن هیات‌امنایی است و ذیل رییس‌جمهور به عنوان رییس خواهد بود و هر دو معنا دارد) فعالیت می‌کند. تشکیل این سازمان امتداد سیاست مصوبه کنکور بود.

حسینی در مورد فرایند تدوین اساسنامه تصریح کرد: مجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی از تمام‌ نهادهای مرتبط با این روند از سازمان سنجش تا وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، سازمان امور استخدامی، سازمان برنامه و بودجه و دانشگاه آزاد و برخی سازمان‌های ذینفع دیگر کمک گرفت. جلساتی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سطح معاونان وزیران و مدیران کل و سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور استخدامی برگزار شد و در تدوین اساسنامه این افراد نقش داشتند و از آنها مفصل نظرخواهی شده است.
وی گفت: این فرایند که پایان یافت به چارچوب اصلی اساسنامه رسیدیم و آن چارچوب اصلی را با وزرا در حدود پنج جلسه‌ در مجموعه ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح کردیم. در این جلسات کار اساسنامه از جهت تدوین نهایی شد، چند جلسه هم منتظر بودیم تا در دستور کار صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گیرد که روز سه شنبه (۲۴ بهمن) در دستور کار شورا قرار گرفت.

معاون ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: اگر دقت شود در اساسنامه سراغ ساختار جدیدی نرفته‌ایم؛ زیرا تجربه چندین ساله سازمان سنجش آموزش کشور را داریم و از این مهم‌تر اعتماد بالایی به دلیل عملکرد سازمان سنجش در کشور به این سازمان وجود دارد و نباید این اعتماد را از دست بدهیم. بنابراین ما قصد داشتیم سازمان جدیدی ایجاد نکنیم، این سازمان با یک بال (یا ماموریت جدید) یعنی ارزشیابی همراه با سنجش به فعالیت خود ادامه می‌دهد. سازمان ماموریت‌های جدیدی خواهد داشت که این ماموریت‌ها از برخی وزارتخانه‌ها به این سازمان ارجاع می‌شود.
حسینی تاکید کرد: سازمان سنجش آموزش کشور به دلیل نیروها، تجربه‌ها و مرجعیتی که به واسطه اعتمادسازی برای مردم داشته است قطعا حفظ خواهد شد. اساسنامه وظایف سازمان ملی سنجش و را مشخص کرده و اتفاقا قید کرده است که سازمان سنجش آموزش کشور باقی خواهد ماند و فقط ماموریت‌هایی به آن اضافه می‌شود.
وی همچنین تصریح کرد: هیچ خلل و تغییری در برنامه‌های سازمان سنجش آموزش ایجاد نمی‌شود و همان برنامه‌های قبلی را انجام می‌دهند. ما تاکنون در مقام تعریف و نظر بحث کردیم که بر اساس آن مصوبه و اساسنامه تدوین شده است و بخش بعدی مقام اجرا است که می‌شود برای آن برنامه‌ریزی و دوره‌ گذاری تعیین کرد و فعلا به هیچ وجه قصد تغییر جدی یا بهم ریختن ذهن داوطلبان و بلاتکلیفی سازمان سنجش را نداریم ولی سعی می‌کنیم در روال منطقی و معمول فرایند اجرا و استقرار آن را هم آماده کنیم.
معاون ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها از جمله وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و بقیه نهادهای مرتبط با اینکه تعارض منافع در این مساله وجود داشت، همکاری خوبی با شورای عالی انقلاب فرهنگی دارند و از درخواست‌های سازمانی خود صرف نظر کردند.