دکتر عادل پیغامی طی گفت‌وگویی، به تشریح جزییات سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی پرداخت و اظهار کرد: این شورا از محورهای مهم و اساسی حکمرانی فرهنگی در کشور به شمار می رود و می توان در طول چهار دهه تجربه انقلاب اسلامی برای شورای عالی انقلاب فرهنگی سیر تکاملی در نظر گرفت که امروز سیر تطوری خود را طی کرده است. به طوریکه مقام معظم رهبری در هر دوره از انتصاب اعضا فهرستی از تکالیف، چشم انداز و مطالبات مورد درخواستشان را ارائه دادند که حسب منویات فرمایشات ایشان نسل و ویرایش جدیدی از شورای عالی انقلاب فرهنگی شاهد هستیم.
*مطالبه رهبری از شورای عالی انقلاب فرهنگی
وی در ادامه تصریح کرد: در دوره اخیر پیوست حکم معظم له فهرستی از مطالبات و ملاحظات راهبردی به شورای عالی انقلاب فرهنگی داده شده بود و در انتهای این مطالبات راهبردی خواسته شده بود که ساختار و وظایف و همین طور اعضای شورای عالی و دبیرخانه حسب مقتضیات روز، تحولات پیرامونی و همین طور دوره جدید تغییر و تحول جدی پیدا کند که منجر به شکل گیری مجموعه جلساتی توسط اعضا و طرح موضوع در صحن شورای عالی شد و سندی به عنوان سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی و دبیرخانه آن در پیش روی ماست که طبیعتا سعی کرده با آسیب شناسی نسبت به گذشته و آینده شناسی نسبت به تحولات آینده و جریان شناسی در شرایط موجود و مساله شناسی هایی که هست به تکمیل ظرفیت های قانونی و توانمندی های نهادی خودش در مقام اجرا و مسیر سیاست گذاری کلان کشور مبادرت کند.
*ضمانت اجرای مصوبات شورا
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به این پرسش که آیا ضمانت اجرایی مصوبات این شورا بر اساس سند تحول بهتر شده است؟ گفت: مقام معظم رهبری در آخرین دیداری که اعضا خدمت شان رسیده بودند به صراحت فرمودند حضور اعضای حقوقی شورا به ویژه سران سه قوه در شورای عالی از باب تضمین ضمانت اجرایی تصمیمات و مصوبات شوراست. این در گذشته هم سران سه قوه و همچنین سایر اعضای حقوقی من جمله وزرا با حضورشان در جلسات شورا در فرایند تصمیم سازی حضور می یافتند که در مقام اجرا باید مشارکت می کردند.
*موانع اجرای مصوبات شورا
دکتر پیغامی خاطر نشان کرد: مواردی از مشکلات در اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی به چشم می‌خورد که عمده آن مربوط به اعتبارات و بودجه و برخی ملاحظات ساختاری و اداری است که در اجرا گاهی ملاحظاتی را ایجاد می کرده آنچه در نسل جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی و در سند تحول به آن پرداخته شد تعبیه کارگروه ها و نهادهایی است که بتوانند این فرآیند اعمال حکمرانی را در مقام عمل بیشتر مورد توجه قرار گیرد. چه بسا پل های ارتباطاتی و اتصالات تصمیمات شورای عالی انقلاب فرهنگی را با بدنه اجرایی و مجلس منظم تر و دقیق تر کند.
به گفته وی، البته تغییر راهبردی دیگر در سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی اتفاق افتاد که نوعی ورود به عرصه حکمرانی افقی بود، به معنی پررنگ کردن ظرفیت و کارکرد تشکل های مردمی، جبهه انقلاب اسلامی و انواع مجموعه های غیردولتی و مردمی بود. این به اجرایی شدن بهتر تصمیمات شورای عالی انقلاب فرهنگی کمک می کند.
این عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین یادآور شد: شکی نیست تک تک اعضای حقیقی و حقوقی شورای عالی انقلاب فرهنگی افراد بسیار خبره و برجسته حوزه فرهنگ و علم هستند و دغدغه های حوزه فرهنگ، دانش و فناوری در سوابق و نوشتار مکتوب و تجربه های عملی شان محرز است و به همین جهت انتخاب می شوند. طبیعتا شورای عالی انقلاب فرهنگی و جایگاه بالادستی که در حکمرانی کلان کشور دارد خود به خود این انگیزه‌ها را تقویت می کند به این جهت که تاریخچه شورای عالی انقلاب فرهنگی به خوبی واضح است و اسناد بالادستی و تصمیمات بالادستی و سیاست های کلانی که وضع شده چگونه بر عرصه حوزه علم و فرهنگ و فناوری تحت تاثیر قرار داده است.
دکتر پیغامی با بیان اینکه جلسات شورا باید جدیت برگزار می‌شود و اعضا کمترین غیبت را دارند، گفت: در یک ساله اول دوره جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی معادل چند سال از عملکرد شورای عالی در دوره قبل تشکیل جلسات دادیم که سران قوا هم حضور منظم داشتند. نکته مهمتر که نباید از آن غفلت کرد تعداد شوراهای معین، کمیسیون های تخصصی و شوراهای ستادهای چهارگانه ای است که در دبیرخانه و روزانه تشکیل می شود تا تصمیم سازی برای صحن شود. وقتی صحن هر دو هفته یک بار برگزار شده تعداد متناوبی از جلسات کارشناسی و کمیسیون ها و ستادها و شوراها و شورای معین تشکیل شده و این مجموعه اتفاقات نشان دهنده جدیت اعضا در مساله تکالیفی است که بر عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی نهاده شده است.
*تعارضی بین مصوبات شورا و مجلس وجود ندارد
وی در پاسخ به ایجاد تعارض بین برخی مصوبات شورا با مصوبات مجلس مثل مصوبه کنکوری نیز گفت: در مسیر تکاملی که انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی در نظام تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها و اعمال سیاست های کلی خود داشته اساسا به فهرستی از مجامع و شوراهای عالی رسیده و امروزه مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی انقلاب فرهنگی داریم. برای کسانی که با حقوق اساسی آشنا هستند و فرآیند گردش کار، گردش تصمیم سازی، تصمیم گیری کلان و بالادستی راهبردی کشورها می دانند، عملا تعارضی بین مجلس شورای اسلامی یا پارلمان کشورها با شوراهای بالادستی وجود ندارد این موارد در حقوق اساسی تعریف و حل شده است.
*اختلاف مجلس و شورا در موارد خاص اتفاق می افتد
دکتر پیغامی یادآور شد: در مصوبات، متون و اسنادی که منجر به تشکیل و تاسیس این شوراها و مجامع بالادستی شده و در راهبردهایی که موسسین این شوراها امامین انقلاب حضرت امام و حضرت آقا ترسیم کرده اند؛ اساسا تعارضی با مجلس نداریم آنچه در عمل گاهی اتفاق می افتد مواردی است که حسب یک مصداق و سلیقه در جناح و گروهی روی می دهد. گاهی شائبه های خاص منجر به اتفاقاتی می شود که در منظر عمومی به عنوان اختلاف نظر مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی دیده می شد. آن این موارد معمولا خاص هستند و از شائبه هایی نشات می گیرند هر چند در قالب مجموعه ای از نمایندگان خودش را نشان می‌دهد؛ حتی منجر به صدور مصوبه ای در مجلس شود ولی اینها دلیل بر این نیست که دو نهاد موازی و معارض در کشور وجود دارد. چرا که در اغلب کشورهای دنیا این نهادها وجود دارند و از لحاظ حقوق اساسی هم تقسیم کار بین شان انجام شده است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین ادامه داد: در فرمایشات امامین انقلاب هم مرزها و خط کشی ها موجود است هر چند در مصداقی ممکن است رعایت نکرده باشیم. در قانونی بودن شورای عالی انقلاب فرهنگی یا دیگر شوراهای بالادستی شکی نیست. بارها از سوی مجامع قانون گذار کشور مثل شورای نگهبان یا حتی خود مجلس و فرمایشات امامین انقلاب به تصریح و تاکید قانونی بودن و هم دایره اختیارات و اینکه چه صیانتی از مصوبات اینها وجود دارد اشاره شده است. در فرمایشات امامین انقلاب داریم که مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی قابل نقض توسط محاکم قضایی و یا دیوان عدالت اداری نیست و این تصریح شده است و این نوع تصریحات به نوعی زیست بوم صیانت از آرا و موجودیت مصوباتی اینها را تصویب و تایید کرده و موجودیت بخشیده است.
*مرجع حل اختلاف شورا با سایر نهادها
وی در پاسخ به این پرسش که تعارض بین شورا و دیگر مراجع در موضوعات مشترک را چه کسی حل می کند یا به نوعی بین شورای عالی مجاری و صدا و سیما یا بین مجلس و شورا حرف آخر را چه کسی می زند؟ گفت: هر کدام از شوراها محدوده های مشخصی دارند، طبیعتا محدوده ها در علوم انسانی و مسائل اجتماعی همیشگی است و حوزه های پوششی دارند که تعبیه شده کمیته های مشترک شکل بگیرد. دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در شورای فضای مجازی عضو است، وزرا و شخصیت های حقوقی شورای عالی انقلاب فرهنگی در شورای عالی فضای مجازی و مجمع تشخیص مصلحت عضو هستند و متقابلا همین طور اعضایی از مجلس در شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان عضو حقیقی حضور دارند.اعضایی از کمیسیون ها بر حسب مورد دعوت می شوند. با این الگوها عملا مشکلی در ساختار نداریم اما در مصادیق گاهی موارد اختلاف سلیقه است که برای آن هم کارگروه های مشترک تعبیه شده یا نهایتا به استزاج و استحضار مقام معظم رهبری در موارد خاص می رسد و از سوی معظم له می شود.
به گفته دکتر پیغامی، تاکنون مصداقی نداشتیم که مثلا بین شورای عالی فضای مجازی یا بین مجمع و شورای عالی انقلاب فرهنگی اختلاف باشد معمولا اختلافات با برخی دستگاه های اجرایی مانند سازمان برنامه و سازمان امور استخدامی پیش می آید آن هم در الزامات مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی است در شرایط اجراست و گاهی با مجلس پیش می آید که در تعارض قوانین است که این امری طبیعی است و عده ای این را خاص جلوه ندهند. در خود مصوبات مجلس ممکن است مصوبه امسال با مصوبه چهار سال قبل تعارضی به چشم بیاید. اساسا شکل گیری اداره تنقیح قوانین بابت این است که تعارض های احتمالی را مورد بررسی قرار دهد.
*در مساله کنکور فضاسازی صورت گرفت
وی خاطرنشان کرد: مشخصا در مورد مساله کنکور یا موارد دیگر از مصوبات شورا در واقع یک نوع فضاسازی های رسانه ای شده بود و مطالباتی که نمایندگان مجلس به جهت شخصی یا کارکردشان احساس می کنند باید به نوعی به آن یا فضای عمومی نشان دهند، منجر به این می شود یک شخص یا گروهی از اشخاص در مجلس نسبت به یک مصوبه ای بخواهند اختلاف نظر خود را نشان دهند. این موارد بارها پیش آمده به شورای نگهبان رفته و شورای نگهبان هم صیانت کننده و ضامن آن ساختارهای کلان مصوب کشور است و ما بارها آرایی داریم که شورای نگهبان تصریح کرده این مصوبه مجلس به دلیل تعرض با مصوبه پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی از اعتبار ساقط و مردود است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: در قانون داریم که اختلافات شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع شود البته مصوبات مجلس و برخی شوراهای عالی دیگر مانند شورای عالی فضای مجازی بدون نظر مقام معظم رهبری و تنفیذ ایشان بی معناست. تنها شورایی که به نوعی به تنفیذ ایشان به طور مصداقی و موردی ارجاع نشده است به این دلیل که تمام اعضای حقیقی موجود در صحن شورای عالی منتخبین مستقیم حضرت آقا هستند، شورای انقلاب فرهنگی است.
به گفته وی، درباره شورای عالی انقلاب فرهنگی آنچه گفته شده و مورد تاکید مقام معظم رهبری هم است طبیعتا اگر مجلس بر موضوعی ورود کرد، دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی ورود نکند مگر در حد سیاست های کلی آن که همیشه بوده و اگر شورای عالی انقلاب فرهنگی ورود کرد دیگر مجلس ورود نکند. این گاهی در مصداق اینکه من سال ۷۴ ورود کردم پس من اولی هستم یا دیگری بگوید سال ۷۱ ورود دیگری داشتم پس من اولا هستم. این موارد طبیعی است و مصداقی پیش می آید. شورای عالی انقلاب فرهنگی مثل مجمع پلیس و افسر مصوبات مجلس شناخته نمی شود اما خود مجلس در مصوبات متعددی خودش را ملزم کرده و مصوباتش را به رعایت سیاست های کلی ابلاغی شورای عالی انقلاب فرهنگی محدود کرده است که در موارد بسیاری می توان مصداقش را نام برد.
*تاثیر چابک سازی اعضای شورا
پیغامی در خصوص تاثیر چابک سازی اعضا و کم شدن تعداد نفرات شورا نیز گفت: علت چابکی دبیرخانه، صحن شورا، شورای معین برمی گردد به کم شدن اعضای حقیقی که مورد تایید مقام معظم رهبری هم قرار گرفت. عملکرد این دو ساله چابکی را نشان می دهد. آن چیزی در خواسته مقام معظم رهبری مبنی بر این بود که شورای عالی انقلاب فرهنگی نقش قرارگاهی بیشتری د رعرصه فرهنگ و دانش ایفا کند نسبت به دوره قبل پررنگ تر می بینیم. ترکیب اعضا و تخصص هایی که دارند، موثر بوده است. مثلا ما هیچ وقت در شورای عالی انقلاب فرهنگی متخصص اقتصاد نداشتیم. این فهرستی از مباحث اقتصاد فرهنگ و علم و فناوری پیش رو باز می کند و به نوعی جوانگرایی در ترکیب شورا از مختصات شورایی است که در حال حاضر در جریان است.
*نظر شورا به مصوبه حجاب و عفاف
وی به رویکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی به مصوبه ارائه شده به شورای نگهبان راجع به عفاف و حجاب نیز گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی قبل از این مسائل هوشمندانه پیشگام شد، شاید چهار ماه قبل از فتنه و اغتشاش اخیر پارسال شورای عالی انقلاب فرهنگی به موضوع ورود داشت، در خلال خرداد و تیر سال گذشته قبل از فتنه بالغ بر صد جلسه در مجامع مختلف کمیسیون ها برگزار شد خروجی های بسیار هوشمندانه و دقیقی هم داشت متاسفانه سیر اجرا و پیش دستی دشمنان در بروز یکسری مشکلات و اغتشاشات موجب شد آن مصوبه که در تکمیل مصوبات قبلی عفاف و حجاب شورای عالی انقلاب فرهنگی بود انجام نشود.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: این مصوبات حوزه عفاف و حجاب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سه دهه گذشته کماکان با اسناد بالادستی بسیار مهم ما پیش روی ما هستند و باید اجرا شود. آنچه امروز در مجلس اتفاق می افتد صرفا یک بخشی از این مواردی است که نیازمند ورود قضایی است. قانون مجلس این مجوز را می دهد که دستگاه قضایی و نظارتی و امنیتی ورود ناظر را در برخی از رفع ناهنجاری ها را انجام دهد والا کارکرد قانون عفاف و حجاب تمام ابعاد مساله را پوشش نمی دهد و نافی مصوبات و سیاست های کلی و برنامه های قبلی که وجود داشته هم نخواهد بود.
*واگذاری کرسی های آزاداندیشی دانشگاه ها از شورا به فرهنگستان علوم
وی در پاسخ به این سئوال که واگذاری کرسی های آزاداندیشی دانشگاه ها از شورا به فرهنگستان علوم بر اساس چه نظریه ای چه دیدگاهی صورت گرفت؟ گفت: فرهنگستان ها در دنیا یک نهاد علمی هستند که جوامع علمی (ساینس کامیونیتی) و جوامع نخبگانی را نمایندگی می کنند. در ایران چند فرهنگستان داشتیم اما کارکرد لازم را نداشتند در دوره جدید نگاهی در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح است که فقط فرهنگستان ها را به کارکرد متعارف خودشان که در دنیاست بیشتر نزدیک کنیم. واگذاری یکسری تکالیف از جمله مصداقی که در کرسی های آزاداندیشی که اساسا کارکردی است که مربوط به زیست بوم نخبگانی کشور است اتفاق میمون و مبارکی است.
*نظر رهبری به عملکرد شورا
وی در جواب این پرسش که یک برآورد این است که رهبر انقلاب از عملکرد شورا در حوزه فرهنگ راضی نبودند این تحلیل را قبول دارید؟ گفت: صحبت ایشان هم مبنی بر اینکه شورای یک قرارگاه فرهنگی است نشان دهنده توجه ایشان به نقشه راهبری شوراست. نظرتان چیست؟ شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه فرهنگ موافق بوده است؟ یکسری کلمات داریم که نسبی هستند موفقیت هم مفهومی نسبی است، مقام معظم رهبری مکررا در جملاتی چه در جمع شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادوار مختلف و چه در جمع های دیگر بر عملکرد مثبت شورا تاکید داشتند. این نشان دهنده این است که ایشان به نیمه پر لیوان تاکید دارند، کسی نمی تواند تاکید مقام معظم رهبری را بر نیمه پر لیوان را زیر سوال ببرد اما طبیعتا اقتضائات جدی، آسیب های موجود منجر به نیمه خالی هم می شود نقدی که گاهی اوقات مقام معظم رهبری دارند و اشاراتی که در آسیب شناسی و هویت جمعی شورا دارند یا نیاز به یک نوع اهتمام بیشتر به مسائل جاری به نیمه های خالی برمی گردد بنابراین موفقیت شورا یک امر نسبی مانند هر نهاد دیگری است.